|
|forsbaşlık = [[Cumhurbaşkanlığı forsu]]
|birim = Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı
|üyelik = [[Bakanlar Kurulu (Türkiye)|Bakanlar KuruluKabine]]<br>[[Millî Güvenlik Kurulu (Türkiye)|Millî Güvenlik Kurulu]]<br>[[Yüksek Askerî Şûra]]
|resim = Recep Tayyip ErdoganErdoğan (cropped).PNGjpg
|resimbüyüklüğü = 200px
|başlık =
{{Türkiye siyaseti}}
[[Dosya:President Recep Tayyip Erdoğan.jpg|küçükresim|Erdoğan, Cumhurbaşkanlığı makamında]]
'''Türkiye cumhurbaşkanı''', [[Türkiye|Türkiye Cumhuriyeti]] [[Devlet|devletinin]] ve [[Hükûmet başkanı|hükûmetinin]] [[Devlet başkanı|başıdır]]. Bu vasıfla Türkiye Cumhuriyeti'nin ve [[Türk vatandaşı|vatandaşlarıvatandaşlarının]]nın birliğini temsil eden cumhurbaşkanı, [[Türkiye Cumhuriyeti Anayasası]]'nın uygulanmasını ve devlet kurumlarının uyum içinde çalışmasını gözetir.<ref name=":0">[https://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anayasa82.htm Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. T.C. Resmî Gazete, 17863 Mükerrer, 9 Kasım 1982]</ref> Cumhurbaşkanının görev ve yetkileri, anayasanın 101'inci ve 107104'inciüncü maddelerindemaddesinde düzenlenmiştir.
Cumhurbaşkanlığı makamı, 29 Ekim 1923'te [[Türkiye'de cumhuriyetin ilanı|cumhuriyetin ilanıyla]] kuruldu. Aynı gün yapılan oylamada [[Mustafa Kemal Atatürk]] oy birliğiyle ilk "''[[Cumhurbaşkanı|reis-i cumhur]]"'' seçildi. Bu tarihten 29 Ağustos 2007 tarihine kadar, [[Kenan Evren]] dışındaki tüm cumhurbaşkanları [[Türkiye Büyük Millet Meclisi]] tarafından seçildi. [[27 Mayıs Darbesi]] sonrası [[Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (1961)|1961 Anayasası]] ile cumhurbaşkanı olan kişinin partisi ile olan ilişiğinin kesilmesine karar verildi ve "partiler üstü cumhurbaşkanlığı" dönemi başladı.<ref>http://www.yenisafak.com/yazarlar/aydinunal/partili-cumhurbaskani-2035932</ref> [[12 Eylül 1980 askeri darbesi]]nin ardından "devlet başkanı" ve "[[Millî Güvenlik Konseyi]] Başkanı"başkanı sıfatlarıyla ülkeyi yönetmekte olan Evren, [[1982 Anayasası]]'nın birinci geçici maddesi gereği anayasanın halk oylamasıyla kabul edildiği 7 Kasım 1982 tarihinde cumhurbaşkanlığına getirildi. [[2007 Türkiye anayasa değişikliği referandumu|2007 yılında yapılan anayasa değişikliğiyle]] cumhurbaşkanının genel oyla seçilmesine karar verilmişverildi,<ref>5678 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun. T.C. Resmî Gazete, 26554, 6 Mayıs 2007</ref> bu değişikliğin ardından yapılan 10 Ağustos 2014 tarihli ilk seçimlerde [[Recep Tayyip Erdoğan]] halk tarafından cumhurbaşkanı seçildi.<ref>{{haber kaynağı |başlık= Türkiye'nin 12. Cumhurbaşkanı Erdoğan|yazar= |url= http://www.bbc.com/turkce/haberler/2014/08/140810_cumhurbaskanligi_secim|gazete= BBC Türkçe|tarih= 11 Ağustos 2014|erişimtarihi=17 Eylül 2016}}</ref> Erdoğan, 28 Ağustos 2014 tarihinden'ten beri "Türkiye Cumhuriyeti'nin 12'incinci Cumhurbaşkanı"cumhurbaşkanı olarak görevini sürdürmektedir.
Cumhurbaşkanı, ayrıca Türkiye Büyük Millet Meclisi adına, meclisin manevi varlığının ayrılmaz bir parçası olan [[Türkiye Cumhuriyeti Başkomutanı|başkomutanlığı]] temsil etmektedir. Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığı görevi, olası bir savaş hâlinde cumhurbaşkanı adına [[Türk Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanlığı|genelkurmay başkanı]] tarafından yerine getirilir. Cumhurbaşkanınca atanan genelkurmay başkanı, barış zamanında da [[Türk Silahlı Kuvvetleri|silahlı kuvvetlerin baş]] komutanlığını yürütür.<ref name=":0" />
29 Ekim 2014 tarihi itibarıyla [[Çankayacumhurbaşkanının Köşkü]]'ndenresmî taşınan cumhurbaşkanlığı makamı,konutu [[Atatürk Orman Çiftliği]]'nde bulunan [[Cumhurbaşkanlığı Sarayı (Türkiye)|Cumhurbaşkanlığı Sarayı]]'dır. Daha önce bu amaçla [[Çankaya Köşkü]] kullanılmaktaydı.
== Nitelikleri ==
* Kırk yaşını doldurmuş olmak
* [[Yükseköğrenim]] mezunu olmak
* Türkiye Büyük Millet Meclisi üyesi olmak ya da [[milletvekiliMilletvekili]] seçilebilme yeterliliğine sahip bir [[Türk vatandaşı]] olmak.
Cumhurbaşkanlığına [[Türkiye Büyük Millet Meclisi]] üyeleri içinden veya meclis dışından aday gösterilebilmesi yirmi milletvekilinin yazılı teklifi ile mümkündür. Ayrıca, en son yapılan milletvekili genel seçimlerinde geçerli oylar toplamı birlikte hesaplandığında yüzde onu geçen siyasi partiler ortak aday gösterebilir.<ref name=":0" />
Bir kişi en az yirmi milletvekili ile oluşan siyasi parti grupları, en son yapılan milletvekili genel seçimlerinde geçerli oylar toplamı tek başına ya da birlikte hesaplandığında yüzde beşi geçen siyasi partiler veya yüz bin seçmen tarafından cumhurbaşkanlığına aday gösterilebilir.<ref name=":0" />
=== Görev süresi ===
Cumhurbaşkanının görev süresi 5 yıldır ve bir kişi en fazla iki kez seçilebilir.<ref name=":0" />
== Seçim ==
Cumhurbaşkanının seçimi anayasanın 102. maddesinde düzenlenmiştir. Seçim, mevcut cumhurbaşkanının görev süresi dolmadan önceki altmış gün içinde; makamın herhangi bir sebeple boşalması halindeysehâlindeyse boşalmayı takip eden altmış gün içinde tamamlanır. Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday cumhurbaşkanı seçilmiş olur. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılır. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy almış bulunan iki aday katılır ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday cumhurbaşkanı seçilmiş olur.
İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin ölümü veya seçilme yeterliğini kaybetmesi halindehâlinde; ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılır. İkinci oylamaya tek adayın kalması halindehâlinde, bu oylama referandum şeklinde yapılır. Aday, geçerli oyların çoğunluğunu aldığı takdirde cumhurbaşkanı seçilmiş olur.
Yeni cumhurbaşkanı göreve başlayana kadar, görev süresi dolan cumhurbaşkanının görevi devam eder. Cumhurbaşkanlığı seçimine ilişkin [[usûl]] ve esaslar kanunla düzenlenir.<ref name=":0" />
== Görev ve yetkileri ==
Cumhurbaşkanının görev ve yetkileri Anayasa'nınanayasanın 104. maddesinde düzenlenmiştir.
=== Yasamaya ilişkin görev ve yetkileri ===
* Gerekli gördüğü takdirde, yasama yılının ilk günü Türkiye Büyük Millet Meclisinde açılış konuşmasını yapmak, Türkiye Büyük Millet Meclisini gerektiğinde toplantıya çağırmak
* Yasaları yayımlamak
* Yasaları yeniden görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisi'neMeclisine geri göndermek.
* Anayasa değişikliklerine ilişkin yasaları gerekli gördüğü takdirde [[Referandum|halk oylamasına]] sunmak
* Yasaların, kanun hükmündeki kararnamelerin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü'nün; tümünün ya da belirli kısımlarının anayasaya biçim ya da esas yönünden aykırı olduğu gerekçesi ile [[Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi|Anayasa MahkemesindeMahkemesi]]'nde iptal davası açmak
* Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinin yenilenmesine karar vermek
* Uluslararası antlaşmaları onaylamak ve yayımlamak ▼
=== Yürütmeye ilişkin görev ve yetkileri ===
* BakanlarıCumhurbaşkanı yardımcılarını ve bakanları atamak ve görevlerine son vermek
* Bakanlar KurulunaKabineye başkanlık etmek
* Üst düzey kamu yöneticilerini atamak
* Yabancı devletlere TürkTürkiye DevletiCumhuriyeti'nin temsilcilerini göndermek, Türkiye Cumhuriyeti'ne gönderilecek yabancı devlet temsilcilerini kabul etmek
▲* Uluslararası antlaşmaları onaylamak ve yayımlamak
* Türkiye Büyük Millet Meclisi adına [[Türk Silahlı Kuvvetleri]]'nin [[Türkiye Cumhuriyeti Başkomutanı|Başkomutanlığınıbaşkomutanlığını]] temsil etmek
* Silahlı Kuvvetlerinkuvvetlerin kullanılmasına karar vermek
* Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ve yönetmelik çıkartmak
* [[Genelkurmay Başkanı]]'nıbaşkanını atamak
* [[Millî Güvenlik Kurulu (Türkiye)|Millî Güvenlik Kurulu]]'nu toplantıya çağırmak ve kurula başkanlık etmek
* [[Olağanüstü hal]] ilan etmek ve OHAL durumunda çıkan kanun hükmündeki kararnameleri onaylamak
* Kararnameleri imzalamak
* Sürekli hastalık, sakatlık ve yaşlılık sebebi ile belirli kişilerin cezalarını hafifletmek ya da kaldırmak
* [[Devlet Denetleme Kurulu]]'nun üyelerini ve başkanını atamak
* Devlet Denetleme Kuruluna inceleme, araştırma ve denetleme yaptırmak
* [[Yükseköğretim Kurulu]] üyelerini seçmek
* [[Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi|Anayasa Mahkemesi]] üyelerini seçmek
* [[Danıştay (Türkiye)|Danıştay]] üyelerinin dörtte birini seçmek
* [[Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı (Türkiye)|Yargıtay Cumhuriyetcumhuriyet Başsavcısıbaşsavcısını]]'nı ve Yargıtay Cumhuriyetcumhuriyet Başsavcıbaşsavcı Vekili'nivekilini seçmek
* [[AskerîHâkimler Yüksekve İdareSavcılar MahkemesiKurulu]] üyelerini seçmek
* [[Hâkimler ve Savcılar Kurulu|Hakimler ve Savcılar Kurulu]] üyelerini seçmek
=== Diğer görev ve yetkileri ===
Cumhurbaşkanı, bunlardan başka Anayasa'daanayasada ve kanunlarda verilen seçme ve atama görevleri ile diğer görevleri yerine getirir ve yetkileri kullanır.<ref name=":0" />
== Sorumluluk ve sorumsuzluk hali == ▼Cumhurbaşkanı'nın sorumluluk ve sorumsuzluk halleri anayasanın 105. maddesinde düzenlenmiştir.
Cumhurbaşkanının, Anayasa ve diğer yasalarda başbakan ve ilgili bakanın imzalarına gerek olmaksızın tek başına yapabileceği belirtilen işlemleri dışındaki bütün kararları, başbakan ve ilgili bakanlarca imzalanır. Bu kararlardan Başbakan ve ilgili bakan sorumludur. Cumhurbaşkanının tek başına imzaladığı kararlar ve verdiği emirler aleyhine Anayasa Mahkemesi dahil hiçbir yargı mercilerine başvurulamaz.
Cumhurbaşkanı, ancak [[vatana ihanet]]ten dolayı, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tam sayısının en az üçte birinin önerisi üzerine ve üye tam sayısının en az dörtte üçünün vereceği kararla suçlandırılarak [[Yüce Divan (Türkiye)|Yüce Divan]]'a sevk edilebilir.<ref name=":0" />
▲== Sorumluluk ve sorumsuzluk halihâli ==
{{Ekayrıca okumabakınız|[[Yüce Divan#Cumhurbaşkanı|Cumhurbaşkanı'nınlabel 1=Cumhurbaşkanının Yüce Divan'a sevki]]}}
Cumhurbaşkanının sorumluluk ve sorumsuzluk hâlleri anayasanın 105. maddesinde düzenlenmiştir. Cumhurbaşkanının bir suç işlediği iddiasıyla meclis üye tamsayısının salt çoğunluğunun önergesiyle soruşturma açılması istenebilir. Üye tamsayısının beşte üçünün oyuyla soruşturma açılabilir. Oluşturulacak komisyon soruşturmayı yürütür ve raporunu meclis başkanlığına sunar. Rapor genel kurulda görüşülür. Üye tamsayısının üçte ikisinin oyuyla cumhurbaşkanının [[Yüce Divan]]'a gönderilmesine karar verilebilir.<ref name=":0" />
== Cumhurbaşkanları ==
{{ana madde|Türkiye cumhurbaşkanları listesi}}
=== Cumhurbaşkanı'naCumhurbaşkanına vekillik etme ===
Cumhurbaşkanı'naCumhurbaşkanına vekaletvekillik etme Anayasa'nınanayasanın 106. maddesinde düzenlenmiştir. Cumhurbaşkanı'nınCumhurbaşkanının hastalık ve yurt dışına çıkma gibi nedenlerle geçici olarak görevinden ayrılması durumlarında, görevine dönmesine kadar; ölüm, çekilme ya da başka bir nedenle Cumhurbaşkanlığıcumhurbaşkanlığı makamının boşalması durumunda da yenisi seçilinceye kadar, Cumhurbaşkanıcumhurbaşkanı Yardımcısıyardımcısı, Cumhurbaşkanlığı'nacumhurbaşkanlığına vekillik eder ve Cumhurbaşkanı'nacumhurbaşkanına ilişkin yetkileri kullanır.<ref name=":0" /> Son anayasa değişikliği öncesinde bu görev meclis başkanına aitti.
== Teşkilat Yapısıyapısı ==
=== Bakanlıklar ===
* [[Türkiye Cumhuriyeti Adalet Bakanlığı|Adalet Bakanlığı]]
{{ana|Türkiye Cumhurbaşkanlığı Forsu}}
[[Dosya:Emblem of the President of Turkey.png|thumb|sağ|220x220px|[[Türkiye Cumhurbaşkanlığı Forsu|Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı arması]]]]
Cumhurbaşkanlığı arması ortasında sekiz uzun, sekiz kısa ışını bulunan sarı bir güneş ve onu çevreleyen on altı sarı yıldızdan oluşur.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.tccb.gov.tr/cumhurbaskanligi/resmi-simgeler/arma/ | başlık = Arma | yazar = Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı | tarih = | eser = | yayıncı = | erişimtarihi = 17 Eylül 2016 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160918113243/https://www.tccb.gov.tr/cumhurbaskanligi/resmi-simgeler/arma/ | arşivtarihi = 18 Eylül 2016}}</ref> Cumhurbaşkanlığı forsu ise [[Türk bayrağı]]nın sol üst köşesine Cumhurbaşkanlığı armasının işlenmiş halidirhâlidir.
Fors, cumhurbaşkanının ikametgâhında ve ziyareti süresince bulunduğu yerde bayrak direğine çekilir; gece gündüz çekili kalır. Makam odasında çalışma masasının sol gerisine konur. İçinde bulunduğu arabanın sol önünde, tepesinde ay yıldız bulunan kromajlı direğe çekilir. Cumhurbaşkanlığı forsunun nasıl kullanılmaya başlanıldığına ilişkin resmiresmî bir kayıt yoktur. Ancak 1922 tarihli bir fotoğrafta, Atatürk’ünAtatürk'ün İzmir’e[[İzmir]]'e giderken kullandığı otomobiline bugünkü forsa benzer bir flamanın takıldığı görülmektedir. Bu flama şu an [[Anıtkabir]]'deki [[Atatürk ve Kurtuluş Savaşı Müzesi]]'nde sergilenmektedir.
Fors ve armadaki güneşin sonsuzluğu ve bu özelliği ile Türkiye Cumhuriyeti'ni, on altı yıldızın ise tarihteki bağımsız on altı büyük Türk devletini simgelediği kabul edilir. İlk kez 1969 yılında, Harita Yüzbaşı Akif Özbek'in Türkiye Cumhurbaşkanlığı Forsu ve Taşıdığı Anlam adlı kitabında ortaya atılan bu görüş ilerleyen yıllarda armanın resmiresmî anlamı olarak benimsenmiştir. Başka bir görüşe göreyse on altı yıldızdan dokuzu Orta Asya Türklerinin sancaklarında kullandığı dokuz tuğu, kalan yedi yıldızsa Anadolu Türklerinin sancaklarında kullandıkları 7 tuğu temsil etmektedir.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.tccb.gov.tr/cumhurbaskanligi/resmi-simgeler/fors/ | başlık = Fors | yazar = Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı | tarih = | eser = | yayıncı = | erişimtarihi = 17 Eylül 2016 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160918113250/https://www.tccb.gov.tr/cumhurbaskanligi/resmi-simgeler/fors/ | arşivtarihi = 18 Eylül 2016}}</ref>
Armadaki on altı yıldızın simgelediği kabul edilen Türk devletleri şunlardır:
| 