2002 Venezuela askerî darbe girişimi: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k imla, değiştirildi: hükümeti → hükûmeti (8) |
Rescuing 7 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0 |
||
14. satır:
İlk defa 1998 yılında devlet başkanı seçilen Chávez’in seçim vaatlerinden bir tanesi de yeni bir anayasal meclis kurmaktı.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/270790.stm 2 Şubat 1999 tarihli] [[BBC]] haberi, 8 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir</ref> Bu yönde hazırlanan yeni anayasa yapılan 15 Aralık 1999 tarihindeki referandumla %71,78 oranında destek alarak onaylandı.<ref>[http://venezuelanalysis.com/analysis/70 1999 Anayasasının hikâyesi], 8 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir</ref> Yeni anayasa ile daha önceki ekonomik ve siyasi güçlerini kaybetmeye başlayan orta ve üst sınıflar ile iş çevreleri<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/3559668.stm 13 Ağustos 2004] tarihli [[BBC]] haberi, 8 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir</ref> ve başta özel televizyon kanalları olmak üzere bazı basın kurumları hükûmet karşıtı eleştirilerini yoğunlaştırdılar.<ref>[http://www.pbs.org/newshour/indepth_coverage/latin_america/venezuela/media.html 28 Aralık 2006] tarihli [[PBS]] haberi, 8 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir</ref> Hükümetin uyguladığı temel besinlerin yoksul halka ucuz sağlanması için destekleme, petrol gelirlerinin yeniden dağıtımı ve büyük arazilerin bölünmesi kararları hükümetin Venezuela iş çevreleri tarafından eleştirilmesine yol açtı. 1999 Referandumunun onaylanmasıyla yeni anayasaya göre yapılan 30 Temmuz 2000 yılı devlet başkanlığı seçimlerinde [[Venezuela Birleşik Sosyalist Partisi|Beşinci Cumhuriyet Hareketi]] adına seçime giren Chávez %59,76 oy alarak yeniden göreve seçilir. 2001 yılı sonunda Chávez’in devlet petrol şirketi olan Petróleos de Venezuela’nın (PDVSA) gelirlerini devlet kontrolü altına alma kararı özellikle işveren sendikası Fedecámaras önderliğinde direnişle karşılaşır. Şirket yönetiminin de desteğiyle 10 Aralık 2001 günü petrol işçileri önderliğinde Venezuela’da ülke çapında genel grev yapılır. 2002 yılı Şubat ayında Chávez PDVSA yönetim kurulunda büyük değişiklik yaparak kendi ekonomik programını destekleyen kişileri yönetime dahil eder.<ref>[http://www.pdvsa.com/index.php?tpl=interface.en/design/junta2.tpl.html&newsid_obj_id=1926&newsid_temas=77 PDVSA Yönetim Kurulu Başkanı Rafael Ramírez Carreño’nun özgeçmişi], 8 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir</ref> PDVSA yönetimiyle hükûmet arasındaki gerilim artar ve 8 Nisan 2002 tarihinde 7 yöneticiyi görevden alır. Görevden atılan kişilere muhalefet sahip çıkar ve hükûmet aleyhtarı gösteriler yoğunlaşır.<ref>[http://news.bbc.co.uk/hi/spanish/business/newsid_1917000/1917606.stm 8 Nisan 2002 tarihli] [[BBC]] haberi, 8 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir {{Es}}</ref> Petrol üretiminin yapılan eylemlerden ötürü aksaması üzerine hükûmet araçların tüketimi için benzin ithalatına karar verir. Durumdan rahatsız olan işçi sendikaları, işveren sendikası Fedecamaras, muhalif siyasi partiler, Katolik Kilisesi ve özel televizyon kanalları 9 Nisan 2002 günü için genel grev çağrısı yapar. Bu genel grevin öncekilerinden farkı süresiz olması ve Chávez’in doğrudan görevden alınmasını talep etmesiydi.
=== 11 Nisan ===
Genel grevin üçüncü günü olan 11 Nisan 2002 günü gösteriler çatışmalara dönüşmeye başlar. Hükûmet karşıtı muhalefet o gün yapılacak olan gösteri yürüyüşünün güzergahını değiştirerek başkent Karakas’daki hükûmet binası olan Miraflores Başkanlık Sarayına yürümeye başlarlar. Bu durum karşısında Devlet Başkanı Chávez Venezuela Ordusuna iç huzursuzluklar sırasında uygulamaya konulmak için hazırlanmış olan Ávila Planını yürürlüğe koymaları için emir verirken, devlet televizyonuna çıkarak halkı Bolivarcı Devrimi korumaya çağırır. Muhalif göstericiler Başkanlık Sarayına yaklaştıklarında hükûmet taraftarları ile aralarında çatışmalar başlar. Bu sırada ordu birlikleri, polis kuvvetleri ve iki gösterici grup arasında silahlı çatışmalar başlar. Bu sırada iki taraftan da toplam 19 kişi hayatını kaybeder. Bu sırada Başkanlık Sarayında bulunan hükümete karşı daha önceden kaydedildiği sonradan ortaya çıkacak olan<ref>[http://www.elperiodicodemexico.com/biografia_chavez.php Chávez biyografisi] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20080920091646/http://www.elperiodicodemexico.com/biografia_chavez.php |date=20 Eylül 2008 }}, 8 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir {{Es}}</ref> bir yayın CNN Español televizyon kanalı başta olmak üzere özel televizyonlarda yayınlanır. Bunda ordu yönetimindeki general ve amiraller çatışmalardan ve ölümlerden Chávez’in sorumlu olduğunu bildiren bir basın açıklaması yaparak Chávez yönetimini tanımadıklarını ilan ederler.<ref>[http://news.bbc.co.uk/hi/spanish/specials/2007/chavez/newsid_6523000/6523537.stm Olayların kronolojisi], BBC Mundo, 8 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir {{Es}}</ref>
== Darbe ==
23. satır:
=== Carmona hükümeti ===
[[Dosya:Pedro Carmona 2002 darbesinden sonra yemin töreninde.jpg|sağ|300px|thumb|Pedro Carmona darbeden sonra yemin ederken]]
Fedecámaras işveren sendikası başkanı ve iş adamı Pedro Carmona, Chávez'in tutuklanmasından sonra geçici devlet başkanı ilan edilir. Carmona Kararnameleri olarak bilinen kararla Meclis ve Yüksek Mahkeme ve referandumla kabul edilen 1999 Anayasası lağvedilir. Darbeyle başa geçen geçici yönetim en geç Aralık 2002 tarihinde yeni seçimlerin yapılacağını açıklar.<ref name="Liverpool">[http://www.analitica.com/bitblio/carmona_estanga/decreto1.asp Carmona hükümetinin aldığı kararlar] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20100102054750/http://www.analitica.com/bitblio/carmona_estanga/decreto1.asp |date=2 Ocak 2010 }}, Liverpool Üniversitesi, 8 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir {{Es}}</ref> Kararla ayrıca Chavez döneminde atanmış tüm valiler, belediye başkanları ve hakimler görevden alınır.
=== Uluslararası tepkiler ===
89. satır:
=== Llaguno Köprüsü olayları ===
Venezuelalı muhalif iş adamı Gustavo Cisneros Rendiles’in sahibi olduğu Venevisión adlı özel televizyon kanalı 11 Nisan 2002 günü sürmekte olan olayların görüntülerini yayınlarken ulusal ve uluslararası kanallarda çok sıklıkla gösterilecek olan çok tartışmalı bir süreci başlatmış oldu. Yayınlanan habere göre iki karşıt görüşlü eylemci grubu Karakas’ın eski merkezine yakın bir yerdeki araç trafiğine açık Llaguno köprüsü civarında karşılaşmışlar ve silahlı çatışma çıkmıştı. Habere göre Chávez yanlısı göstericiler köprünün üzerinden aşağıdaki muhalif göstericilere ateş açmış ve çok sayıda göstericiyi öldürmüştü. Habere göre ölenler sadece muhaliflerdendi. Görüntüler çok çarpıcıydı. İspanya’daki [[José María Aznar]] hükûmeti 28 Kasım 2002 tarihinde haberi yayınlayan muhabir Luis Alfonso Fernández’e Uluslararası İspanya Krallık Gazetecilik Ödülünü verdi. Ancak daha sonra Fernández’in de onayladığı yorumlarda Venevisión kanalında yayınlanan haberin yanlı olacak şekilde kasten yanıltıcı şekilde çekildiği ortaya çıkacaktır.<ref>[http://www.aporrea.org/actualidad/a4041.html “Basında yolsuzluk” adlı makale], 9 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir {{Es}}</ref><ref>[http://www.analitica.com/bitblioteca/britto/investigacion_medios.asp Konuyla ilgili yazılan eser, Luis Britto García, Investigación de unos medios por encima de toda sospecha {{Es}}] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20080522124906/http://www.analitica.com/bitBlioteca/britto/investigacion_medios.asp |date=22 Mayıs 2008 }}, 9 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir</ref> Buna göre köprünü üzerinde ve köprünün altındaki Chávez yanlısı göstericiler polise ait keskin nişancıların hedefi olmuş, çok sayıda gösterici öldürülmüştür. Keskin nişancılara karşı tabancalarla ateş eden Chávez yanlıları ise köprüden aşağıya doğru muhalif göstericilere doğru ateş ediyor gibi gösterilmiştir. Venevisión kanalında gösterilen kareler köprüden aşağıya doğru göstericilere ateş ediliyor iddiasındayken, diğer açıdan çekilen fotoğraflarda köprünün altında hiçbir göstericinin olmadığı görülmektedir. 2003 yılı Aralık ayında görülen davada Venezuela mahkemeleri köprünün üzerindeki göstericilerin ölümlerden sorumlu olmadığı yönünde karar vermiştir.
== Küba Elçiliğine saldırı ==
12 Nisan 2002 günü, Carmona hükûmeti iktidarı aldığı sırada bazı muhalif göstericiler Karakas’daki Küba Elçiliğine giderek buranın önünde gösteri yapmaya başlarlar.<ref>[http://video.google.es/videoplay?docid=4457125454381757702&hl=es# Olayla ilgili video görüntüleri] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20070312223347/http://video.google.es/videoplay?docid=4457125454381757702&hl=es |date=12 Mart 2007 }}, 9 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir</ref> Açıklanan amaçları Chávez hükûmeti üyelerinin elçiliğe sığındığı ve bu kişilerin elçilikten çıkartılması gerektiğidir. Elçiliğe karşı gösterilerin saldırıya dönüşmesi üzerine Küba Cumhuriyeti Venezuela Büyükelçisi Germán Sánchez Otero<ref>1994 - 2009 yılları arasında Venezuela'da Küba Büyükelçisi olarak görev yapmıştır [http://www.guia.com.ve/noticias/?id=45861], 9 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir</ref>, elçiliğin bulunduğu Baruta Belediye Başkanı [[Henrique Capriles Radonski]] ile görüşmüş ve polise haber vermiştir.<ref name="Elçi">[http://www.aporrea.org/imprime/n81195.html Büyükelçi olayları anlatıyor] {{Es}}, 9 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir</ref> Ancak artık binanın elektrik ve suyunu kesen göstericilere polis müdahale etmemiştir. Elçilik önündeki gösteriyi düzenleyen ve Küba Elçiliğinin ele geçirilmesi talimatını veren kişinin o gün olay yerinde bulunan Castro karşıtı Kübalı muhalif [[Salvador Romaní]] olduğu hem elçilik görevlilerince bildirilmiş<ref name="Elçi" /> hem de yıllar sonra kendisi tarafından doğrulanmıştır.<ref>[http://www.cubanet.org/CNews/y05/nov05/15o11.htm Miami’deki Salvador Romani ile 15 Kasım 2005 tarihinde yapılan röportaj] {{Es}}, 9 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir</ref> Elçiliğe karşı saldırılar belediye başkanının ve Kardinal Ignacio Velasco’nun araya girmesiyle hafifleyecek, Carmona hükümetinin devrilmesiyle de sona erecektir. Olaylardan sonra açılan kamu davası sonucu olaylarla ilgili Belediye Başkanı Radonski suçlanacak ancak suçsuz bulunacak<ref>Dava 2008 yılında yeniden açılacaktır [http://www.eluniversal.com/2008/10/17/pol_ava_reabren-juicio-a-cap_17A2075169.shtml], 9 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir</ref>, firari sanık Romani ise suçlu bulunacaktır.<ref name="Elçi" />
== Yasal yansımalar ==
18 Ağustos 2002 tarihinde Yüksek Adalet Mahkemesi emir komuta zincirini izleyerek istemeden askeri darbeyle sonuçlanan ayaklanmaya katılan askerlerin suçlu olamayacağına hüküm verir. Ancak aynı mahkeme 11 Mart 2005 günü aldığı kararla önceki kararı geçersiz ilan etmiştir.<ref>[http://www.rnv.gov.ve/noticias/?act=ST&f=&t=14700 11 Mart 2005 tarihli Venezuela Radyosu haberi] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090820075250/http://www.rnv.gov.ve/noticias/?act=ST&f=&t=14700 |date=20 Ağustos 2009 }} {{Es}}, 9 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir</ref> Buna göre General Efraín Vásquez Velasco, Havacı General Pedro Pereira, Amiraller Héctor Ramírez Pérez ve Daniel Comisso Urdaneta askeri isyan suçuyla yeniden yargılanabilecektir.
=== 2007 Affı ===
Devlet Başkanı Hugo Chávez 31 Aralık 2007 günü yetkileri kapsamında olan af çıkartma yetkisine dayanarak özellikle 11 Nisan 2002 olayları başta olmak üzere o dönemde işlenen suçları dair mahkeme sürecinde olan davalarla ve suçlarla ilgili olarak af ilan etti. Af kapsamındaki suçların detaylı olarak belirtildiği kararnamede öne çıkan bazı suçlar aşağıda belirtilmiştir:
109. satır:
=== Polis örgütüne karşı açılan davalar ===
11 Nisan 2002 tarihinde meydana gelen ölüm ve yaralanma olaylarıyle ilgili olarak dernekleşen kurban yakınlarının şikayetleri üzerinde Karakas Metropolitan Polis Örgütünün çeşitli mensupları için silah kullanarak kasten adam öldürme suçundan dava süreçleri başaltılmıştır.<ref>[http://www.telesurtv.net/noticias/secciones/nota/46590-NN/condenan-a-policias-venezolanos-por-sucesos-del-golpe-de-abril/ 3 Nisan 2009 tarihli] [[TeleSUR]] haberi, 9 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir</ref> Dava süreci 3 Nisan 2009 tarihinde sona ermiş ve aşağıdaki kararlar verilmiştir:<ref>[http://www.radiomundial.com.ve/yvke/noticia.php?22408 Kararlarla ilgili haber] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090408053642/http://www.radiomundial.com.ve/yvke/noticia.php?22408 |date=8 Nisan 2009 }} {{Es}}, 9 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir</ref>
* Polis mensupları olan Henry Vivas, Lázaro Forero ve İçişlerine bağlı memurlar Iván Simonovis, Erasmo Bolívar, Julio Ramón Rodríguez ve Luis Enrique Molina 30 yıl hapis cezasına,
* Polis memuru Arube Salazar 17 yıl 10 ay hapis cezasına,
131. satır:
{{Ana madde|Devrim Televizyondan Yayınlanmayacak}}
Chávez ile ilgili belgesel çekimi için uzun bir süredir Venezuela’da bulunan İrlandalı ''Raidió Teilifís Éireann'' televizyonu mensupları darbe öncesinde ve sırasında çekim yaparlar. Bu çekimler sayesinde Chávez karşıtlarının iddiaları çürütülmüş olacak, özellikle ABD tarafından yapılan açıklamalar yalanlanmış olacaktır. Bu olaylı dönemdeki çekimlerden oluşan belgeselin<ref>[http://video.google.com/videoplay?docid=-3378761249364089950# Belgesele ait link] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20070519201253/http://video.google.com/videoplay?docid=-3378761249364089950 |date=19 Mayıs 2007 }}, 10 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir</ref> tarafsızlığı Chávez muhalifleri tarafından sorgulansa da belgesel kamuoyunda olumlu karşılanmış ve çeşitli ödüller kazanmıştır.<ref>2003 – 2004 yıllarında belgeselin aldığı ödüller arasında Seattle Uluslararası Film Festivalinde En iyi Belgesel, Chicago Uluslararası Film Festivalinde Gümüş Hugo, [[Avrupa Yayın Birliği]] Altın Link, Uluslararası Belgeselciler Birliği En İyi Belgesel, Marsilya Belgesel Film Festivalinde En İyi Uluslararası Belgesel, Monaco Uluslararası Film Festivalinde Altın Su Perisi, Leeds Uluslararası Film Festivalinde Seyirci Özel Ödülü sayılabilir.</ref>
Ayrıca John Pilger tarafından 2007 yılında çekilen ''War on Democracy'' belgeseli darbeyle ilgili ayrıntılı bir çalışmayı ve Chávez ile yapılan bir röportajı içerir. Bu belgeselde darbecilerle ABD hükûmeti arasındaki ilişkiler incelenmektedir.<ref>[http://venezuelanalysis.com/analysis/2363 Belgesel ile ilgili haber], 10 Mayıs 2010 tarihinde erişilmiştir</ref>
| |||