Che Guevara: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Gerekçe: + deneme amaçlı değişiklik
35. satır:
[[Dosya:Chechicoburro.jpg|sol|thumb|Guevara 3 yaşında]]
[[Dosya:Che Guevara - Familia.jpg|thumb|sol|Fotoğraftakiler: [[Aleida March]], Camilo (h), Hilda (h), Che ile Celia (h) Aleida'nın dostlarıyla(h), 1963.]]
Ernesto Guevara, [[İspanya|İspanyol]] ve [[İrlanda]] asıllı bir ailenin beş çocuğunun en büyüğü olarak [[Arjantin]]'in [[Rosario]] şehrinde dünyaya gelmiştir. Annesinin ve babasının soyu [[Bask]]lara dayanır. {{cref|Bask}} [[OrtamMedya:Ernesto Guevara Acta de Nacimiento.jpg|Doğum belgesinde]] doğum tarihi olarak [[14 Haziran]] [[1928]] görünmesine karşılık bazı kaynaklarda aynı yılın [[14 Mayıs]] günü doğduğu belirtilmektedir.<ref>Anderson, Jon Lee. ''Che Guevara: A Revolutionary Life'', New York: 1997, Grove Press, s. 3.</ref>
 
Guevara'nın atalarından Patrick Lynch [[1715]] yılında [[İrlanda]]'da [[Galway]]'de doğmuş, [[İrlanda]]’yı terk edip [[İspanya]]’nın [[Bilbao]] şehrine, oradan da [[Arjantin]]’e gitmiştir. Guevara'nın büyük büyükbabası Francisco Lynch [[1817]]'de büyükannesi Ana Lynch [[1868]]'de doğmuştur.{{cref|Galway}} Ana Lynch'in oğlu ve Che'nin babası Ernesto Guevara Lynch [[1900]] yılında doğmuştur. Guevara Lynch [[1927]]'de Celia de la Serna y Llosa ile evlenmiş ve üç erkek, iki kız çocukları olmuştur.
175. satır:
Bu tahminlerin inandırıcılığı, özellikle [[1968]] Mayıs’ındaki öğrenci hareketlerinde Guevara’nın güçlü bir başkaldırı ve devrim sembolü olarak ortaya çıkmasıyla birlikte giderek arttı.<ref name="cult">"The Cult of Che". Time Dergisi. Cuma, 17 Mayıs 1968. [http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,838357,00.html Çevrimiçi]. [[24 Ekim]] [[2006]]’da erişildi.</ref> Sol kanattan eylemciler Guevara’nın şan, şeref ve ödüllere karşı olan belirgin kayıtsızlığını belirttiler ve Guevara’nın sosyalist idealleri aşılamak için şiddetin gerekli olduğu fikrinde anlaştılar.<ref>Trento, Angelo. ''Castro and Cuba : From the revolution to the present". s.64. Arris books. 2005.</ref> <nowiki>'</nowiki>''Che yaşıyor!''<nowiki>'</nowiki> sloganı batı bloğunda duvarlarda gözükmeye başlarken<ref name="myth">The Guardian. "Just a pretty face?" [http://observer.guardian.co.uk/review/story/0,6903,1258340,00.html Çevrimiçi]. [[25 Ekim]] [[2006]]’da erişildi.</ref> [[1968]] hareketlerinin öndegelen simalarından [[Jean-Paul Sartre]]'ın, Guevara’yı "çağımızın en mütekâmil insanı" olarak tanımlaması da Guevara’nın aşırı derecede övülmesini desteklemiştir.<ref>Michael Moynihan, "Neutering Sartre at Dagens Nyheter". [http://www.spectator.se/index.php?option=content&task=view&id=43&Itemid= Stockholm Spectator Çevrimiçi]. [[26 Şubat]] [[2006]]’da erişildi.</ref>
 
Guevara’nın ardında bıraktıkları belirgin bir şekilde partizan tavırlarla genişledi. ABD Dışişleri Bakanlığı’na verilen raporlarda kendi ülkelerinde ortaya çıkacak başkaldırılardan korkan sol kanattan olmayan Latin Amerikalıların Guevara’nın ölümü sayesinde rahat bir nefes aldıkları belirtilmiştir.<ref name="Rusk"/> Daha detaylı analizlerde Guevara’nın yöntemlerinin acımasızlığına ışık tutulmuş ve Fidel Castro’nun belirttiği, Guevara’nın “aşırı derecede saldırgan olma özelliği” açıklanmıştır.<ref>Fidel Castro on Che Guevara : Fidel Castro tarafından 18 Ekim 1967’de yapılan söylev. [http://www.oceanbooks.com.au/clibrary/about-articles/chefidel.html Çevrimiçi]. Ocean Press Pty Ltd websitesi. [[24 Ekim]] [[2006]]’da erişildi.</ref> Guevara’nın yaşamının sorunlu yanlarını araştıran yazılarda Küba’nın devrim sonrası ilk çalışma kamplarının açılışındaki rolü, çeşitli gerilla harekâtlarında yakalanan karşı birlik esirlerine karşı sempatik olmayan davranışları ve entelektüel açıdan kendisinden aşağı gördüklerini sık sık aşağılaması anlatılmıştır.<ref>Samuel Farber, "The Resurrection of Che Guevara", Summer 1998. [http://www.wpunj.edu/newpol/issue25/farber25.htm William Paterson University çevrimiçi], [[18 Haziran]] [[2006]]’da erişildi.<br />° Anderson, Jon Lee. ''Che Guevara: A Revolutionary Life'', New York: 1997, Grove Press, s. 567. "Once, when he took economist Regino Boti with him to the farm and tested some of the men on their reading comprehension. One man did so badly that Che insulted him, saying: "Well, if you keep studying maybe you'll get to be as smart as an ox in twenty years" and turning on his heel. The poor ''guajiro'' was so humiliated he began crying. Boti went back to talk to Che, telling him that he had been wrong to be so harsh, to go back and talk like a man, to lift his spirits again. Such episodes were commonplace." (Çevirisi: "Bir keresinde ekonomist Regino Boti ile birlikte çiftliğe gittiğinde adamlarından bazılarının okuma becerilerini test etti. Bir tanesi öyle kötü okudu ki Che, "Eğer çalışmaya devam edersen belki yirmi yıl içinde bir öküz kadar zeki olursun" diyerek adamı aşağıladı ve arkasını dönerek uzaklaştı. Zavallı "guajiro" öyle küçük düşmüştü ki ağlamaya başladı. Boti Che ile konuşmaya giderek bu kadar sert olmasının yanlış olduğunu, geri dönerek adamla tekrar konuşup motive etmesi gerektiğini söyledi. Bunun gibi durumlara çok sık rastlanıyordu.)</ref> Her ne kadar Guevara’nın yöntemlerine karşı eleştiriler sağ kanattan gelse de sol kanattan da kimi eleştiriler gelmekteydi. Özellikle [[Anarşizm|anarşistler]] ve sivil hak özgürlükçüleri Guevara’yı otoriter, çalışan sınıf karşıtı bir [[Stalinizm|Stalinci]] olarak görüyor ve geride bıraktığının çok bürokratik ve otoriter bir rejim olduğunu belirtiyordu.<ref>[http://libcom.org/history/guevara-ernesto-che-1928-1967 Libertarian Community, "Ernesto "Che" Guevara, 1928-1967"]</ref> Ayrıca Latin Amerika’nın büyük bölümünde ortaya çıkan ve Che’den ilham alınarak başlayan devrimlerin pratik sonucunun, zalim militarizmin uzun yıllar boyunca sürmesi olduğu teorileri bulunmaktadır.<ref>The Killing Machine: Che Guevara, from Communist Firebrand to Capitalist Brand. The Independent Institute. [http://www.independent.org/newsroom/article.asp?id=1535 çevrimiçi]. [[10 Kasım]] [[2006]]’da erişildi.</ref>[[Dosya:Ergstimecover1960.jpg|thumb|sağ|200px|[[TIME (dergi)|TIME]] dergisi, [[8 Ağustos]] [[1960]]]]
 
==== Che’den sonra Küba ====
[[Dosya:Ergstimecover1960.jpg|thumb|sağ|200px|[[TIME (dergi)|TIME]] dergisi, [[8 Ağustos]] [[1960]]]]
[[Dosya:Jânio Quadros condecora Ernesto Guevara com a Ordem do Cruzeiro do Sul.tif|küçükresim|231x231pik|Brezilya Cumhurbaşkanı Jânio Quadros 1961'de Che Guevara'yı süslüyor.]]
Guevara’nın ölümü Küba’da dış politika aracı olarak gerilla savaşının kullanılmasının bırakılmasını hızlandırdı ve [[Sovyetler Birliği]] ile bir yakınlaşma sağladı, böylece Sovyet çizgisinde bir yeniden yapılanma başladı. Küba birlikleri 1970’lerde Afrika’ya tekrar daha geniş çaplı bir askeri harekâtın parçası olarak döndü ancak Latin Amerika ve Karayipler’deki başkaldırı hareketlerine açık destek yerine lojistik ve organizasyonel destek sağlandı. Küba ayrıca ülkenin COMECON sistemine entegre olmasından sonra uygulanması mümkün olmayan, Guevara’nın başlattığı ekonomik çeşitlilik ve hızlı endüstrileşme planlarından da vazgeçti. 1965’lerde bile Yugoslav komünist gazete ''Borba'', Küba’da bulunan birçok boş ve inşaatı yarım kalmış fabrikaya dikkati çekerek Guevara’nın Sanayi Bakanlığı’nda bulunduğu dönemin mirasının "kendini beğenmişlik ve gerçeklik arasındaki çatışmanın üzücü anıları olarak ayakta kaldığını" yazmıştır.<ref>Hugh Thomas. Cuba : The pursuit of freedom s. 1007</ref>
 
Satır 185 ⟶ 186:
 
==== Che kültü ====
[[Dosya:Che Guevara June 2, 1959.jpg|thumb|sol|200px|Guevara ünlü zeytin yeşili askeri üniforması ve [[bere]]si ile.]]
Tartışmalara rağmen Guevara’nın gözde bir sembol olması ve dünya çapında bu sembolün yaygınlaşması sonucunda yorumcular küresel bir "Che kültü"nden söz eder olmuştur. Fotoğrafçı [[Alberto Korda]] <ref>BBC News, "Che Guevara photographer dies", 26 Mayıs 2001.[http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/americas/1352650.stm BBC News çevrimiçi], [[4 Ocak]] [[2006]]'da erişildi.</ref> tarafından çekilen bir fotoğrafı kısa sürede yüzyılın en çok tanınan resimleri arasına girmiş, monokrom grafik haline getirilen bu portre tişörtlerden posterlere, kahve kupalarından şapkalara birçok hediyelik eşya üzerinde kullanılmıştır.<ref>[[Dosya:Loudspeaker.png]] CBC Radio One, "Discussion about Che Guevara". [http://www.cbc.ca/thecurrent/media/200409/20040909thecurrent_sec2.ram Çevrimiçi], [[26 Şubat]] [[2006]]'da erişildi.</ref>[[Dosya:Che Guevara June 2, 1959.jpg|thumb|sol|200px|Guevara ünlü zeytin yeşili askeri üniforması ve [[bere]]si ile.]]Latin Amerika’da 1990’larda yapılan neo-liberal reformların başarısızlığı da “[[Washington konsensüsü]]”ne olan muhalefeti artırdı<ref>BBC News. ''How the US 'lost' Latin America''. [http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/americas/4861320.stm Çevrimiçi] [[10 Ocak]] [[2007]]’de erişildi.<br />° Washington Post. ''Anti-U.S. Protests Flare at Summit''. [http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2005/11/04/AR2005110401724.html?nav=rss_print/asection Çevrimiçi] [[10 Ocak]] [[2007]]’de erişildi. “Backed by a giant portrait of the Argentine-born Cuban revolutionary Che Guevara. Chavez addressed the crowd for more than two hours. Many people at the rally seemed inspired by Chavez and his defiant message.” (Çevirisi: Arjantin doğumlu Kübalı devrimci Che Guevara’nın devâsa portresi önünde Chavez halka iki saatten uzun bir süre seslendi. Kalabalıktaki birçok kişi Chavez'den ve meydan okuyan mesajından etkilenmişe benziyordu.</ref> ve Guevara’nın birçok siyasi görüşüne olan desteği tekrar gündeme taşıdı. Bu görüşlerin arasında Panamerikanizm, bölgedeki halk hareketlerine destek, kilit sanayilerin devletleştirilmesi ve hükümetin merkezîleştirilmesi bulunmaktadır.<ref>Foreign Affairs. ''Latin America's Left Turn''. [http://www.foreignaffairs.org/20060501faessay85302/jorge-g-castaneda/latin-america-s-left-turn.html Çevrimiçi] [[10 Ocak]] [[2007]]’de erişildi.</ref> [[Nikaragua]]’da 16 yıl sonra ideolojik temellerini [[Guevarizm]]’den alan Sandinistacılar hükümet seçimlerini tekrar kazandılar. Bu grubun destekçileri 2006 seçim zaferini kutlarken Guevara tişörtleri giydi.<ref>Sandinista seçim zaferi yürüyüşünün fotoğrafı [http://i68.photobucket.com/albums/i39/zleitzen/Sandanistarally-1.jpg Çevrimiçi]</ref> [[Bolivya]] devlet başkanı [[Evo Morales]] Guevara’ya birçok övgüde bulunduktan sonra Che’nin yerel [[koka]] yapraklarından yapılmış portresini başkanlık bürosuna astı.<ref>BBC News. ''Evo Morales 'padlocked' in palace'' [http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/americas/4878466.stm çevrimiçi] [[10 Ocak]] [[2007]]’de erişildi.<br />° Spiegel News online. ''Capitalism Has Only Hurt Latin America'' [http://www.spiegel.de/international/spiegel/0,1518,434272,00.html Çevrimiçi] [[10 Ocak]] [[2007]]’de erişildi.<br />°
Tartışmalara rağmen Guevara’nın gözde bir sembol olması ve dünya çapında bu sembolün yaygınlaşması sonucunda yorumcular küresel bir "Che kültü"nden söz eder olmuştur. Fotoğrafçı [[Alberto Korda]] <ref>BBC News, "Che Guevara photographer dies", 26 Mayıs 2001.[http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/americas/1352650.stm BBC News çevrimiçi], [[4 Ocak]] [[2006]]'da erişildi.</ref> tarafından çekilen bir fotoğrafı kısa sürede yüzyılın en çok tanınan resimleri arasına girmiş, monokrom grafik haline getirilen bu portre tişörtlerden posterlere, kahve kupalarından şapkalara birçok hediyelik eşya üzerinde kullanılmıştır.<ref>[[Dosya:Loudspeaker.png]] CBC Radio One, "Discussion about Che Guevara". [http://www.cbc.ca/thecurrent/media/200409/20040909thecurrent_sec2.ram Çevrimiçi], [[26 Şubat]] [[2006]]'da erişildi.</ref>
 
Tartışmalara rağmen Guevara’nın gözde bir sembol olması ve dünya çapında bu sembolün yaygınlaşması sonucunda yorumcular küresel bir "Che kültü"nden söz eder olmuştur. Fotoğrafçı [[Alberto Korda]] <ref>BBC News, "Che Guevara photographer dies", 26 Mayıs 2001.[http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/americas/1352650.stm BBC News çevrimiçi], [[4 Ocak]] [[2006]]'da erişildi.</ref> tarafından çekilen bir fotoğrafı kısa sürede yüzyılın en çok tanınan resimleri arasına girmiş, monokrom grafik haline getirilen bu portre tişörtlerden posterlere, kahve kupalarından şapkalara birçok hediyelik eşya üzerinde kullanılmıştır.<ref>[[Dosya:Loudspeaker.png]] CBC Radio One, "Discussion about Che Guevara". [http://www.cbc.ca/thecurrent/media/200409/20040909thecurrent_sec2.ram Çevrimiçi], [[26 Şubat]] [[2006]]'da erişildi.</ref>[[Dosya:Che Guevara June 2, 1959.jpg|thumb|sol|200px|Guevara ünlü zeytin yeşili askeri üniforması ve [[bere]]si ile.]]Latin Amerika’da 1990’larda yapılan neo-liberal reformların başarısızlığı da “[[Washington konsensüsü]]”ne olan muhalefeti artırdı<ref>BBC News. ''How the US 'lost' Latin America''. [http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/americas/4861320.stm Çevrimiçi] [[10 Ocak]] [[2007]]’de erişildi.<br />° Washington Post. ''Anti-U.S. Protests Flare at Summit''. [http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2005/11/04/AR2005110401724.html?nav=rss_print/asection Çevrimiçi] [[10 Ocak]] [[2007]]’de erişildi. “Backed by a giant portrait of the Argentine-born Cuban revolutionary Che Guevara. Chavez addressed the crowd for more than two hours. Many people at the rally seemed inspired by Chavez and his defiant message.” (Çevirisi: Arjantin doğumlu Kübalı devrimci Che Guevara’nın devâsa portresi önünde Chavez halka iki saatten uzun bir süre seslendi. Kalabalıktaki birçok kişi Chavez'den ve meydan okuyan mesajından etkilenmişe benziyordu.</ref> ve Guevara’nın birçok siyasi görüşüne olan desteği tekrar gündeme taşıdı. Bu görüşlerin arasında Panamerikanizm, bölgedeki halk hareketlerine destek, kilit sanayilerin devletleştirilmesi ve hükümetin merkezîleştirilmesi bulunmaktadır.<ref>Foreign Affairs. ''Latin America's Left Turn''. [http://www.foreignaffairs.org/20060501faessay85302/jorge-g-castaneda/latin-america-s-left-turn.html Çevrimiçi] [[10 Ocak]] [[2007]]’de erişildi.</ref> [[Nikaragua]]’da 16 yıl sonra ideolojik temellerini [[Guevarizm]]’den alan Sandinistacılar hükümet seçimlerini tekrar kazandılar. Bu grubun destekçileri 2006 seçim zaferini kutlarken Guevara tişörtleri giydi.<ref>Sandinista seçim zaferi yürüyüşünün fotoğrafı [http://i68.photobucket.com/albums/i39/zleitzen/Sandanistarally-1.jpg Çevrimiçi]</ref> [[Bolivya]] devlet başkanı [[Evo Morales]] Guevara’ya birçok övgüde bulunduktan sonra Che’nin yerel [[koka]] yapraklarından yapılmış portresini başkanlık bürosuna astı.<ref>BBC News. ''Evo Morales 'padlocked' in palace'' [http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/americas/4878466.stm çevrimiçi] [[10 Ocak]] [[2007]]’de erişildi.<br />° Spiegel News online. ''Capitalism Has Only Hurt Latin America'' [http://www.spiegel.de/international/spiegel/0,1518,434272,00.html Çevrimiçi] [[10 Ocak]] [[2007]]’de erişildi.<br />°
The Latin American and Caribbean Information Center of the Florida International University. ''President Evo Morales pays tribute to Che Guevara'' [http://lacic.fiu.edu/new/lanews_view.cfm?article_id=725 Çevrimiçi] [[10 Ocak]] [[2007]]’de erişildi.</ref> 2006’da Che Guevara tişörtü giyerek halka hitap eden Venezuela devlet başkanı [[Hugo Chávez]]<ref>Guardian Online. ''Hugo Chavez superstar''. [http://www.guardian.co.uk/comment/story/0,,1404414,00.html Çevrimiçi] [[10 Ocak]] [[2007]]’de erişildi.</ref> Fidel Castro ile birlikte, Guevara’nın gençliğini geçirdiği Arjantin’in Córdoba şehrindeki evi ziyaret etti ve bu deneyimini “gerçek bir şeref” olarak niteledi. Bunu dinleyen binlerce insan “Hissediyoruz! Guevara bizimle birlikte!" diye bağırarak karşılık verdi.<ref>MSNBC News. ''Castro, Chavez tour Che Guevara’s home''. [http://www.msnbc.msn.com/id/13989158/ çevrimiçi]. [[10 Ocak]] [[2007]]’de erişildi.</ref> Guevara’nın kızı Aleida da Chavéz ile yaptığı ve “Yeni Latin Amerika” için planlarını açıkladığı ayrıntılı röportajı bir kitap hâlinde yayımladı.<ref>Amazon books. ''Chavez: Venezuela and the New Latin America - Hugo Chavez Interviewed by Aleida Guevara''. [http://www.amazon.co.uk/Chavez-Venezuela-America-Interviewed-Guevara/dp/1920888004 Çevrimiçi]. [[10 Ocak]] [[2007]]’de erişildi.</ref> Guevara, Kolombiya gerilla hareketi FARC<ref>Leeds University. ''The impact and legacy of Che Guevara’s Foco Theory, with special reference to guerrilla warfare in Colombia''. [http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:A5LjfAFaa4wJ:www.leeds.ac.uk/spanport/news/colombia_study_day.doc+guevara+farc+che&hl=en&gl=uk&ct=clnk&cd=8 Çevrimiçi]. [[10 Ocak]] [[2007]]’de erişildi.</ref> ve Meksika Zapatista grubu için hâlâ büyük bir esin kaynağıdır.<ref>BBC News. ''Profile: The Zapatistas' mysterious leader'' [http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/americas/1214676.stm Çevrimiçi]. [[10 Ocak]] [[2007]]’de erişildi.</ref>
 
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Che_Guevara" sayfasından alınmıştır