''Dördüncü duvar'', üç yanı kapalı geleneksel [[proscenium]] [[tiyatro]]larda izleyicilerin sahneyi gördükleri düşsel "duvar".<ref name=Bell>{{Kaynak|lastsoyadı=Bell |firstad=Elizabeth S. |titlebaşlık=Theories of Performance |yearyıl=2008 |publisheryayıncı=Sage |location=Los Angeles |isbn=9781412926379 |pagessayfalar=203 }}</ref><ref name=Wallis>{{Kaynak|lastsoyadı=Wallis |firstad=Mick |last2soyadı2=Shepherd |first2ad2=Simon |titlebaşlık=Studying plays |yearyıl=1998 |publisheryayıncı=Arnold |location=Londra |isbn= 0340731567 |pagessayfalar=214 }}</ref> İlk kez [[Denis Diderot]] tarafından dile getirilmiş olan kavram, [[19. yüzyıl tiyatrosu]]nda öne çıkan [[Realizm (tiyatro)|gerçekçilik]] akımıyla gelişmiştir.<ref>"The Fourth Wall and the Third Space", John Stevenson</ref>
Gerçekçi tiyatroda yaygın biçimde kullanılan dördüncü duvar, kimi sanatçılarca [[dram (tiyatro)|dram]] ve [[güldürü]]ye yardımcı bir araç olarak kullanılmaktadır. İzleyicilere doğrudan hitap eden ve böylece bu duvarı "yıkan" bir oyuncu bu duruma örnek olarak gösterilebilir.
Dördüncü duvarın şeffaf olarak kabulü bir kurgusal yapıt ve izleyici arasındaki [[inançsızlıktan duyulan kuşku]]nun bir parçası olarak yorumlanmaktadır.<ref name=Wallis/> Eleştirmen [[Vincent Canby]] dördüncü duvarı "izleyiciyi sahneden ayıran görünmez bir [[ekran]]"<ref>{{Kaynak|url=http://www.nytimes.com/1987/06/28/movies/film-view-sex-can-spoil-the-scene.html |titlebaşlık=Film view: sex can spoil the scene |lastsoyadı=Canby |firstad=Vincent |newspapergazete=[[The New York Times|New York Times]] |datetarih=28 Haziran 1987 |pagesayfa=A.17 |accessdateerişimtarihi=12 Ocak 2011}}</ref> olarak tanımlamasına karşın, [[Postmodernizm|postmodern sanat biçimleri]] bu kavramı olduğu gibi kabul etmemekte; dördüncü duvarı, yapımın belirli bölümlerini vurgulayacak biçimde değiştirmektedirler.
Bir film, oyun ya da televizyon programında izleyiciye bir kamera aracılığıyla hitap etmek "dördüncü duvarı yıkmak" olarak tanımlanmaktadır.<ref name=Bell/><ref name=Abelman>{{Kaynak|lastsoyadı=Abelman |firstad=Robert |titlebaşlık=Reaching a critical mass: a critical analysis of television entertainment |yearyıl=1998 |publisheryayıncı=L. Erlbaum Associates |location=Mahwah, N.J. |isbn=0805821996 |pagessayfalar=8–11 }}</ref>
== Beşinci duvar ==
Dördüncü duvardan esinlenen "beşinci duvar", "[[eleştirmen]] ve izleyiciler ile sahnedeki oyuncular arasındaki görünmez duvar" olarak tanımlanmaktadır.<ref>{{Kaynak|lastsoyadı=Hunte |firstad=Lynette |last2soyadı2=Lichtenfels |first2ad2=Peter |titlebaşlık=Shakespeare, Language, and the Stage |location=London |publisheryayıncı=Arden Shakespeare |yearyıl=2005 |pagesayfa=1 |isbn=1904271499 }}</ref> Terim, "izleyiciler arasındaki yarı geçirgen zar" olarak da tanımlanmaktadır.<ref>{{Kaynak|titlebaşlık=Synergistic storyscapes and constructionist cinematic sharing |firstad=G. |lastsoyadı=Davenport |first2ad2=S. |last2soyadı2=Agamanolis |first3ad3=B. |last3soyadı3=Barry |first4ad4=B. |last4soyadı4=Bradley |lastauthoramp=yes |first5ad5=K. |last5soyadı5=Brooks |journal=IBM Systems Journal |yearyıl=2000 |volumecilt= |issuesayı= |pagessayfalar= |doi= }}</ref> İzleyicinin dört yanı kapalı bir odanın ötesini görebilmesine olanak tanıyan televizyon da beşinci duvar olarak değerlendirilmektedir.<ref>{{Kaynak|titlebaşlık=Encyclopedia of Television |editionbaskı=2. |lastsoyadı=Newcomb |firstad=Horace |location=New York |publisheryayıncı=Fitzroy Dearborn |yearyıl=2004 |isbn=1579583946 }}</ref><ref>{{Kaynak|titlebaşlık=Framing Attention: Windows on Modern German Culture |location=Baltimore |lastsoyadı=Koepnick |firstad=Lutz P. |publisheryayıncı=Johns Hopkins University Press |yearyıl=2007 |isbn=0801884896}}</ref>
