Carl Friedrich Gauss: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Kibele (mesaj | katkılar)
yazım
Kibele (mesaj | katkılar)
34. satır:
=== Çocukluğu ve gençliği ===
[[Dosya:Gauss Statue.jpg|100px|sol|thumb|[[Braunschweig]]'da bir Gauss heykeli]]
Gauss, [[Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu]]'na bağlı olan Braunschweig-Lüneburg Dükalığı'ndaki [[Braunschweig]] kentinde, GebhardDorothea DietrichGauss ve DorotheaGebhard GaussDietrich çiftinin tek çocuğu olarak dünyaya geldi. Babası az eğitimli bir taş ve duvar ustasıydı, annesinin ise okuma-yazması bile yoktu. Gauss henüz üç yaşındayken, babasının kâğıt üzerinde yaptığı hesapları kafasından kontrol edip düzelterek dehasını belli ettidüzeltiyordu.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.math.rutgers.edu/~cherlin/History/Papers1999/weiss.html | başlık = Gauss and Ceres | erişimtarihi = 16 Ağustos 2007 | dil = İngilizce | arşivurl = http://web.archive.org/web/20150328122005/http://www.math.rutgers.edu:80/~cherlin/History/Papers1999/weiss.html | arşivtarihi = 28 Mart 2015}}</ref>
 
Bir başka meşhur hikâyeye göre, Gauss'un ilkokul öğretmeni J.G. Büttner, öğrencilerini oyalamak için 1'den 100'e kadar olan sayıları toplamalarını isteyince, Gauss cevabı birkaçsınıftaki bütün öğrencilerden önce saniyeve içindehızlıca bularak hem öğretmenini, hem de asistanı Martin Bertels'i hayrete düşürdü. Küçük Gauss, sayı listesinin iki zıt ucundan birer sayı alıp topladığında hep aynı sonucun çıktığını farketmişti: (1 + 100) = (2 + 99) = (3 + 98) = ... = (50 + 51) = 101, vs. Böylece 1'den 100'e kadar olan sayıların toplamı 50 × 101 = 5050 oluyordu.<ref>Bu hikâye, Gauss'un yakın arkadaşı Wolfgang Sartorius von Waltershausen'in anılarında anlatılmaktadır ve doğruluğu tartışmalıdır: {{Web kaynağı | url = http://www.americanscientist.org/template/AssetDetail/assetid/50686?&print=yes | başlık = "Gauss's Day of Reckoning" | erişimtarihi = 18 Temmuz | erişimyılı = 2007 | dil = İngilizce | arşivurl = http://web.archive.org/web/20150712045041/http://www.americanscientist.org/template/AssetDetail/assetid/50686?&print=yes | arşivtarihi = 12 Temmuz 2015}}</ref>
 
Gauss, Braunschweig [[Dük]]ü Karl Wilhelm Ferdinand'in verdiği burs sayesinde 1792-1795 yılları arasında Collegium Carolinum'da (bugünkü adıyla Braunschweig Teknik Üniversitesi), 1795-1798 yılları arasında da [[Göttingen Üniversitesi]]'nde öğrenim gördü. 1796'da kenar sayısı bir [[Fermat sayıları|Fermat asalı]] olan her düzgün [[çokgen]]in, sadece cetvel ve pergel kullanılarak çizilebileceğini kanıtladı. Bu tür cetvel ve pergel problemleri [[Antik Yunan]]'dan beri matematikçileri meşgul etmekteydi, dolayısıyla da Gauss'un keşfinin önemi büyüktü. Gauss bu başarısından o kadar memnun oldu ki, mezar taşına bir düzgün onyedigenin oyulmasını vasiyet etti. Ne var ki, daireye çok yakın olan bu şeklin oyulması çok zor olacağından, vasiyetini yerine getirecek bir taş ustası bulamadı.{{olgu}}
 
1796 Gauss için oldukça verimli bir yıl oldu. Düzgün çokgenlerle ilgili keşfinden bir ay kadar sonra, yine kendi keşfi olan [[modüler aritmetik]] fikrini kullanarak, sayılar kuramında "karesel karşılıklılık ilkesi" ([[Almanca|Alm.]] ''quadratisches Reziprozitätsgesetz'') olarak bilinen çok önemli teoremi kanıtladı. İlk olarak [[Euler]] ve [[Legendre]] tarafından ortaya atılmış ama kanıtlanamamış olan bu teorem, ikinci dereceden denklemlerin çözülebilirliğinin belirlenmesini sağlıyordu. Yine aynı yıl içinde Gauss, [[asal sayı]]ların tam sayılar arasındaki dağılımına ilişkin önemli bir sonuç buldu. Bundan kısa bir süre sonra da, her tam sayının en fazla üç [[üçgensel sayı]]nın toplamı olarak yazılabileceğini kanıtladı, ve 10 Temmuz 1796'da günlüğüne şu notu düştü: "[[Eureka]]! Num = <math>\Delta+\Delta+\Delta</math>." Ekim 1796'da ise katsayıları sonlu bir [[Cisim (matematik)|cisimden]] gelen [[polinom]]ların çözümleriyle ilgili bir sonuç yayımladı. (Bu sonuç, 150 yıl sonraki [[Weil varsayımları]]nın da çıkış noktası olmuştur.)
 
=== Orta yaşları ===