Torpido: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
Değişiklik özeti yok |
||
4. satır:
''Torpido'' kelimesi, bir [[balık]] olan torpido balığından (''Torpediniformes'') gelmektedir. [[Latince|Latincede]] ''torpere'' kelimesi uyuşturmak, sersemletmek anlamına gelir.
==Tarihi==
[[Helikopter|Helikopterin]] icadına benzer bir şekilde, torpidonun çok eski zamanlarda var olduğu düşünülmektedir. Torpido denilebilecek ilk çizimler, [[Suriye|Suriyeli]] bilgin Hasan El-Ramah tarafından 1275 yılında yapılmış çizimlerdir. Ramah'ın çalışmaları, su yüzeyinde gidebilen bir roketi göstermektedir.<ref>
[[Resim:Argonaute FS S636 p1040842 boosted colors.jpg|right|thumb|250px|Bir soğuk savaş zamanı Fransız dizel denizaltısının (''Argonaute'') torpido odası]]
Bundan sonra torpidolar bugünkü [[Hırvatistan|Hırvatistan'ın]] [[Rijeka]] kentinde geliştirildi.
Daha "Torpido" sözcüğü ortada yokken ilk denizaltılardan olan ''[[Kaplumbağa]]'' (1775) torpidolara çok benzeyen bir füzeyle saldırı gerçekleşirdi. Ancak ''Kaplumbağa'nın'' kayda geçmiş tek saldırısı olan [[HMS Eagle]] saldırısı, geminin kabuğunu kırmakta başarısız oldu.
Torpido teriminin bir deniz saldırı patlayıcısı olarak adlandırılması [[Robert Fulton]] tarafından gerçekleştirilmiştir.
<br />
<br />Devletin desteği de alındıktan sonra Whitehead [[Rijeka]]'da ilk torpido fabrikasını açtı. 1870'te torpidoların menzili 914 m'ye hızı 6 [[knot]]'a kadar çıkarıldı. Fabrika 1881'de torpidoları 10 değişik ülkeye ihraç etmeye başladı. Whitehead ardınan torpidonu hızını 18 ([[1876]]), 24 ([[1886]]), 30 ([[1890]]) knot'a çıkardı.▼
<br />
▲
<br />
[[16 Ocak]] [[1877]]'de bir [[Osmanlı]] [[Vapur|vapuru]] olan ''İntibah'' [[1877-78 Osmanlı-Rus Savaşları]]'nda otomatik tahrikli torpidoyla batırılan ilk gemi oldu.
[[1897]]'lere doğru, [[Nikola Tesla]] uzaktan kumanda edilebilen bir botun patentini aldı ve ardından uzakatan kontrol edilebilen torpido yapılabileceğini [[ABD]] ordusuna gösterdi. Ancak, ordu [[1960]]'lara kadar bunu benimsemedi.
==İtiş Güçleri==
===Sıkıştırılmış Hava===
Bu, ilk başarılı otomatik tahrikli torpidolarda kullanılan sistemdi ([[1866]]). Hava 2.55 MPa kadar sıkıştırılır ve bu hava dakikada 100 devir yapan pervanenin pistonunu doldururdu. Bu şekilde torpidolar 180 metre ve 6.5 [[knot]]'la ilerlerdi. Bu, geliştirilerek 1000 metre ve 35 [[knot]]'a kadar çıkarıldı.
===Isı===
Bu fikir enjekte edilen sıvı yakıt ([[Gazyağı]] gibi) kullanılmasını ortaya atmıştır. Böylelikli ısı havayı daha çok sıkıştırmakta ve torpido daha uzağa gitmekteydi. Bunun gibi torpidolar [[1904]] civarında üretimeye başlandı.
===Islak Isıtıcılı===
Bu şekildeki torpidolar genelde [[I. Dünya Savaşı]] ve [[II. Dünya Savaşı]]'nda kullanıldı.
===Sıkıştırılmış Oksijen===
Bir miktar benzin, torpidonun taşıyabildiği [[Oksijen|Oksijenle]] yanabiliyordu. Sııştırlmış hava sadece %21 O<sub>2</sub> taşırken [[Japon]] mühendisler [[destroyer|destroyerler]] için [[1930]]'da [[Tip 93 Torpido]]'yu geliştirdiler. Bu torpidolar sıkıştırlmış hava yerine, sıkıştırılmış saf O<sub>2</sub> kullanıyorlardı.
===Buhar===
Sıkıştırlmış havalı torpidoların bir türevi olan bu torpidolar, alkol ve sıkıştırılmış hava kullanıyordu. Hız artışı sebebiyle deniz üzerinde iz bırakıyordu.
===Elektirikli Tahrik===
[[Resim:Mark 48 Torpedo testing.jpg|250px|thumb|right|Mark 48 torpido denemesi]]
Bu sistem çıkarılan köpükleri önlüyordu. [[John Ericsson]], [[1872]]'de ilk elektirik tahrikli torpidoyu üretti.
Torpidolar bataryaların tükenmesi ihtimaline karşın, harici bir kaynaktan besleniyorlardı. [[Almanya]], [[II. Dünya Savaşı]]'ndan az önce ilk bataryadan beslenen torpidoyu ([[G7e]]) tanıttı. G7e, geleneksel G7a torpidosundan daha yavaştı ve menzili daha azdı. Ancak ondan daha ucuzdu.
<br />
Az bakım gerektiren gümüş oksit bataryalar kullanan modern elektrikli torpidolar ([[Mark 24 Tigerfish]] gibi), yılarca performansını kaybetmeden durabilmektedir.
==Torpido Sınıfları ve Çapları===
Torpidolar birkaç şekilde atılabilir:
*Bir [[Torpido botu]]'ndan
*Bir [[Torpido tüpü]]'nden ([[Destroyer]], [[Denizaltı]])
*Hava araçlarından
Birçok deniz kuvveti 2 farklı ağırlıkta torpido kullanır:
*Hafif: Genellikle hava araçlarından kısa mesafeli atışlar için kullanılır
*Ağır: Uzak hedefler için genelde [[denizaltı|denizaltıardan]] atılır
En çok kullanılar torpidoların çapları:
*'''324 mm:''' Hafif torpidolar için en çok kullanılan çap.
*'''406 mm:''' [[Sovyet]] [[ASW Torpido]] çapı. Bu torpidoların tüpleri [[Sovyet]] [[Hotel]], [[Echo]] ve yeni [[Delta]] sınıfı denizaltılarına, 533 mm torpidolarına ek amacıyla eklendi.
*'''450 mm:''' Eski [[Japonya]] deniz kuvvetlerinin hafif torpidolarının standart çaplarıydı.
*'''533 mm:''' Ağır torpidoların en çok kullanılanı:
** [[II. Dünya Savaşında]] Müttefik torpidoları.
** Eski [[Japonya]] deniz kuvvetlerinin bazı torpidoları.
** [[Kriegsmarine]] (2. DS Alman Deniz Kuvvetleri) torpidoları.
** NATO torpidoları.
** Bazı [[Sovyet]] ve [[Rus] torpidoları.
*'''610 mm:''' Eski [[Japonya]] deniz kuvvetlerinin kullandığı [[Tip 93 torpido|Tip 93 torpidoları]], ayrıca bazı Kaiten kamikaze torpidoları.
*'''650 mm:''' En geniş torpido çapıdır. [[Rus]] deniz kuvvetleri tarafından [[Tip 65 torpido|Tip 65 torpidolarında]] kullanılır.
Daha geniş torpidolar [[nükleer]] [[denizaltı|denizaltılarında]] kullanılır.
==Kullanılan Torpidolar==
[[Alman Donanması]]:
Modern:
* DM2A4 ağır torpido
* DM2A3 ağır torpido
* MU 90 hafif darbe torpidosu
* Mark 46 torpido
* Barracuda supercavitating torpido ('''geliştiriliyor''')
[[Kriegsmarine]], ([[II. Dünya Savaşı]]):
* G7a (T1)
* G7e (T2)
* T3
* T4 (Falke)
* G7es (Zaunkönig)
* T11
[[Japon İmparatorluk Donanması]]:
[[II. Dünya Savaşı]]:
* Tip 91 torpido
* Tip 92 torpido
* Tip 93 torpido
* Tip 95 torpido
* Tip 97 torpido
* Kaiten
[[Hindistan Deniz Kuvvetleri]]:
* Gelişmiş Deneysel Torpido (Hafif torpido)
* Varunastra (Ağır torpido)
* Takshak (Termal torpedo)
[[Kraliyet Donanması]]:
* Spearfish torpido
* Stingray torpido
* Tigerfish torpido
[[Rus Donanması]]:
* Tip 53 torpido
* Tip 65 torpido
* APR-3E torpido
* VA-111 Shkval torpido
[[Amerika Birleşik Devletleri Donanması]]
* Mark 46 hafif;
* Mark 48 ağır torpido;
* Mark 50 gelişmiş hafif;
* Mark 54 hafif Hibrid Torpido.
==Ayrıca Bakınız==
*[[Denizaltı]]
*[[II. Dünya Savaşı]]
==Kaynaklar==
<references/>
*İngilizce Vikipedi
==Dış Bağlantılar==
*[http://www.denizaltici.com denizaltıcı.com]
[[ar:طوربيد]]
[[cs:Torpédo]]
| |||