|
* Biyografiler (meraklilara yardim babinda)
==[[Kullanıcı:Billyg/Kanimca|Kanımca==]]
===Uzun maddeler===
Fasikül fasikül biriktirip evimizin en müstesna köşesine cilt cilt dizdiğimiz ansiklopedilerin devri çoktan geçti. O zamanlarda ansiklopedide bir maddeye bakıldığında bu madde ile ilgili alakalı her türlü bilgiyi aynı başlığın altında görmek mümkün idi. Neden? Çünkü merak ettiğiniz ufak bir şey için elinizdeki 1.cildi tutup kütüphaneden 25.cildi alıp (ki tanesi 6 okka herbir cildin) parmağınızı bir güzel yalayıp haşur huşur sayfa çevirip uğraşmayasınız diye. Ama herşey değişti... Şimdi 25.cilde saniyenin onda biri kadar bir sürede bir tıklama marifeti ile ulaşabiliyoruz. Fakat o zamanın ağırlık, yer, sayfa sayısı gibi lojistik problemleri şimdi bant genişliği, işlemci gücü, yükleme hızı gibi yeni formlar aldı. Biz ise değişmedik hala dakikada okudugumuz kelime sayısı, işleyebileceğimiz bilgi miktarı aynı. Belki biraz sabırsızlaştık, orası var...
Bu yüzden yeni ansiklopedilerimizin biçimleri de yeni sorunlarımıza ve yeni huylarımıza uyacak şekilde olmalı.
Pek cok Vikipedi yazarının maddelere ''derinlik'' kazandırmak için canla başla çalıştığını görüyorum. Genelde bu bilgiler Vikipedi de aynı başlık altına konuluyor. Bu elbette görünüş olarak oldukça hoş bir durum (eski ansiklopedilere nazire yapar gibi). Eklenen bazı maddeler ise ''kısa'' olduğu öne sürülüp ''Vikipedi'nin bir ansiklopedi olduğu'' söylenerek silinmeye aday gösteriliyor. Burada şunu hatırlatmak isterim ki Vikipedi'ye içerik kazandırmak yalnızca ''derinlemesine'' bir uğraş değil. Genişleme ''enlemesine'' de olabilir. Yani uzun maddeler iyi hoş ama aynı bilgi şayet parçalara ayrılabiliyorsa küçük parçalara ayrılıp farklı başlıklar altında girilmeli. Örneğin bir hastalık işlenirken hastalığın birden fazla tipinin aynı hastalık adı altına girilmesi ve bunlarla ilgili bilgilerin aynı sayfada verilmesi yerine bu hastalığın tiplerinin kendine ait başlıklar altında Vikipedi'ye girilmesi yerinde olur.
Neden?:
#'''Okuyucu için karmaşa önlenir'''; Bir insanın bir seferde dikkati dağılmadan okuyabilecegi metin miktarı oldukça sınırlı. Uzman web tasarımcıları bu konu uzerinde oldukça detaylı araştırmalar yapıyorlar ve ortalama bir insanın sayfa başına harcadığı zamanı 2-3 dakika olarak ölçüyorlar. Elbetteki (online) kitap kurtları var ve bunlar sayfalar dolusu metni bıkmadan okuyabilirler bir solukta. Ama bu, sıradan bir internet kullanıcısı için maalesef geçerli değil. Bir diğer nokta ise kullanıcının bir ekrana sığdırabileceği metin miktarının sınırlı oluşu. Sonuçta aradığımıza ulaşmak için bir kaç sayfa dolusu metni taramak zorunda kalabiliyoruz. Bunun yerine konuyu alt başlıklara, (sayet mantıklı bir şekilde ayrılabiliyorsa) ayırmak yerinde olur.
#'''Web sayfasi yükleme performansı artar ve bant genişliği kullanımı azalır'''; Sayfadaki metin ne kadar uzun ise sayfanın yüklenme süresi ve de Vikipedi sunucularinda kullandığı bandwidth miktari da o kadar artıyor. Sonuç itibari ile bir kullanıcı bir maddeye tıkladığında zaten ilk 3-4 paragrafı okuyabiliyor (ekrana o kadarı sığdığı için), buna rağmen o paragrafları okuyabilmek için dahi bütün metnin bilgisayarına indirilmesini bekleyebiliyor. Bazı durumlarda sayfadaki bilginin işine yarayıp yaramadığına daha ilk paragrafı okur okumaz anlıyor ve baska sayfaya sıçrıyor. Bu yüzden sayfanın devamı gereksiz yere internet uzerinden indirilmiş oluyor. Aynı anda aktif olan kullanıcı sayısı arttikca Vikipedi sunucuları üzerindeki yük de bu sekilde artiyor, sonuçta herşeyi hızlandırabilmek için daha fazla bant genişliği ve işlem gücü eklenilmesi gerekiyor. Bu da boş yere harcanan para demek... Maddelerdeki metinler kısa tutulup maddenin içerigi uzunca tek bir sayfa yerine birden fazla sayfaya ayrılırsa hem yükleme performansı artar hem de bant genişliği kullanımı azalır.
#'''Arama motorlarinda daha etkin arama sağlanır'''; Google dahil pek çok arama motoru, herhangi bir sayfaya listede öncelik verirken sayfanın başlığına ve sayfadaki içeriğin başlık ile uyumuna bakiyor. İçinde birden fazla anahtar kelime olan bir sayfanın öncelik sırası sadece belli anahtar kelimeleri içeren bir sayfadan daha düşük veriliyor. Bu yüzden herhangi bir maddeyi kendi sayfasına koymak arama motorlarında kullanıcının aradığı şeye daha kolay ulaşmasını sağlıyor.
#'''Yazan ve yöneten kişi için maddenin takibi daha kolay olur'''; Vikipedi yazarı olarak gün boyunca birden fazla metni incelemek zorunda kalabiliyoruz. Bu arada uzun maddelere yapilan değişiklikleri takip etmemiz zorlaşıyor. Oysa bir madde ve alt başlıkları ayrılırsa hemen o maddeye ilişkin değişiklikleri görebiliyoruz. Bu da bizim sınırlı zaman ve kapasitemizi etkin şekilde kullanabilmemize yardım ediyor. Ayrıca izleme listesinde birden fazla başlığın görülmesi de bizler için oldukça faydalı oluyor.
Bu sebeplerden dolayı bir şahsi bir ilke olarak uzun maddeleri bölerek giriyorum. Ayrıca eğer metin birden fazla paragraf tutuyorsa, metni aynı madde içinde açıklayıcı başlıklar altına topluyorum. Boylelikle okuyanlar ve yazanlar anında ilgi konusu olan bölümleri gorebiliyorlar ve daha sonra herhangi bir ayırma gerekiyorsa başlıklar sayesinde kolayca yapılabiliyor.
===Türkçe karakterler, imla, üslup===
Yillarin getirdigi bir aliskanlik ile hala Ingilizce bir klavye kullanmaktayim. Bu şekilde harflerin ve karakterlerin yerlerini aramaksızın oldukça hızlı yazabiliyorum. Türkçe Vikipedi'de en büyük içerik kaynağı kuşkusuz binlerce maddenin yeraldığı yabancı Vikipediler. Yıllar boyunca birden fazla yabancı dili iyi derecede öğrenme fırsatım oldu. Bu yüzden vaktimi genelde yabancı Vikipediler'den Türkçe'ye çeviri yapmakla geçiriyorum. Hali hazırda Vikipedi'de yabancı dilden çeviri yapacak insan sıkıntısı olduğu için, zamanımı etkin kullanabilmek için Türkçe karakterleri çok gerekmedikçe kullanmıyorum. Yabancı dille çok haşır neşir olmanın getirdiği bir dezavantaj olsa gerek Türkçe üslubumuzunda kıvraklığını, doğallığını ve sadeliğini yitirerek biraz yapaylaştığını hissediyorum. Sağolsunlar kendileri yabancı dillerde çeviri yapmıyor olsalarda Vikipedi'ye katkıda bulunan Turkçe'ye oldukça vakıf pek cok genç arkadaşımız var. Bunlar bıkmadan yazdığımız metinlerdeki Türkçe karakterleri, imlayi, üslubu düzeltiyor ve metni düzenliyorlar. Bunun için kendilerine müteşekkirim. Şimdi ben kalkıp Vikipedi de bir gazete editörü misali sayfaların imlasını, üslubunu Türkçesini düzenlemeye kalksam çok başarılı ve verimli olacağımı sanmıyorum, oysa iş çeviriye geldiğinde pek çok kimseden daha etkin ve verimli bir şekilde çalışabiliyorum.
Herkesin her konuda iyi olması beklenemez. Vikipedi bir takım çalışması. Kimimiz çeviri ile kimimiz imla ile, hangi konuda iyiysek o konuda, kendi üstümüze düşeni yapıyoruz ve elbirliği ile Vikipedi'yi geliştiriyoruz.
===Silmeden önce===
Elbetteki canı sıkılan üç beş kişi arada bir gelip vakitlerini hiç de yapıcı olmayan bir şekilde harcıyorlar ve Vikipedi'yi tahrip ediyorlar. Bu herzaman var olacak bir sorun. Buna karşı önlem alınmaya çalışıldığında Vikipedi'nin temel düşüncesi olan 'açıklık' ve 'otokontrol' ortadan kalkar. Vaktimiz sınırlı, kaliteyi yüksek tutmaya calışıyoruz. Ama bazı maddeleri herhangi bir şekilde (copyright, eksik bilgi vb.) silmeden önce acaba bu kusurları giderebilirmiyiz diye düşünülürse, o sayfaya giriş yapan kişinin emeğine de haksızlık edilmemiş olur.
Bu problemi katkida bulunduğum bazı yabancı Vikipediler'de gozlemledim. Tahriplerden usanmış olan bir kaç kişi yerli yersiz her eklenen maddeye silme iletisi koyuyor. Oysa bu silme iletisini koymaya harcayağı üç beş saniye zamanı bir arama motorunda o başlığı aratarak harcasa, belki silme konusunda o denli aceleci davranmayacak. Sonuçta Vikipedi'yi temiz tutmak, kaliteyi yükseltmek gerekiyor ama kısıtlı zamanlarimizdan ayırdığımız bir kac saatlik emeğin fevri bir ''silici'' tarafından silinmesi de insanin şevkini kırıyor.
===Öncelik===
Insanoğlu herşeyi merak ediyor öğrenmek istiyor ama zaman kısıtlı. Çeviri yaparken ya da katkıda bulunurken genelde tıp, bilim gibi hayati önem taşiyan konuları seçiyorum. Çünkü bu iki konuda dünyanın diğer ülkelerinden geri kalmamak lazım. Avrupa ülkeleri ile kıyaslanırsa Türkiye oldukça içine kapanık, içeri dönük. Dışardan bakınca sanki cam bir fanus içinde Türkiye. Biz kendimizi fanusun içinden herşeyi görüyoruz sanıyoruz ama izoleyiz dışardan. Bunun en büyük sebepleri arasında dil yeralıyor. Diğer ulkelerdeki yenilikler ancak cok sınırlı kaynaklar tarafından Turkiye'ye ulaşıyor. Sonra bu sınırlı bilgiler ağızdan ağıza kulaktan kulağa geçiriliyor ve değişikliğe uğruyor. Bilginin kaynağına ulaşma gibi bir kaygımız yok yapımız itibari ile. Pek çok şeyi anamızdan, babamızdan, sağımızdan , solumuzdan, medyadan duyuyoruz. Elbette böyle bir ortamda etrafta Abdurrahman Çelebi sanılan keçi sayısıda artıyor. Tabii ki keçi olunca inadi da oluyor ayri konu...
Bu sebeple ilke olarak dişarıya bir pencere açmaya calışıyorum yurdum insanina, bilgi babinda elbette ki. Yoksa gezelim, görelim, Rue Pigalle'de rakı içelim, Hyde Park'da mangal yakalım yahut Amerika'lardan ilk çıktığı gün XBox, iPhone getirtelim...bu konularda eksik değiliz...fazlayız.
==Katkılar==
| 