Vikipedi

İzmir Körfezi: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
BSRF (mesaj | katkılar)
Devriyeler
50.693 değişiklik
BSRF (mesaj | katkılar)
Devriyeler
50.693 değişiklik
düzenleme
1. satır:
[[Dosya:İzmirGulf Bayof İzmir.jpgJPG|sağ|thumb|300px|İnciraltı'ndan İzmir Körfezi'ne bir bakış]]'''İzmir Körfezi'''nin [[EgeUluslararası DeniziUzay İstasyonu]]'ninndan Anadoluçekilen içine uzanan bir uzantısıdırgörüntüsü.]]
'''İzmir Körfezi''', [[Türkiye]]'de [[Karaburun Yarımadası]] ile [[Foça]] arasından başlayarak [[İzmir]]'i merkezden çevreleyen ve [[Ege Denizi]]'nin devamı olan bir [[körfez]]dir.
 
== Coğrafya ==
İzmir Körfezi şekil konum itibarıyla 2 kesime sahiptir.
İzmir Körfezi, [[Karaburun Yarımadası]]'ndaki Kanlıkaya Burnu ile [[Foça]]'daki Aslan Burnu arasındaki 13 deniz mili açıklıktan başlar.<ref name="itekeli"/> Körfez şekil konum itibarıyla üç kesime sahiptir. Birincisi iç körfez olarak adlandırılan ve Çiğli'deki eski dalyan ile Balçova arasında kalan kısımdır. İkincisi orta körfez olarak nitelendirilen ve Çiğli'deki tuzla ile Güzelbahçe arasındaki bölümdür. Üçüncüsü ise bu alanın batısında kalan dış körfezdir.<ref name="itekeli"/>
*1.'si iç körfez (Sasalı/Karşıyaka sahil şeridiyle Güzelbahçe/Bayraklı arası körfez)
*2. kesim ise [[Karaburun]] yarımadası ve Foça kıyıları arasında başlayıp Urla yarımadası önünde son bulan dış körfezdir.
 
İzmir Körfezi'nde yer alan [[Uzunada]], Türkiye'nin en büyük dördüncü adasıdır. Körfez içerisinde konumlanan diğer başlıca adalar [[Hekim Adası]] ve [[Karantina Adası]]'dır. Foça açıklarında yer alan [[Foça Adaları]], dokuz ada ve kayalıktan oluşmaktadır. Bunların en büyüğü [[Orak Adası]]'dır. [[Büyükada, Karaburun|Büyükada]], Karaburun kıyılarında bulunan birkaç adadan biridir.
Derinlik itibarıyla iç körfez deniz taşımacılıgna uygundur. [[Konak, İzmir|Konak]]-[[Karşıyaka]]-[[Alsancak, Konak|Alsancak]]-[[Bayraklı]]-[[Bostanlı, Karşıyaka|Bostanlı]]-[[Göztepe, Konak|Göztepe]] ve Üçkuyular'dan karşılıklı vapur ve arabalı vapur seferleri yapılmaktadır.İç körfez İzmir'in ulaşımı açısından çok önemli bir yere sahiptir. Konumu sayesınde şiddetli rüzgarlardan korunaklıdır (Karaburun yarımadasındaki Akdağ, kuzeyde Yamanlar Dağları ve güneyde Balçova tepeleri rüzgarı kesmektedir). Güney kıyısında, [[Levent Marina]] yat ve yelken sahipleri için sığınma imkanı sağlar.
 
Körfeze dökülen on yedi akarsu mevcuttur.<ref name="itekeli"/> Bunlar arasında [[Gediz Nehri]] ve [[Meles Çayı]] yer almaktadır. Körfezin kuzeydoğusunda Gediz Nehri'nin taşıdığı alüvyonlarla oluşan [[Gediz Deltası]] yer almaktadır. 19. yüzyılın sonlarında nehrin körfezi dolduracağı endişesiyle yeni bir nehir yatağı oluşturulmuş ve nehrin akış yönü değiştirilmiştir. Taşlıtepe, Değirmentepe ve Üçtepeler, eskiden birer adayken Gediz'le birlikte gelen malzeme ile karaya bağlanmıştır.<ref name="itekeli"/> Gediz Deltası'nda bulunan [[Çamaltı Tuzlası]], Türkiye'nin en büyük tuzlasıdır. Yine burada bulunan Homa Dalyanı, körfezdeki beş dalyandan günümüze ulaşan son dalyandır.<ref>http://www.hurriyet.com.tr/ege/homa-dalyani-balik-cenneti-olacak-26996684</ref>
Dış körfez ruzgara açık daha geniş daha derin ve ulaşım bakımından fakirdir. Dış körfeze sadece yaz aylarında Konak'tan ve Karşıyaka'dan kalkan vapurlar Yassıca Ada ziyaretıyle ugrarlar. Dış körfez kıyısındaki [[Mordoğan]], [[Karaburun]] ve [[Foça]] gibi yerleşimlerde balıkçılık gelişmiştir ve yatcılık ve yelken yapılabilmektedir.
 
Körfez, konumu sayesinde şiddetli rüzgârlardan korunaklıdır (Karaburun Yarımadası'ndaki Akdağ, kuzeyde [[Yamanlar Dağı]] ve güneyde Balçova tepeleri rüzgârı kesmektedir). Güney kıyısında, [[Levent Marina]] yat ve yelken sahipleri için sığınma imkanı sağlar. Dış körfez rüzgâra açık daha geniş ve daha derindir.
[[Yelken]]cilik iç körfezde 2 ayrı İzmir kulübüyle (K.S.K ve Göztepe S.K) desteklenen önemli bir spor dalıdır.
 
İzmir Körfezi'nin su sirkülasyonunu artırmak ve su kalitesini iyileştirmek amacıyla bir rehabilitasyon projesi hayata geçirilmektedir. Proje kapsamında 9,5 milyon m<sup>2</sup>'lik alanda dip taraması yapılması, 13,5 kilometre uzunluğunda, 250 metre genişliğinde ve 8 metre derinliğinde sirkülasyon kanalı açılması ve çıkarılan malzeme ile körfezin kuzeyinde iki adet doğal yaşam adası oluşturulması planlanmaktadır.<ref>http://www.imo.org.tr/resimler/ekutuphane/pdf/18342_53_40.pdf</ref>
Körfezin kuzeydoğu kıyıları Akdeniz [[fok]]larına barınak durumundadır (Foça-[[Sasalı]] kıyıları). Karaburun kıyıları ise el değmemiş koyları ve dağlık derin rüzgarlı yapısıyla ulaşım açısından da elverişsiz olması nedeniyle bakir kalmayı başarmıştır. Karaburun yarımadasının körfez kıyılarında çiftlik balıkçılığı ve süngercilik yapılır; özellikle Mordoğan sonrası Karaburun yarımadası körfezi süsleyen koylarıyla büyülemektedir.
 
== Jeoloji ==
Açık deniz balıkçılığı Mordoğan-Karaburun-Foça üçgeninde yaygındır. Körfezde [[kefal]], [[levrek]], [[çipura]], [[barbun]], [[kalamar]] bolca yakalanır. Ayrıca dış körfezde [[laos]], [[vatoz]], [[kalkan balığı]]nın yanı sıra [[fok]] ve [[Yunus (hayvan)|yunus]] gibi memeli canlılara da sıkça rastlanır.
İzmir Körfezi, [[Kuaterner]] jeolojik zamanında oluşmuştur.<ref name="itekeli"/> Körfezin doğu batı yönlü çukurluğu fayların kırılmasıyla meydana gelmiştir.<ref name="itekeli">{{Web kaynağı |url=https://www.academia.edu/32339109/İzmirlilerin_Denizle_İlişkisini_Güçlendirmekte_Uygulanacak_Tasarım_Stratejisi_İZMİR-DENİZ_PROJESİ_ |başlık=İzmirlilerin Denizle İlişkisini Güçlendirmekte Uygulanacak Tasarım Stratejisi |ilk=İlhan |son=Tekeli |yayımcı=academia.edu |erişimtarihi=27 Temmuz 2019}}</ref>
 
== Flora ve fauna ==
Körfezin kuzeydoğu kıyıları Akdeniz [[fok]]larına barınak durumundadır (Foça-[[Sasalı]] kıyıları). Körfezde [[kefal]], [[levrek]], [[çipura]], [[barbun]], [[kalamar]] bolca yakalanır. Ayrıca dış körfezde [[laos]], [[vatoz]], [[kalkan balığı]]nın yanı sıra [[fok]] ve [[Yunus (hayvan)|yunus]] gibi memeli canlılara da sıkça rastlanır. Körfezin kuzeyindeki [[İzmir Kuş Cenneti]] ve güneyindeki [[Çakalburnu Lagünü]], kuşların üreme alanıdır. 2019 yılında yeni bir tür olarak değerlendirilen bir boru kurdu körfezde tespit edildi.<ref>https://www.aa.com.tr/tr/bilim-teknoloji/izmir-korfezinde-yeni-boru-kurdu-turu/1497443</ref><ref>http://www.hurriyet.com.tr/gundem/izmir-korfezinde-ilk-kez-goruntulendi-yeni-tur-41235974</ref>
 
== Tarihçe ==
{{ayrıca bakınız|İzmir tarihi}}
[[Dosya:Izmir by Piri Reis.jpg|thumb|200px|[[Pîrî Reis]] tarafından çizilen, İzmir Körfezi'ni ve körfezi çevreleyen alanları gösteren harita.]]
{{başlık genişlet}}
Körfez çevresinde ilk yerleşimlerin [[Neolitik]] dönemde olduğu kabul edilmektedir.<ref name="itekeli"/> En bilinen yerleşim yeri MÖ 3300'lerde Bayraklı civarında kurulan [[Smirni]] antik kentidir.<ref name="itekeli"/>
 
Ankara Savaşı'nın ardından İzmir'e gelen [[Timur]], Aralık 1402'de [[İzmir Liman Kalesi]] ve çevresini ele geçirmiş ve kalenin yıkılması emrini vermiştir.<ref name="itekeli"/>
 
[[I. Dünya Savaşı]] sırasında Mart 1915'te Yenikale Burnu ile Urla açıklarında ve Mayıs 1916'da Büyükada çevresinde deniz savaşları yaşanmıştır.<ref name="saldiri"/>
 
== Ekonomi ==
[[İzmir Limanı]], körfezin doğusunda yer alan bir yük ve yolcu [[liman]]ıdır. Ülkenin konteyner hacmi bakımından yedinci, kargo tonajı bakımından on üçüncü büyük limanıdır.<ref>{{Web kaynağı | url = https://atlantis.udhb.gov.tr/istatistik/istatistik_yuk.aspx | başlık = Yük İstatistikleri | yayımcı = Deniz Ticareti Genel Müdürlüğü | erişimtarihi = 6 Mayıs 2018 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20180507003408/https://atlantis.udhb.gov.tr/istatistik/istatistik_yuk.aspx | arşivtarihi = 7 Mayıs 2018}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://atlantis.udhb.gov.tr/istatistik/istatistik_konteyner.aspx | başlık = Konteyner İstatistikleri | yayımcı = Deniz Ticareti Genel Müdürlüğü | erişimtarihi = 6 Mayıs 2018 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20180507003123/https://atlantis.udhb.gov.tr/istatistik/istatistik_konteyner.aspx | arşivtarihi = 7 Mayıs 2018}}</ref>
 
Derinlik itibarıyla iç körfez deniz taşımacılığına uygundur. Körfezdeki [[İzmir'deki iskeleler listesi|dokuz iskeleden]] vapur ve arabalı vapur seferleri yapılmaktadır. İç körfez İzmir'in ulaşımı açısından önemli bir yere sahiptir. Dış körfezde sadece yaz aylarında beş iskeleye yolcu taşınmaktadır. Dış körfez kıyısındaki [[Mordoğan]], [[Karaburun]] ve [[Foça]] gibi yerleşimlerde balıkçılık gelişmiştir.<ref>https://dergipark.org.tr/download/article-file/57863</ref> Karaburun Yarımadası'nın körfez kıyılarında çiftlik balıkçılığı ve süngercilik yapılır. Açık deniz balıkçılığı Mordoğan-Karaburun-Foça üçgeninde yaygındır.
 
Körfezin iki yakasının köprü ve tüp geçit ile birleştirilmesini öngören [[İZKARAY]] projesi, Balçova ve Çiğli ilçeleri arasında karayolu ve demiryolu bağlantısı öngörmektedir.
 
== Batıklar ==
İzmir Körfezi'nde bilinen beş batık vardır.<ref name="batik"/> Yenikale Burnu açıklarında 16,4 metre derinlikte, 1957'de birbirine çarparak batan biri 118 metre diğeri 86 metre uzunluğunda iki geminin enkazı bulunmaktadır. En son 2017'nin başında keşfedilen, 1800'lerin sonunda batan bir yük gemisi olduğu düşünülen, Güzelbahçe açıklarında 42 metre derinlikte bulunan ve 78 metre uzunluğunda olan bir batık daha mevcuttur.<ref name="batik">http://www.hurriyet.com.tr/gundem/izmir-korfezinde-batik-gemi-buldular-40478703</ref><ref name="">https://dergipark.org.tr/download/article-file/334649</ref> Ayrıca I. Dünya Savaşı sırasında körfezde bir ila dört geminin batırıldığı belirtilmektedir.<ref name="saldiri">https://www.yeniasir.com.tr/izmir/2015/09/24/korfezde-4-dusman-batigi-var</ref><ref>https://www.academia.edu/34882788/AVUSTURYA-MACARİSTAN_GAZETELERİNE_GÖRE_1915_-1916DA_İZMİRİN_SAVUNULMASI_VE_KÖSTEN_ADASININ_FETHİ</ref> Yenikale Burnu önünde bulunan onlarca batık 1967'de ve sonraki yıllarda denizden çıkarılmıştır.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.izmirkitap.com/bergama_vapuru.htm |başlık=Martı Sevdalısı Bergama Vapuru'nun 50. Yaşına Merhaba |yayımcı=izmirkitap.com |ilk=Yaşar |son=Ürük |erişimtarihi=27 Temmuz 2019}}</ref>
 
== Kirlilik ==
Körfez çevresinde 200.000 kişinin yaşadığı dönemde atık suların körfeze boşaltılması belirgin bir soruna yol açmıyordu.<ref name="itekeli"/> Ancak nüfusun 500.000'i geçmesi ve sanayileşme ile birlike körfezin kendisini yenileme kapasitesinin üzerinde bir atık körfeze karışmaya başladı.<ref name="itekeli"/> Bu dönemde kirlilik fark edilir bir hâl aldı ve halk denize giremez oldu.<ref name="itekeli"/> 1990'larda nüfusun 1,7 milyonu aşmasıyla kirlilik seviyesi çok yükseldi ve balıklarda ağır metal izlerine rastlandı.<ref name="itekeli"/> 1992'de [[İZSU]] tarafından Büyük Kanal Projesi adı verilen arıtma ve kanalizasyon sistemi kurulmaya başladı.<ref name="itekeli"/> Ekim 2002'de devreye giren sistem ile körfeze atık su boşaltımının önüne geçildi.<ref>http://v3.arkitera.com/v1/haberler/2002/09/23/izmir.htm</ref> 2010'lu yıllara gelindiğinde körfezdeki kirliliğin giderildiği ve deniz yaşamının normale döndüğü gözlendi.<ref name="itekeli"/><ref>https://www.posta.com.tr/izmir-korfezi-yeniden-canlandi-haber-fotograf-162838</ref>
 
== Etkinlikler ==
[[Yelkencilik]] iç körfezde iki ayrı İzmir kulübüyle ([[Karşıyaka SK]] ve [[Göztepe SK]]) desteklenen önemli bir spor dalıdır. 2017'den beri her yıl düzenlenen İzmir Körfez Festivali ile körfezde yat, yelken, kano, kürek ve dragon yarışları yapılmaktadır.<ref>https://www.trthaber.com/haber/yasam/izmir-korfez-festivalinde-yaris-heyecani-385946.html</ref> Körfez kıyılarında [[İzmir Müze Gemiler]] ve [[Zübeyde Hanım Eğitim ve Müze Gemisi]] bulunmaktadır.
 
== Kaynakça ==
{{Kaynakça}}
 
{{İzmir}}
{{Commons kategori-ufak|Gulf of İzmir}}
{{coord|38|29|N|26|49|E|region:TR_type:waterbody|display=title}}
 
[[Kategori:İzmir Körfezi| ]]
[[Kategori:38° K]]
[[Kategori:2826° D]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/İzmir_Körfezi" sayfasından alınmıştır