|
[[Dosya:Uzbek Abdurauf Fitrat stamp.jpg|thumb|Fitrat, Özbekistan pulunda (1996)]]
'''Abdurrauf Fitrat''' ([[Rusça]]: Абдурауф Фитрат; 1886–1938) (1886, [[Buhara]],Orta [[Buhara EmirliğiAsya]]da —en 4önde Ekimgelen 1938, [[Taşkent]], [[Özbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti|Özbekistan SSC]])modernistidir.
Fitrat, [[Buhara]]'da doğmuştur.<ref>[http://www.oxfordislamicstudies.com/browse?type=primary Debate between a Teacher from Bukhara and a European]</ref> 1909 yılında [[İstanbul]] şehrine Türk Edebiyatı ve Türk Tarihi okumaya gelmiştir.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.gramerimiz.com/abdurrauf-fitrat.htm |başlık=Gramerimiz.Com |erişimtarihi=6 Mayıs 2012 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20110104132446/http://www.gramerimiz.com/abdurrauf-fitrat.htm |arşivtarihi=4 Ocak 2011 |ölüurl=yes }}</ref> 1914 yılında Buhara'ya geri döner, kültürel faaliyetlerine başlar. [[Genç Osmanlılar]] gibi yenilikleri, çağdaşlaşmayı savunur. Genç Buharalılar anlamına gelen [[Yaş Buharalılar]] veya Yeni Buharalılar cemiyetine girer. 1920 yılında Buhara Cumhuriyetinin Ekonomi başkanı ve Millî Eğitim Bakanı olur. Sovyet Rus işgalinden sonra bilim kişisi olarak Türk Kültür araştırmaları çalışmalarına devam eder. İkinci Dünya Savaşı öncesi Orta Asya'daki bütün Türk ülkücüleri gibi Türk Birlikçi, Turancı suçlamalarıyla 1938 yılında Ruslar tarafından öldürülür.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.iranicaonline.org/articles/fetrat-abd-al-rauf-bokari | başlık = FEṬRAT, ʿABD-AL-RAʾŪF BOḴĀRĪ | yayımcı = [[Encyclopædia Iranica]] | arşivurl = https://web.archive.org/web/20151117034010/http://www.iranicaonline.org/articles/fetrat-abd-al-rauf-bokari | arşivtarihi = 17 Kasım 2015 | erişimtarihi = 6 Mayıs 2012 | ölüurl = no }}</ref>
[[Özbekler|Özbek]] tarihçisi, filolog, dramaturg, tercüman, yazar ve şair. Günümüz Özbek edebiyatının kurucularından ve [[Cedidcilik]] hareketinin [[Orta Asya]]'daki en önemli liderlerindendir.
[[Dosya:Fitrat signature.JPG|thumb|sol|200px|Abdurrauf Fitrat'in imzası]]
=== Şiirleri ===
Fitrat 1886'da [[Buhara]]'da doğdu, 1918 yılına kadar [[Kaşgar]]’da yaşadı. 1909 yılında Türk Edebiyatı ve Türk Tarihi okumaya [[İstanbul]]'a gitti. 1914 yılında eğitimini tamamladı ve Buhara'ya geri dönüp kültürel faaliyetlerine başladı.<ref>http://www.iranicaonline.org/articles/fetrat-abd-al-rauf-bokari</ref> [[Genç Osmanlılar]]'dan etkilenip ve onlar gibi yenilikleri, çağdaşlaşmayı savundu. Genç Osmanlılar gibi modernleşmeyi savunan, Türkçesi Genç Buharalılar anlamına gelen Yaş Buharalılar cemiyetine girdi. [[Buhara Sovyet Halk Cumhuriyeti]]<nowiki/>nde Eğitim ve Dışişleri bakanlığı görevlerinde bulundu.<ref>Hüseyin Akbaş - Abdurauf Fıtrat ve Onun Özbek Klasik Musikisi Hakkındaki Eseri</ref> Özbek dili ile ilgili yazdığı ders kitapları 1925-1930 arasında okullarda okutuldu. Bu esnada Türk kültür ve tarih araştırmaları çalışmalarına devam etmiştir. İkinci Dünya Savaşı öncesi Orta Asya'daki bütün Türk milliyetçileri gibi rejim düşmanı suçlamalarıyla 4 Ekim 1938 tarihinde Ruslar tarafından öldürülmüştür.<ref>Cezmi Eraslan, TDV İslam Ansiklopedisi, 13.C, 48-49 syf.</ref>
Hürriyet gazetesinde Yurt Kaygusu adlı şiiri:
[[Dosya:Fitrat signature.JPG|thumb|160x160px|Abdurauf Fitrat'in imzası|alt=]]<br />
Ey uluğ Turan, arslanlar ülkesi / Ey ulu Turan, aslanlar ülkesi
== Abdurauf Fitrat'ın Emir Timur'a ithafen yazdığı "Temur oldinda" şiiri ==
Senge ne boldu, halıng kalaydır? / Sana ne oldu, halin nasıldır?
Neçük künlerge kaldıng? / Nasıl günlere kaldın?
[[Özbekçe]]:
Yer yüzününg bir neçe palvanları bolgan/ Yeryüzünün bir nice pehlivanları olan
<small>Bag‘rim yoniq, yuzim qora, ko‘nglim siniq, bo‘yim bukik.</small>
Batur Türklering kanı? / Bahadır Türklerin nerede?
<small>Sening ziyoratingga keldim, sultonim!</small>
Niçün çekindiler? Niçun kettiler? / Niye çekildiler, niye gittiler?
<small>Ezilgan boshim, kesilgan vijdonim, kuygan qonim, o‘rtangan jonim uchun bu sag‘anangdan davo izlab keldim, xoqonim!</small>
Küreş meydanlarını özgelerge niçün koydular?/ Güreş meydanını başkalarına bırakıp niye gittiler?
<small>Yuz-yillardan beri jafo ko‘rib, g‘am chekib kelgan turkning qonli ko‘z yoshlarin etaklaringga to‘karga keldim.</small>
Niçün / Niye?<ref>Hamidulla Baltabayev, Abdurauf Fıtrat , Tenlengen Eserler, Taşkent Maneviyatı yayınları, 2000-2003</ref>
<small>Qorong‘ular ichra yog‘dusiz qolgan o‘zbek ko‘zlari uchun tuprog‘ingdan surma olgali keldim.</small>
<small>Nomusini bot kishilarning oyog‘lari ostinda ko‘rub, turklik qoni qaynag‘ay, musulmonlik hamiyati toshgay, tamug‘ olovlari kabi sochragay.</small>
<small>Lekin o‘z kuchsizligini anglab, qaytib o‘tirgan va qon yig‘lagan turkning holini arz etarga keldim, xoqonim!</small>
<small>Ulug‘ xoqonim! Turklik sharafi talandi.</small>
<small>Turk uchun qurdig‘ik davlat bitdi, turk otig‘a qurdig‘ik xoqonlik yogʻiygami ketdi.</small>
<small>Turkning nomusi, eʼtibori, iymoni, vijdoni zolimlarning oyog‘lari ostida qoldi.</small>
<small>Turkning yurti, ulog‘i, o‘chog‘i, Turoni yot qo‘llarga tushdi.</small>
<small>Turkning bilgisi, ongi, o‘y-uquvi, ziyrakligi jaholat o‘ljasig‘a ketdi.</small>
<small>Sening qiliching bilan dunyo egasi bo‘lg‘an turk tinchgina bir yotoq topolmay qoldi.</small>
<small>Sening omonatingga xiyonat qilg‘anlarni ez, ur, o‘ldur!</small>
<small>Sultonim!</small>
<small>Bilaman, shu tobda sening u yuksak va ulug‘ ruhiyuraging men kabi yuraksiz bir o‘g‘lingni shu ko‘rinishidan nafrat qiladur.</small>
<small>Chunki yuqorida aytdigim ishlarning hammasiga o‘zim sabab bo‘ldim, barchasini o‘zim qildim,</small>
<small>Sening Turoningni o‘zim talatdim,</small>
<small>Sening turkingni o‘zim ezdirdim,</small>
<small>sening omonatlaringga xiyonat o‘zim qildim.</small>
<small>Men uch kunlik umrimni tinchgina yotib o‘tkazmoqchi bo‘lmasa edim, shularning birortasi bo‘lmas edi.</small>
<small>Men qo‘limg‘a topshirdig‘ing qilichni tashlab cholg‘uni olmasa edim, Turonim talanmas edi!..</small>
<small>Men yolg‘iz qonli ko‘z yoshlarimni bu sag‘anangga to‘kmak uchun emas, u yozuqlarimni iqror etarga keldim, xoqonim.</small>
<small>Meni qo‘yma!</small>
<small>Men yolg‘iz yozuqlarimni iqror etarg‘a emas, Turong‘a berdigim zararlarga to‘lamoq uchun keldim, xoqonim.</small>
<small>Mendan nafrat etma!</small>
<small>Ey, arslonlar arsloni!</small>
<small>Meni yozuqlarimdan o‘t,</small>
<small>Menim qo‘limni tut,</small>
<small>Belimni bog‘la, muqaddas fotihangni ber!</small>
<small>Sening dunyoda sig‘magan g‘ayratingga ont ichamanki, Turoning eski sharaf va ulug‘likni qaytarmasdan burun ayogʻlaringda oʻtirmasman.<br /></small>
[[Türkçe]]:
<small>Bağrım yanık, yüzüm kara, gönlüm kırık, boynum bükük. Senin ziyaretine geldim, sultanım!</small>
<small>Ezilen başım, kıstırılan vicdanım, göyen kanım, kavrulan canım için bu türbenden dava izini sürmeye geldim.</small>
<small>Karanlıklar içinde ışıksız kalan Özbek gözleri için toprağından sürme almaya geldim.</small>
<small>Namusunu kötü kişilerin ayakları altında olduğunu görüp de Türklük kanı kaynasın, Müslümanlık hamiyeti taşsın, tamu alevleri gibi saçılsın.</small>
<small>Lakin kendi güçsüzlüğünü farkedip, geri dönen ve kan ağlayan Türk'ün halini anlatmaya geldim, hakanım!</small>
<small>Ulu hakanım! Türklük şerefi talan edildi.</small>
<small>Türk için kurduğun devlet bitti, Türk namına kurduğun hakanlık düşmana geçti.</small>
<small>Türk'ün namusu, itibarı, imanı, vicdanı zalimlerin ayakları altında kaldı.</small>
<small>Türk'ün yurdu, istikbali, ocağı, Turan'ı yabancıların eline düştü. Türk'ün bilgisi, idrakı, fikri ve keskin zekası cehalete kurban gitti.</small>
<small>Senin kılıcın ile dünya sahibi olan Türk rahat bir yatacak yer dahi bulamaya kaldı.</small>
<small>Senin gücünle dünya hakimi olan Türk demir parmaklıklar ardına düştü, hakanım!</small>
<small>Türklüğe ihanet edenlerin, Türk olsalar dahi kanlarını akıtmak senin mukaddes adetindir.</small>
<small>Yatma, Türk! Senin emanetine hıyanet edenleri ez, vur, öldür! Sultanım!</small>
<small>Biliyorum, şu anda senin o yüksek ve ulu ruhiyatın benim gibi alçak ruhlu ve himmetsiz bir evladının şu haline gazaplıca gülüyordur.</small>
<small>Biliyorum, şu anda senin dalgalı denizlere benzeyen yüreğin benim gibi yüreksiz bir oğlunun şu görüntüsünden nefret ediyordur.</small>
<small>Çünkü yukarıda dediğim işlerin hepsine ben sebep oldum, hepsini ben kendim yaptım,</small>
<small>Senin Turan'ını ben kendim talan ettim,</small>
<small>Senin Türk'ünü ben kendim ezdirdim,</small>
<small>senin emanetlerine hıyanet ben kendim ettim.</small>
<small>Ben üç günlük ömrümü huzur ve barış içinde yatıp geçirmek derdinde olmasaydım</small>
<small>şunların bir tanesi de olmazdı.</small>
<small>Benim elime verdiğin kılıcı bırakıp çalgıyı almasaydım,</small>
<small>Turan'ım talan olmazdı!</small>
<small>Ben yalnızca kanlı göz yaşlarımı bu türbene dökmek için değil,</small>
<small>Kendi günahlarımı ikrar etmeye geldim, hakanım.</small>
<small>Beni bırakma! Ben yalnızca günahlarımı ikrar etmeye değil, Turan'a verdiğim zararları ödemek için geldim, hakanım.</small>
<small>Benden nefret etme!</small>
<small>Ey, aslanlar aslanı!</small>
<small>Benim günahlarımı affet,</small>
<small>Benim elimi tut,</small>
<small>Belimi bağla, mukaddes fatihanı ver!</small>
<small>Senin dünyaya sığmaz gayretine ant içerim ki,</small>
<small>Turan'ın eski şeref ve ululuğunu geri getirmeden önce ayak ucunda durmam.</small><br />
== Kaynakça ==
{{Kaynakça}}<br />
{{DEFAULTSORT:Fitrat, Abdurrauf}}
| 