|
}}
{{İran tarihi}}
'''Partlar''', '''Part Krallığıİmparatorluğu''', '''PartArşak İmparatorluğu''', '''Parthia''' ya da '''Arşaklılar'''<ref>''Parthia'' [[Latince]]deki ''Parthia'' kelimesinden, o da [[Eski Farsça]]daki ''Parthava-'' kelimesinden gelir. Başkenti Türkmenistan sınırlarında bulunan Nisa (Türkmence: Nusay) şehridir. ''Fars'' kelimesinin (İngilizcede ''Persia'') türediği ''Parsa'' kökünün bir farklı diyalekt çeşididir. ''Aşkanian'', Sasani kroniklerinden geliyor gibi gözükmektedir. Bu şekilde [[Firdevsi]]'nin epik şiiri ''[[Şehname]]'''sinde geçmektedir.</ref> ([[Orta Farsça]]da: '''اشکانیان AşkâniânEşkâniân'''), günümüzolarak İran'ınınta kuzeydoğusundabilinen, yereski alanİran’da önemli bir medeniyettisiyasi ve kültürel güç olup, [[Medler]]'den ve [[Ahameniş İmparatorluğu|Ahamenişler]]'den sonra gelen üçüncü yerel hanedanlıktır. ZirveHanedanın zamanındaadı yönettiğiParni bölgelerkabilesinin arasındalideri olarak M.Ö. 3. yüzyılın ortalarında, [[Selevkos İmparatorluğu]]nun bir satraplığı konumunda olan İran'ın tamamı,kuzeydoğusundaki günümüzParthia ülkelerindenbölgesini fetheden Parni kabilesi lideri I. Arşak'tan gelmektedir. [[ErmenistanHelenistik]], krallık [[IrakSelevkoslar]] tarafından hakimiyet altında bulunan İranı, MÖ 3. yüzyılın sonlarına doğru ele geçirmeye başlayan Partlar I. Mithridates döneminde [[GürcistanMezopotamya]]'yı Selevkoslardan elinden alarak imparatorluğu büyük ölçüde genişletti. İmparatorlupğun genişlemesiyle birlikte, başkent günümüzde Türkememistan sınırları içinde bulunan [[TürkmenistanNisa]]’dan, [[AfganistanDicle]], kıyısındaki günümüzde modern [[AzerbaycanBağdat]]’ın güneyinde yer alan [[Tizpon|Ktesifon]]'a taşınmıştır. Partların zirve zamanında yönettiği bölgeler arasında, İran'ın tamamı, günümüz ülkelerinden [[TacikistanIrak]], [[PakistanErmenistan]], [[KuveytAzerbaycan]], ayrıca [[SuudiGürcistan]] Arabistan [[Türkmenistan]]'ın, [[BahreynTacikistan]]'in, [[KatarPakistan]]'ın ve [[Birleşik Arap EmirlikleriAfganistan]]'nin [[Basrakapsıyordu. Körfezi]]Part hükümdarları, Ahameniş İmparatorluğu'ndekinun kıyılarınımirasçıları kapsıyorduolduğu iddiasıyla "Şehinşah" (Kralların Kralı) olarak adlandırıldı.
Partların ilk düşmanları batıda Selevkoslar ve doğuda [[İskitler]]di. Ancak, imparatorluk batıya doğru genişledikçe, Ermenistan Krallığı ve Roma çatışmaya başladı. Roma ve Parthia, Ermenistan'a sahip olmak için birbirleriyle yarıştı. Partlar M.Ö. 53’te Carrhae Savaşı’nda Marcus Licinius Crassus’u yendi. Çeşitli Roma imparatorları veya onların generalleri, birkaç yüzyıl boyunca Roma-Part savaşları sırasında Mezopotamya'yı işgal etti. Romalılar bu çatışmalar sırasında birçok kez Seleucia ve Ktesifon şehirlerini ele geçirdiler, ancak hiçbir zaman ellerinde tutamadılar. Akdeniz Havzası'ndaki Roma İmparatorluğu ile Çin'deki Han Hanedanlığı arasındaki İpek Yolu ticaret yolunda bulunan imparatorluk, ticaret merkezi haline geldi.[[Katafrakt|Ağır süvariyi]] icat eden Partlar bundan dolayı [[Roma İmparatorluğu]]'nun doğudaki en büyük düşmanıydı. Perslerden İstakhr’in hakimi I. Ardeşir ayaklanıp son Part hükümdarı IV. Artabanus'u 224’te öldürmesiyle Part İmapratorluğu yıkıldı ve İran ile Yakın Doğu'nun çoğunu, 7. yüzyılda Müslümanların fethetmesine kadar yöneten Sasani İmparatorluğu'nu kuruldu
Partlar, MÖ 230'larda [[Selevkos İmparatorluğu|Selevkoslar]]'dan ayrılarak devlet kurdular. Part Krallığı, İran platosunu birleştiren ve oraya hükmeden [[Arşaklılar|Arşaklı hanedanı]] tarafından idare edilirdi. [[Helenistik|Hellenik Yunanistan]]'a bağlı [[Selevkoslar]] tarafından hakimiyet altında bulunan bölgeyi, MÖ 3. yüzyılın sonlarına doğru ele geçirmeye başladılar. MÖ 150 ve MS 224 yılları arasında [[Mezopotamya]]'yı aralıklarla yönettiler. Eski İran'da [[Medler]]'den ve [[Ahameniş İmparatorluğu|Akamenidler]]'den sonra gelen üçüncü yerel hanedanlıktırlar. [[Katafrakt|Ağır süvariyi]] icat eden Partlar bundan dolayı [[Roma İmparatorluğu]]'nun doğudaki en büyük düşmanıydı. [[Sasaniler]] tarafından yıkıldı.
== Galeri ==
|
