Mısır: Revizyonlar arasındaki fark

İngiltere 1882'de Mısır'ı işgal etmiştir. Fakat, Osmanlı Devleti, Mısır'daki egemenliğinden vazgeçmeyerek Mısır hükümetinihükûmetini ve Hıdiv'i İngiltere'ye karşı savunmasız bırakmamış, en azından kolay lokma yapmamış,<ref>Süleyman Kızıltoprak "Mısır'da İngiliz İşgali: Osmanlı'nın Diplomasi Savaşı" (Tarih Vakfı: 2010)</ref> 1914 yılında I. Dünya Savaşı'nın başında İngiltere Mısır'ı ilhak ettiğini açıklamıştır. [[Lozan Antlaşması]]'nın 17. maddesinde "Türkiye'nin, Mısır ve Sudan üzerindeki bütün hak ve dayanaklarından feragatinin hükmü 5 Kasım 1914 tarihinden geçerlidir."<ref>[http://www.zaman.com.tr/mustafa-armagan/abdulhamid-misiri-kaptirmamak-icin-diplomasi-savasi-vermisti_1089483.html Mustafa Armağan] Zaman Gazetesi</ref> hükmü yer almıştır.

Britanyalı işgal kuvvetleri iyice zayıflamış olan [[hidiv]] yönetimini güçlendirmek yerine hidivi istekleri doğrultusunda hareket edecek sembolik bir güç olarak ayakta tutma yolunu seçtiler. Aynı dönemde İstanbul'daki Britanyalı büyükelçisinin Mısır'la ilgili olarak hazırladığı raporda yönetimde köklü değişikliklerin gereğine işaret edilerek bunun ancak askeri işgal altında yürütülebileceği görüşüne yer veriliyordu. 1883'te tam yetkili temsilci ve başkonsolos olarak Mısır'a gönderilen Sir Evelyn Baring benzer görüşleri savunarak Britanyalı hükümetinihükûmetini ''Örtülü Protektora'' politikasını benimsemeye ikna etti.

[[I. Dünya Savaşı]]'nda Osmanlılara savaş açtıktan hemen sonra resmen protektora yönetimini ilan eden Britanyalılar [[Abbas Hilmi Paşa]]'yı [[hidiv]]likten uzaklaştırarak amcası [[Hüseyin Kamil]]'i sultan unvanıyla başa geçirdiler. Böylece Britanyalı güdümündeki [[Mısır Sultanlığı]] kurulmuş oldu. Savaş'tan hemen sonra Saad Zaglul Paşa başkanlığındaki üç Mısırlı siyasetçi, İngiliz hükümetinehükûmetine bağımsızlık konusunun görüşülmesini önerdiler. Britanyalı hükümetininhükûmetinin öneriyi reddetmesi ve [[Saad Zaglul]]'un tutuklanması ülke çapında kitle gösterilerine yol açtı. Mısır'a gönderilen Lord [[Edmund Allenby]], milliyetçilere ödün vererek bir uzlaşma politikası izledi. Saad Zaglul serbest bırakıldı ve ülke düzeyinde bir örgüte dönüşmüş olan Vafd, Mısır'ın en etkili siyasi gücü haline geldi. Lord Allenby, Britanyalı çıkarlarını koruyacak bir antlaşmayı sonraya bırakarak tek yanlı bağımsızlık ilan edilmesini (Şubat 1922) sağladı. Böylece Mısır sorunlarla dolu olarak bağımsızlığını kazanırken, Ahmed Fuad da [[I. Fuad]] adıyla kral unvanı aldı.

Ocak 1924'teki ilk genel seçimi Vafd Partisi'nin kazanması üzerine [[Saad Zaglul]]'un kurduğu hükümethükûmet, İngilizlerle yapılan görüşmelerin sonuçsuz kalması ve kralla ortaya çıkan gerginlikler yüzünden ancak birkaç ay başta kalabildi. Vafd [[Mart]] [[1925]]'teki seçimden de en güçlü parti olarak çıktı; ama parlamento toplandıktan hemen sonra dağıtıldı. Ülke bir yılı aşkın bir süre kararnamelerle yönetildi. [[Mayıs]] [[1926]]'daki üçüncü seçimi gene Vafd Partisi'nin kazanmasına karşın, İngilizlerin baskısıyla hükûmeti Liberal Anayasacı Adli Yeken kurdu. Kral ve parlamento arasındaki çekişmeler karşısında istifa eden Adli Yeken'in yerine gene aynı partiden Abdülhalik Servet başbakan oldu. İngilizlerle antlaşma taslağını meclisten geçiremeyen yeni hükûmet çekilmek zorunda kaldı ([[Mart]] [[1928]]). Vafd'ın yeni önderi Mustafa Nahhas'ın başbakan olması üzerine, kral parlamentoyu dağıttı. [[Aralık]] [[1929]]'daki dördüncü seçimin ardından yeniden bu görevi üstlenen Nahhas'ın başlattığı antlaşma görüşmeleri [[Sudan]] sorunu nedeniyle kesintiye uğradı. Kralla da çatışmaya giren hükûmet [[Haziran]] [[1930]]'da istifa etti. İsmail Sıdki'yi başbakanlığa atayan kral anayasayı yürürlükten kaldırarak kendi başına yeni bir anayasa ve seçim yasası çıkardı. Vafd'ın boykot ettiği [[Haziran]] [[1931]]'deki seçimden güçlü çoğunlukla çıkan İsmail Sıdki'nin kurduğu hükûmet [[Eylül]] [[1933]]'e değin görevde kaldı.

Saraya bağlı hükümetlerhükûmetler aracılığıyla yönetimi sürdüren Kral Fuad, iç ve dış baskılar karşısında [[Nisan]] [[1935]]'te eski anayasayı yeniden yürürlüğe koydu. Ama bir yıl sonra yerini genç oğlu Faruk'a bırakarak öldü. [[Mayıs]] [[1936]]'daki seçimler sonunda üçüncü kez başbakan olan Nahhas, [[Ağustos]] [[1936]]'da İngilizlerle bir karşılıklı savunma ve ittifak antlaşması imzaladı. [[Temmuz]] [[1937]]'de fiilen krallık görevini üstlenen Faruk, Vafd'dan çıkarılan Mahmud Fehmi Nukraşi ile Ahmed Mahir'in Saadçi Grup'u oluşturmasından da yararlanarak Nahhas'ı başbakanlıktan uzaklaştırdı. [[Nisan]] [[1938]]'deki seçimlerde Vafd yalnızca 12 sandalye kazanabildi.

Savaş sonrasında İngiliz birliklerinin çekilmesini ve [[Sudan]]'daki İngiliz denetiminin sona ermesini sağlamaya yönelik milliyetçi talepler, [[1936]] tarihli antlaşmanın gözden geçirilmesini gündeme getirdi. Konumu sarsılan Vafd'ın gerilemesiyle siyasi sahnede radikal güçler öne çıktı. [[1928]]'de kurulan [[Müslüman Kardeşler]] örgütü reformcu bir [[İslam]] hareketi olmaktan çıkarak militan bir kitle örgütüne dönüştü. [[Kahire]]'de kitle gösterileri ve şiddet eylemleri giderek sıklaştı. Mısır hükümetlerininhükûmetlerinin, büyük bir tepki odağı haline gelen antlaşmayı değiştirmek için İngilizlerle yürüttüğü görüşmeler, [[Sudan]] sorunu nedeniyle çıkmaza girdi. Mısır'ın [[Temmuz]] [[1947]]'de konuyu [[Birleşmiş Milletler]]'e götürmesi de kilitlenmeyi çözemedi.

[[Dosya:Anti-coup protesters wearing R4bia shirts in Cairo 9-Oct-2013.jpg|thumb|200px|2013 yılında Mısır Genelkurmay Başkanı [[Abdülfettah el Sisi]] komutasındaki [[Mısır Silahlı Kuvvetleri]]nin ülkede devam eden protestolar sırasında hükümethükûmet ve eylemcilere verdiği 48 saatlik uzlaşma süresinin ardından devlet yönetimine el koymuştur.]]