Cengiz Han: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Vitruvian (mesaj | katkılar)
Vitruvian (mesaj | katkılar)
Değişiklik özeti yok
26. satır:
| imza =
}}
'''Cengiz Han''' (''Cenghis Khan'', ''Çinggis Haan'' ya da doğum adıyla '''Temuçin''' (anlamı: demirci), [[Moğolca]]: ''Чингис Хаан'' ya da "Tengiz" (anlamı: deniz), {{Dil|fa|چنگیز خان|dil_adı=e}}; d. [[1162]] – ö. [[18 Ağustos]] [[1227]]), [[Moğollar|Moğol]] komutan, hükümdar ve [[Moğol İmparatorluğu]]'nun kurucusudur. Cengiz Han, 13. Yüzyılın başında [[Orta Asya]]'daki tüm göçebe bozkır kavimlerini birleştirerek bir ulus haline getirdi ve o ulusu ''Moğol'' siyasi kimliği çatısı altında topladı. Cengiz Han'ın fetihlerinin yaklaşık olarak 40 milyon insanın ölümüne sebep olduğu tahmin edilmektedir.<ref>Britannica, Genghis Khan maddesi, yazan: Charles R. Bawden, son güncelleme: 1 Ocak 2020.</ref>
 
Dünya tarihinin en büyük askeri liderlerinden biri olarak kabul edilen Cengiz Han, hükümdarlığı döneminde 1206-1227 arasında [[Kuzey Çin]]'deki [[Batı Xia Hanedanı|Batı Xia]] ve [[Jin Hanedanlığı (1115-1234)|Jin Hanedanı]], [[Türkistan]]'daki [[Kara Hıtay]], [[Maveraünnehir]], [[Harezm]], [[Horasan]] ve [[İran]]'daki [[Harzemşahlar]] ile [[Kafkasya]]'da [[Gürcüler]], [[Deşt-i Kıpçak]]'taki [[Kiev Knezliği|Rus Knezlikleri]] ve [[Kıpçaklar]] ile [[İdil Bulgarları]] üzerine gerçekleştirilen seferler sonucunda [[Pasifik Okyanusu]]'ndan [[Hazar Denizi]]’ne ve [[Karadeniz]]'in kuzeyine kadar uzanan bir imparatorluk kurdu.
165. satır:
Cengiz Han, Harezmşahlar üzerine sefere gitmeden önce yardım için asker istediği kendisine taabi Tangut Krallığı olarak bilinen Batı Xia hanedanının tavrını unutmamıştı. Karakurum'a döner dönmez bu sorunu halletmek için hazırlıklara başladı. Sefere yanında eşlerinden Yesüy ile birlikte 1225 sonbaharı ya da 1226 ilkbaharında çıktı. Av esnasında attan düştü. Karın bölgesinde çok ciddi ağrıları vardı ve ateşi çok yüksekti. Telaşlanan Yesüy, kazayı ve Cengiz Han'ın rahatsızlığını haber vermek için oğullarını ve komutanlarını topladı. Seferin ertelenmesi önerisi kabul edildi. Tam toplanıp gidilecekken Cengiz Han; eğer geri çekilirsek Tangutlar korktuğumuzu düşünür diyerek karşı çıktı. Meseleyi diplomasi yoluyla çözmek için Tangut kralına elçi gönderildi. Kral barıştan yanaydı ancak bakanı Aşagambu onu vazgeçirdi ve Moğollar savaşmak istiyorsa gelsin boy ölçüşelim, altın, gümüş ve ipek istiyorlarsa almak için ilerlesinler diye cevap gönderdi. Yüksek ateşten bitkin bir vaziyette olan Cengiz Han, ölmem gerekse bile artık geri çekilemeyiz dedi ve Moğollar saldırıya geçti. Cengiz Han, Lipuan Dağlarında gizli bir vadiye götürülerek ve şifalı bitkiler ile tedavi edilmeye çalışıldı. Diğer taraftan Moğol ordusu bölgeyi öyle kötü yıkıp yağmaladı ki Tangut Kralı barış istemek zorunda kalmıştı. Tangut Kralı Cengiz Han'ın huzuruna çıkarılmadı. Yalnızca otağının önüne gitmesine izin verildi. Gerçeği saklamak çok da mümkün olamamıştır ancak bu haberin dışarı sızmaması gerekiyordu. Cengiz: “Ölümümü kimsenin öğrenmesine izin vermeyin. Hiçbir zaman ağlamayın ve yas tutmayın, böylece düşmanlarımızın hiçbir şeyden haberi olmaz. Tangutlu idareciler ve halk belirlenen zamanda şehri terk ettiklerinde hepsini yok edin!” demiştir. Tangut kralı öldürülmüş, Yinçuan şehri yağmalanmış, hükümdar mezarları açılmış ve halkı tamamen ortadan kaldırılmıştı. Bu yüzdendir ki kaynaklarda bundan sonra Tangutlar hakkında bir bilgiye rastlanılmamaktadır. Böylece Cengiz Han'ın emri yerine getirilmişti.<ref name="china at war">{{Kitap kaynağı|başlık=Genghis Khan|yıl=2012|url=https://books.google.com/books?id=jhPyvsdymU8C&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false|erişimtarihi=21 Ağustos 2013|editör=Li, Xiaobing|yayıncı=[[ABC-CLIO]]|location=[[Santa Barbara, California]]|isbn=978-1-59884-415-3|sayfa=139|soyadı = Emmons|ad = James B.|eser = China at War: An Encyclopedia}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|soyadı=Hart-Davis|ad=Adam|başlık=History: From the Dawn of Civilization to the Present Day|yıl=2007|yayıncı=[[Dorling Kindersley]]|location=London|isbn=1-4053-1809-0|sayfa=165|url=https://books.google.com/books?id=SCouMhrlDzYC&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false|authorlink=Adam Hart-Davis}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|soyadı=Man|ad=John|authorlink=John Man (author)|başlık=Genghis Khan: Life, Death, and Resurrection|yıl=2004|yayıncı=[[St. Martin's Press]]|location=New York City|isbn=978-0-312-36624-7|url=https://books.google.com/books?id=OXTv9a0HZakC&printsec=frontcover&vq=death#v=onepage&q&f=false|sayfalar=239–240}}</ref>
 
Yapılan hesaplara göre Cengiz Han 25 Ağustos 1227 yılında büyük bir ihtimalle iç kanamadan öldüğünde 65 yaşında idi. Cengiz Han'ın cesedine ne olduğu nerede bulunduğu konusu günümüzde bile hâlâ sırrını korumaktadır. Moğolların Gizli Tarihinde bu konu ile ilgili hiçbir kayıt yoktur. Ülkesinden 1600&nbsp;km uzakta ölen Cengiz Han'ın cesedinin ülkesine nasıl götürüldüğü konusunda soru işaretleri vardır. Bu mesafe bugün araba ile son sürat gidildiğinde üç haftada alınabilir. Üç haftada da ceset çürürdü. Moğollar mumyalama tekniğini bilmiyorlardı. Bazı yazarlar Cengiz Han'ın öldüğü yere gömüldüğünü iddia etmektedirler. Bazıları doğduğu yerde gizli bir yere gömüldüğünü, cenaze konvoyunda görev alan herkesin öldürüldüklerini ve mezarının gizli tutulması için birçok atın mezarın üstüne gezdirilerek mezarın belirgınliği giderildiğini kaydederler.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.radikal.com.tr/Default.aspx?aType=Detay&ArticleID=905138&Date=25.10.2008&CategoryID=79 |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=25 Ekim 2008 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20081026074400/http://www.radikal.com.tr/Default.aspx?aType=Detay&ArticleID=905138&Date=25.10.2008&CategoryID=79 |arşivtarihi=26 Ekim 2008 |ölüurl=no }}</ref> Bazıları ise cesedin Karakurum’a getirilerek Onon ve Kerulen nehirlerinin kaynakları civarında bulunan kutsal Burhan-Haldun dağında gizli bir yere gömüldüğünü söylemektedirler. Cengiz Han’ın mezarı bütün arkeolojik aramalara rağmen hâlâ bulunamamıştır.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.cbsnews.com/stories/2001/08/17/tech/main307052.shtml |başlık=cbsnews.com |erişimtarihi=21 Şubat 2007 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20070216022557/http://www.cbsnews.com/stories/2001/08/17/tech/main307052.shtml |arşivtarihi=16 Şubat 2007 |ölüurl=no }}</ref> Kimi kaynaklara göre Cengiz Han'ın fetihlerinin yaklaşık olarak 40 milyon insanın ölümüne sebep olduğu tahmin edilmektedir.<ref>Britannica, Genghis Khan maddesi, yazan: Charles R. Bawden, son güncelleme: 1 Ocak 2020.</ref>
 
== Kişiliği ve karakteri ==
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Cengiz_Han" sayfasından alınmıştır