Vikipedi

Aydın: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Memty (mesaj | katkılar)
Devriyeler
6.431 değişiklik
Değişiklik özeti yok
BSRF (mesaj | katkılar)
Devriyeler
54.040 değişiklik
düzenleme
1. satır:
<br />
{{Diğer anlamı|Aydın (anlam ayrımı)}}
{{Yerleşim bilgi kutusu
Satır 34 ⟶ 33:
|website = [http://www.aydin.bel.tr/ T.C. Aydın Büyükşehir Belediyesi] <br/> [http://www.aydin.gov.tr/ T.C. Aydın Valiliği]
}}
'''Aydın''', [[Türkiye]]'nin bir ili ve en kalabalık yirminci şehrişehridir. [[Ege Bölgesi]]'nde yer alan, turizm ve tarım açısından en gelişmiş illerdendir. [[Ege Denizi]]'ne kıyısı vardır. Nüfus bakımından Ege Bölgesi'nin 3.üçüncü büyük ilidir. On yedi [[Aydın'ın ilçeleri|ilçesi]] vardır.
 
== Etimoloji ==
Satır 96 ⟶ 95:
| Yıl en soğuk=-7.6 | Yıl en sıcak=44.6
|}}
 
== Altyapı ==
 
=== Ulaşım ===
==== Demiryolu ====
[[Dosya:Izmir-Aydun demiryolu.jpg|küçükresim|İzmir - Aydın Demiryolu inşaatında çalışan işçiler, 1850'lerin sonu]]
[[Osmanlı İmparatorluğu]] döneminde, İngiliz [[Ottoman Railway Company]] tarafından [[1856]]'da inşa edilen ve işletilen İzmir - Aydın hattı, Anadolu'nun ilk, Osmanlı İmparatorluğu'nun ikinci demiryoludur. Ege Bölgesi'nin güney ve güneydoğusunda çıkarılan madenler ile [[Küçük Menderes]] ve [[Büyük Menderes Nehri|Büyük Menderes]] ovalarında yetiştirilen çeşitli tarım ürünlerinin, özellikle incirin [[İzmir Limanı]]'na daha hızlı getirilip ihracatının yapılabilmesi amacıyla inşa edilmiştir. 1935 yılında [[Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları|TCDD]] tarafından satın alınarak kamulaştırılmıştır. İlde, 16 istasyonu ile karşılıklı seferler devam etmektedir.
 
===== İstasyonlar =====
'''Basmane - Nazilli - Denizli hattı'''[[Dosya:Aydin railway station.jpg|küçükresim|Aydın Garı]]
Aydın'da [[Basmane-Denizli Bölgesel Treni]], [[Basmane-Nazilli Bölgesel Treni]], [[Söke-Denizli Bölgesel Treni]] ve [[Söke-Nazilli Bölgesel Treni]] hatları tarafından kullanılmakta olan 14 istasyon bulunmaktadır.
 
* [[Ortaklar Tren İstasyonu|Ortaklar]]
* [[Germencik Tren İstasyonu|Germencik]]
* [[İncirliova Tren İstasyonu|İncirliova]]
* [[Aydın Garı|Aydın]]
* [[Umurlu Tren İstasyonu|Umurlu]]
* [[Köşk Tren İstasyonu|Köşk]]
* [[Sultanhisar Tren İstasyonu|Sultanhisar]]
* [[Atça Tren İstasyonu|Atça]]
* [[İsabeyli Tren İstasyonu|İsabeyli]]
* [[Nazilli Tren İstasyonu|Nazilli]]
* [[Kuyucak Tren İstasyonu|Kuyucak]]
* [[Pamukören Tren İstasyonu|Pamukören]]
* [[Horsunlu Tren İstasyonu|Horsunlu]]
* [[Buharkent Tren İstasyonu|Buharkent]]
 
[[Dosya:Nazilli-Söke regional.jpg|küçükresim|[[Atça, Sultanhisar|Atça]]'dan geçen bir Nazilli - Söke treni]]'''Söke hattı'''
 
Aydın'da [[Basmane-Söke Bölgesel Treni]], [[Söke-Nazilli Bölgesel Treni]] ve [[Söke-Denizli Bölgesel Treni]] hatları tarafından kullanılmakta olan 2 istasyon bulunmaktadır.
 
* [[Sazlı Tren İstasyonu|Sazlı]]
* [[Söke Garı|Söke]]
 
==== Karayolu ====
İzmir ile Aydın arasında, İzmir - Aydın Otoyolu olarak bilinen [[Otoyol 31]] bulunmaktadır. Bu otoyol üzerinde de Türkiye'nin en uzun üçüncü tüneli, Türkiye Otoyolları üzerindeki en uzun ikinci tüneli olan [[75. Yıl Selatin Tüneli]] bulunmaktadır.
 
==== Denizyolu ====
[[Dosya:Kuşadası (3).JPG|küçükresim|Kuşadası Limanı'na yanaşmış olan bir kruvaziyer gemisi]]
Kuşadası Limanı'ndan [[Denizyolu ulaşımı|denizyolu]] ulaşımı sağlanmaktadır. [[Kruvaziyer]] turizminin önemli limanlarından biridir. Ayrıca [[Yunanistan]]'ın [[Sisam]] adasına karşılıklı [[feribot]] seferleri düzenlenmektedir.
 
==== Havayolu ====
{{ana madde|Aydın Çıldır Havalimanı}}Aydın'ın [[Efeler]] ilçesinde bir [[Havaalanı|havalimanı]] bulunmaktadır. 1.435 metre uzunluğunda piste sahip olan bu havalimanı yıllarca kullanılmamıştır. [[2012]] yılında işletme hakkı [[Devlet Hava Meydanları İşletmesi]] tarafından 20 yıllığına [[Türk Hava Yolları]] Anonim Ortaklığına devredilmiştir. Günümüzde [[Türk Hava Yolları Uçuş Akademisi]] adıyla, 27<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.turkishairlinesflightacademy.com/tr|başlık=Türk Hava Yolları Uçuş Akademisi|erişimtarihi=11 Ocak 2020}}</ref> eğitim uçağıyla pilotaj eğitimi için kullanılmaktadır.
 
=== Sağlık ===
[[Aydın Adnan Menderes Üniversitesi]] [[Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi|Tıp Fakültesi]]'ne bağlı 1 tane eğitim ve araştırma hastanesi, [[Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı|Sağlık Bakanlığı]]'na bağlı 10 tane devlet hastanesi, 6 tane entegre devlet hastanesi, 3 tane ağız ve diş sağlığı merkezi, 128 tane aile sağlığı merkezi bulunmaktadır.
 
== Nüfus ==
 
Aydın İl Nüfusu: 1.097.746 (2018 sonu). İlin yüzölçümü 8.117&nbsp;km<sup>2</sup>'dir. İlde km<sup>2</sup>'ye 135 kişi düşmektedir. (Yoğunluğun en fazla olduğu ilçe: 464 kişi ile [[Efeler]]’dir) İlde yıllık nüfus artış oranı %1,56 olmuştur.<ref name=":0">TÜİK 01 Şubat 2019 Verileri</ref><ref name=":1">Milli Savunma Bakanlığı-Harita Genel Komutanlığı</ref> 1 Şubat 2019 TÜİK verilerine göre 17 ilçe ve belediye, bu belediyelerde toplam 671 mahalle bulunmaktadır. Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: [[Didim]] (%7,04)- [[Sultanhisar]] (-% 1,04)
 
Satır 379 ⟶ 331:
|'''135'''
|}
 
== Konum ==
 
{| class="wikitable"
| colspan="6" |'''Konum Bilgileri'''
|-
|İlçe
|Kuruluş Yılı<ref>İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü</ref>
|Alanı km²<ref name=":1" />
|Rakım mt.
|Merkeze km<ref name=":2">Karayolları Genel Müdürlüğü</ref>*
|Ulaşan Yollar<ref name=":2" />
|-
|Bozdoğan
|Cumh.önce
|859
|302
|69
|'''Nazilli'''=>09-27
|-
|Buharkent
|1987
|124
|190
|84
|{{Avrupa E-yolu|E87}}/{{TUR-D|320}}-02
|-
|Çine
|Cumh.önce
|820
|82
|36
|{{TUR-D|550}}-13
|-
|Didim
|1990
|424
|35
|'''101'''
|{{TUR-D|525}}-01=>09-59, 09-55
|-
|'''Efeler'''
|2012
|624
|59
|2
|{{Avrupa E-yolu|E87}}/{{TUR-O|31}}, {{TUR-D|320}}-01, {{TUR-D|550}}-13
|-
|Germencik
|1948
|394
|61
|22
|{{TUR-O|31}}, {{TUR-D|550}}-12, {{TUR-D|535}}-01
|-
|İncirliova
|1987
|188
|43
|11
|{{TUR-D|550}}-12, 09-50, 09-51
|-
|Karacasu
|Cumh.önce
|727
|'''518'''
|85
|{{TUR-D|585}}-07
|-
|Karpuzlu
|1990
|286
|92
|54
|{{TUR-D|550}}-13=>09-30
|-
|Koçarlı
|1946
|455
|34
|21
|'''İncirliova'''=>09-51, 09-53
|-
|Köşk
|1990
|187
|75
|19
|{{TUR-D|320}}-01, 09-03
|-
|Kuşadası
|Cumh.önce
|265
|6
|56
|{{TUR-D|515}}-02, 09-60
|-
|Kuyucak
|1953
|544
|124
|57
|{{TUR-D|320}}-02, {{TUR-D|585}}
|-
|Nazilli
|Cumh.önce
|691
|81
|45
|{{TUR-D|320}}-02, 09-02, 09-27
|-
|Söke
|Cumh.önce
|'''1.064'''
|74
|51
|{{TUR-D|515}}-02, {{TUR-D|525}}-01, 09-53
|-
|Sultanhisar
|1958
|220
|77
|29
|{{TUR-D|320}}-01, 09-01, 09-26
|-
|Yenipazar
|1957
|245
|62
|40
|{{TUR-D|320}}-01=>09-26, 09-25
|-
|'''AYDIN'''
|Cumh.önce
|'''8.116'''
|'''92'''
|''' '''
|''' '''
|}
<nowiki>*</nowiki>Metropol ilçelerin merkeze uzaklıkları, kaymakamlık ile valilik arasındaki uzaklıktır.
 
== Ekonomi ==
 
Şehrin ekonomisinin temelini tarım, hayvancılık ve turizm oluşturur.
 
Satır 529 ⟶ 340:
===Sanayi===
Tarım, gıda, tekstil ürünleri, makine ve ekipman, otomotiv yan sanayi, beyaz eşya üretimi Aydın ilinin sanayisinin ana kalemlerindendir.
 
===Turizm===
Turizm, tarımdan sonraki ikinci önemli gelir kaynağıdır. Yaklaşık 680 konaklama tesisinde 78.000 yatak kapasitesi bulunmaktadır. Ayrıca Kuşadası'nda 54.000, Didim'de 42.000 yazlık konut bulunmaktadır. 2011 yılında 5,5 milyon turist Aydın iline gelmiştir. [[Dilek Yarımadası-Büyük Menderes Deltası Millî Parkı|Dilek Yarımadası Milli Parkı]], Kuşadası ve Didim plajları önemli sahillerdir.
 
İlde 9 müze bulunmaktadır. Bunlar; [[Aydın Arkeoloji Müzesi]], [[Yörük Ali Efe Müzesi]], [[Afrodisias Müzesi]], [[Karacasu Etnoğrafya Müzesi]], [[Milet Müzesi]], [[Çine Kuvâ-yı Milliye Müzesi]], Çine Arıcılık Müzesi, [[Nazilli Etnoğrafya Müzesi]] ve [[Kuşadası Zeytin ve Zeytincilik Müzesi]]'dir. Ören yerleri açısından da oldukça zengindir. Bunlar; [[Afrodisias]] (Karacasu), [[Alabanda (antik kent)|Alabanda]] (Çine), [[Alinda]] (Karpuzlu), [[Apollon Tapınağı]] (Didim), [[Gerga]] (Çine), [[Harpasa]] (Nazilli), [[Magnesia]] (Ortaklar), [[Mastaura]] (Nazilli), [[Milet]] (Didim), [[Nysa]] (Sultanhisar), [[Priene]] (Söke) ve [[Tralleis]] (Efeler)'dir.
 
===Madencilik===
Satır 556 ⟶ 372:
 
== Kültür ==
Halk Aydın ağzı konuşmaktadır.
 
== Spor ==
Halk Aydın ağzı konuşmaktadır.
{{Ana|Aydın'da spor}}
== Turizm ==
2018-2019 sezonu sonunda, Aydın ili spor kulüplerinden bir üst lige yükselen ya da küme düşen olmamıştır. Futbolda [[Nazilli Belediyespor]] 2. Ligde play-off maçları sonunda lig 10.su olmuştur. Aydın'ın tek süper lig takımı Aydın BŞB Bayan Voleybol takımı Avrupa'da Challenge Cup'da final oynayarak 2. olma başarısını elde etmiştir. Aydın PTT SK, Hentbol Erkekler 1.Lig'de 9. olmuştur. Diğer kulüpler 2., 3. ve bölgesel ligdedir.
Turizm, tarımdan sonraki ikinci önemli gelir kaynağıdır. Yaklaşık 680 konaklama tesisinde 78.000 yatak kapasitesi bulunmaktadır. Ayrıca Kuşadası'nda 54.000, Didim'de 42.000 yazlık konut bulunmaktadır. 2011 yılında 5,5 milyon turist Aydın iline gelmiştir. [[Dilek Yarımadası-Büyük Menderes Deltası Millî Parkı|Dilek Yarımadası Milli Parkı]], Kuşadası ve Didim plajları önemli sahillerdir.
 
Önemli spor tesisleri: Adnan Menderes Stadyumu (10.988), Mukan Perinçek Stadyumu (10.500), Kuşadası Özer Türk Stadı (8.000), Atatürk Spor Salonu (2.000), Mimar Sinan Spor Salonu (2.000), Kardeşköy Sentetik Atletizm Pisti ve 3 adet yarı olimpik kapalı yüzme havuzu.
İlde 9 müze bulunmaktadır. Bunlar; [[Aydın Arkeoloji Müzesi]], [[Yörük Ali Efe Müzesi]], [[Afrodisias Müzesi]], [[Karacasu Etnoğrafya Müzesi]], [[Milet Müzesi]], [[Çine Kuvâ-yı Milliye Müzesi]], Çine Arıcılık Müzesi, [[Nazilli Etnoğrafya Müzesi]] ve [[Kuşadası Zeytin ve Zeytincilik Müzesi]]'dir. Ören yerleri açısından da oldukça zengindir. Bunlar; [[Afrodisias]] (Karacasu), [[Alabanda (antik kent)|Alabanda]] (Çine), [[Alinda]] (Karpuzlu), [[Apollon Tapınağı]] (Didim), [[Gerga]] (Çine), [[Harpasa]] (Nazilli), [[Magnesia]] (Ortaklar), [[Mastaura]] (Nazilli), [[Milet]] (Didim), [[Nysa]] (Sultanhisar), [[Priene]] (Söke) ve [[Tralleis]] (Efeler)'dir.
 
== Eğitim ==
İlde bir adet devlet üniversitesi bulunmaktadır. [[Aydın Adnan Menderes Üniversitesi]] [[1992]] yılında kurulmuştur. Üniversitede 3 enstitü, 20 fakülte, 1 devlet konservatuarı, 6 yüksekokul, 19 meslek yüksekokulu, 35 araştırma ve uygulama merkezi bulunmaktadır.
 
== SporAltyapı ==
=== Ulaşım ===
{{Ana|Aydın'da spor}}
==== Demiryolu ====
[[Dosya:Izmir-Aydun demiryolu.jpg|küçükresim|İzmir - Aydın Demiryolu inşaatında çalışan işçiler, 1850'lerin sonu]]
[[Osmanlı İmparatorluğu]] döneminde, İngiliz [[Ottoman Railway Company]] tarafından [[1856]]'da inşa edilen ve işletilen İzmir - Aydın hattı, Anadolu'nun ilk, Osmanlı İmparatorluğu'nun ikinci demiryoludur. Ege Bölgesi'nin güney ve güneydoğusunda çıkarılan madenler ile [[Küçük Menderes]] ve [[Büyük Menderes Nehri|Büyük Menderes]] ovalarında yetiştirilen çeşitli tarım ürünlerinin, özellikle incirin [[İzmir Limanı]]'na daha hızlı getirilip ihracatının yapılabilmesi amacıyla inşa edilmiştir. 1935 yılında [[Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları|TCDD]] tarafından satın alınarak kamulaştırılmıştır. İlde, 16 istasyonu ile karşılıklı seferler devam etmektedir.
 
===== İstasyonlar =====
2018-2019 sezonu sonunda, Aydın ili spor kulüplerinden bir üst lige yükselen ya da küme düşen olmamıştır. Futbolda [[Nazilli Belediyespor]] 2. Ligde play-off maçları sonunda lig 10.su olmuştur. Aydın'ın tek süper lig takımı Aydın BŞB Bayan Voleybol takımı Avrupa'da Challenge Cup'da final oynayarak 2. olma başarısını elde etmiştir. Aydın PTT SK, Hentbol Erkekler 1.Lig'de 9. olmuştur. Diğer kulüpler 2., 3. ve bölgesel ligdedir.
'''Basmane - Nazilli - Denizli hattı'''[[Dosya:Aydin railway station.jpg|küçükresim|Aydın Garı]]
Aydın'da [[Basmane-Denizli Bölgesel Treni]], [[Basmane-Nazilli Bölgesel Treni]], [[Söke-Denizli Bölgesel Treni]] ve [[Söke-Nazilli Bölgesel Treni]] hatları tarafından kullanılmakta olan 14 istasyon bulunmaktadır.
 
* [[Ortaklar Tren İstasyonu|Ortaklar]]
Önemli spor tesisleri: Adnan Menderes Stadyumu (10.988), Mukan Perinçek Stadyumu (10.500), Kuşadası Özer Türk Stadı (8.000), Atatürk Spor Salonu (2.000), Mimar Sinan Spor Salonu (2.000), Kardeşköy Sentetik Atletizm Pisti ve 3 adet yarı olimpik kapalı yüzme havuzu.
* [[Germencik Tren İstasyonu|Germencik]]
* [[İncirliova Tren İstasyonu|İncirliova]]
* [[Aydın Garı|Aydın]]
* [[Umurlu Tren İstasyonu|Umurlu]]
* [[Köşk Tren İstasyonu|Köşk]]
* [[Sultanhisar Tren İstasyonu|Sultanhisar]]
* [[Atça Tren İstasyonu|Atça]]
* [[İsabeyli Tren İstasyonu|İsabeyli]]
* [[Nazilli Tren İstasyonu|Nazilli]]
* [[Kuyucak Tren İstasyonu|Kuyucak]]
* [[Pamukören Tren İstasyonu|Pamukören]]
* [[Horsunlu Tren İstasyonu|Horsunlu]]
* [[Buharkent Tren İstasyonu|Buharkent]]
 
[[Dosya:Nazilli-Söke regional.jpg|küçükresim|[[Atça, Sultanhisar|Atça]]'dan geçen bir Nazilli - Söke treni]]'''Söke hattı'''
 
Aydın'da [[Basmane-Söke Bölgesel Treni]], [[Söke-Nazilli Bölgesel Treni]] ve [[Söke-Denizli Bölgesel Treni]] hatları tarafından kullanılmakta olan 2 istasyon bulunmaktadır.
 
* [[Sazlı Tren İstasyonu|Sazlı]]
* [[Söke Garı|Söke]]
 
==== Karayolu ====
İzmir ile Aydın arasında, İzmir - Aydın Otoyolu olarak bilinen [[Otoyol 31]] bulunmaktadır. Bu otoyol üzerinde de Türkiye'nin en uzun üçüncü tüneli, Türkiye Otoyolları üzerindeki en uzun ikinci tüneli olan [[75. Yıl Selatin Tüneli]] bulunmaktadır.
 
==== Denizyolu ====
[[Dosya:Kuşadası (3).JPG|küçükresim|Kuşadası Limanı'na yanaşmış olan bir kruvaziyer gemisi]]
[[Kuşadası Limanı]]'ndan [[Denizyolu ulaşımı|denizyolu]] ulaşımı sağlanmaktadır. [[Kruvaziyer]] turizminin önemli limanlarından biridir. Ayrıca [[Yunanistan]]'ın [[Sisam]] adasına karşılıklı [[feribot]] seferleri düzenlenmektedir.
 
==== Havayolu ====
{{ana madde|Aydın Çıldır Havalimanı}}Aydın'ın [[Efeler]] ilçesinde bir [[Havaalanı|havalimanı]] bulunmaktadır. 1.435 metre uzunluğunda piste sahip olan bu havalimanı yıllarca kullanılmamıştır. [[2012]] yılında işletme hakkı [[Devlet Hava Meydanları İşletmesi]] tarafından 20 yıllığına [[Türk Hava Yolları]] Anonim Ortaklığına devredilmiştir. Günümüzde [[Türk Hava Yolları Uçuş Akademisi]] adıyla, 27<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.turkishairlinesflightacademy.com/tr|başlık=Türk Hava Yolları Uçuş Akademisi|erişimtarihi=11 Ocak 2020}}</ref> eğitim uçağıyla pilotaj eğitimi için kullanılmaktadır.
 
=== Sağlık ===
[[Aydın Adnan Menderes Üniversitesi]] [[Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi|Tıp Fakültesi]]'ne bağlı 1 tane eğitim ve araştırma hastanesi, [[Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı|Sağlık Bakanlığı]]'na bağlı 10 tane devlet hastanesi, 6 tane entegre devlet hastanesi, 3 tane ağız ve diş sağlığı merkezi, 128 tane aile sağlığı merkezi bulunmaktadır.
 
== Kaynakça ==
Satır 584 ⟶ 439:
 
{{Türkiye'nin illeri}}
{{Aydın ilçeler}}
{{Aydın valileri}}
 
[[Kategori:Aydın| ]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Aydın" sayfasından alınmıştır