Ahmed Vefik Paşa: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k Küçük düzeltmeler yapıldı. |
k Küçük düzeltmeler yapıldı. |
||
22. satır:
İlk ilmî [[Türkçülük|Türkçülerden]] biridir.<ref name=":Gökalp">{{kitap kaynağı |başlık = [[Türkçülüğün Esasları]]|soyadı = Gökalp|ad = Ziya|yazarbağı = Ziya Gökalp |yıl = Mart 2003|yayıncı = Kumsaati Yayıncılık|yer = İstanbul|isbn = 9758414321|sayfa=9|sayfalar = |erişimtarihi=12 Kasım 2017 |url=}}</ref> İki defa Maarif Nazırlığı (Eğitim Bakanı) yaptı; [[1877 Mart-Haziran Osmanlı Meclis-i Mebusanı|ilk Osmanlı Meclis-i Mebusanı’nda]] İstanbul vekili olarak yer aldı ve başkanlığı üstlendi; [[4 Şubat]] [[1878]] - [[18 Nisan]] [[1878]] ve [[1 Aralık]] [[1882]] - [[3 Aralık]] [[1882]] tarihleri arasında iki defa başvekillik (sadrazamlık, başbakanlık) görevine getirildi.
İlk Türkçe sözlüklerden birisi olan “''Lehçe-i
== Yaşamı ==
Kimi kaynaklara göre [[3 Temmuz]] [[1823]]’de [[İstanbul]]’da doğdu (ancak doğum tarihi hakkında 1813’ten 1823’e kadar değişik kaynaklar gösterilir.<ref name=sahiner>Atilla Şahiner, "Ahmet Vefik Paşa’nın Tarih Anlayışı", ''Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Erzurum, 2007'' [http://acikarsiv.atauni.edu.tr/browse/479/562.pdf http://acikarsiv.atauni.edu.tr/browse/479/562.pdf<!-- YBot 15.08.2012 tarihinde bu sayfaya ulaşamadı. Lütfen bağlantı başlığını yenileyiniz. -->]</ref>)
[[Müslüman Yunanlar|Yunan]] kökenli<ref name="Berkes, Niyazi – Ahmad, Feroz 1998 29">{{cite book |author = [[Niyazi Berkes|Berkes]], Niyazi – Ahmad, Feroz |title = The development of secularism in Turkey |publisher = C. Hurst & Co. Publishers |year = 1998 |page=29 |isbn = 1-85065-344-5 |quote = Ahmed Vefik Pasa (1823-91), the grandson of a Greek convert to Islam and the holder of several of the highest positions, was one of those interested in Turkish studies. }}</ref>[[Hariciye Nezareti]] memurlarından Ruhittin Efendi’nin oğludur. Dedesi [[Yahya Naci Efendi]], Müslüman Osmanlı memurlara yabancı dil öğretmek için kurulan ve devletin yıkılışına kadar varlığını sürdüren [[Tercüme Odası]]’nın ilk Müslüman çevirmenidir. Babası da Fransızca bilirdi ve çevirmenlik yapmış, Tercüme Odası’nda çalışmış bir kişiydi. Türk edebiyatının büyük şairlerinden [[Abdülhak Hamid Tarhan]]’ın babası Hayrullah Efendi ile de kardeş çocuğu olan Barış Özkul,<ref name=ozkul> "Tanzimat Döneminde Tercüme Odasında Yetişine Bir Çevirmen-Aydın: Ahmet Vefik Paşa", ''İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2009'']</ref> Ahmet Vefik Paşa’nın yetiştiği aile çevresi onu dil öğrenmeye, çevirmenlik yapmaya yöneltmiştir.
36. satır:
İki yıl sonra [[Sırbistan]]’da, [[İzmir]]’de, Memleketeyn’de ([[Eflak]] ve [[Boğdan]]) geçici ve özel görevler aldı. Bu arada İstanbul’a döndükçe aşaması yükseltilerek Tercüme Odası’na atandı.
Kısa bir süre pasaport dairesinde müdürlük yaptı. Sonra uyrukluk işlerini çözmek ve sonuçlandırmak için İzmir’e gönderildi. 1845 yılında İzmir’den dönünce görevi yükseltilerek “''Tercüme Odası Mümeyyiz’i''”, 1847’de “''mütercim-i evvel''” (baş çevirmen) oldu. 1847’de devletin ilk resmî salnamesinin hazırlanması işi kendisine verildi.<ref name=ozkul/>
1849’da mütercim-i evvel rütbesinin yanı sıra başmümeyyizlik rütbesini aldı.<ref name=ozkul/>
1849 yılında Macaristan mültecileri olayını çözmek için görevlendirildi. Olağanüstü yetkilerle Memleketeyn’de komiser vekili olarak görevlendirilen Ahmet Vefik Paşa, İstanbul’a döndüğünde Memleketeyn ile ilgisini kesmedi ve bu yerler hakkında rahatça bilgi edinebilmek için Rumence öğrenmeye başladı.<ref name=sahiner/>
=== Encümen-i Daniş Üyeliği ===
47. satır:
=== Tahran Elçiliği ===
Vefik Paşa, 1851’de Encümen’i Daniş’de görevlendirilmesinin hemen ardından Tahran’a elçi olarak atandı ve dört yıl bu görevi sürdürdü. Tahran’da elçilik binasını [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]] toprağı olarak ilan edip bayrak çektiren Ahmet Vefik Paşa, elçilik binalarına bayrak asma adetini getiren kişi oldu<ref name=sahiner/>.
Paşa, gittiği yerlerde resmî görevlerinin yanı sıra özel olarak dillerini , kültürlerini, geleneklerini öğrenmek adetinde idi. İran’da [[Fars]] dilini ve [[İran]] tarihinin kökenlerini öğrendi; bu ülkenin edebiyat, felsefe ve din konuları ile de yakından ilgilendi.<ref name=sahiner/>
[[Dosya:Bust of Ahmed Vefik Pasha.JPG|thumb|150px|left|Bursa Devlet Tiyatrosu Fuayesindeki büstü]]
56. satır:
Paris sefaretinden İstanbul’a döndükten sonra 1862’de [[Darülfünun]]’da ''Hikmet-i Tarih'' (tarih felsefesi) hocası, aynı sene içinde Bursa’da ''Evkaf Nâzırı'' oldu.
Darülfünun hocalığı sırasında “Şecere-i Türkiye” (Türklerin soy kütüğü) adlı eseri Çağatay Türkçesi’nden İstanbul Türkçesi’ne çevirdi; Türklerin tarihinin Osmanlı tarihi ile başlamadığını savundu. Ayrıca “Lehçe-i
Evkaf Nazırlığı görevi sırasında çeşitli zelzelelerde, özellikle de 1855 depreminde hasar görmüş ve o güne kadar onarım görmemiş Osmanlı yapılarını tamir ettirdi. 29 Mayıs 1862 yılında Padişah Abdülaziz tarafından Divan-ı Muhasebat Reisliği’ne tayin edilen Ahmet Vefik Paşa bugünkü adıyla Sayıştay’ın ilk başkanlığını yapmıştır.{{fact}}
62. satır:
1864 yılında halkın şikayetleri üzerine Bursa’daki görevinden alınarak yıllarca resmî bir görev verilmedi,{{fact}} bu süre içinde Türk tarih ve edebiyatına yeni eserler ve tercümeler kazandırdı.
[[Mehmet Emin Ali Paşa]]’nın ölümünden sonra [[Mahmut Nedim Paşa]]’nın sadrazam olması ile kendisine yeniden devlet görevleri verildi. [[1872]]’de birinci defa olarak Maarif Nâzırı olarak atandı ama [[1873]]’de görevden alındı. Kısa bir süre [[Edirne]] Valiliği yaptı. 1876’da Petersburg Bilim Akademisi’ne üye seçildiği için [[Petersburg]]’a gitti. ''Lehçe-i
=== Meclis-i Mebusan Başkanlığı ===
68. satır:
=== Sadrazamlığı ===
[[1878]]’de tekrar Maarif Nazırı, daha sonra da sadrazam oldu ve yüzyıllardır kullanılan “''sadrazam''” sözcüğünü “''başvekil''” olarak değiştirdi.<ref name=ozkul/> Bu göreve geldiği sırada İmparatorluk, [[93 Harbi]]’nden yenik çıkmıştı. [[Rusya]] ile yapılan ağır anlaşma koşullarını hafifletmek için çalıştı ve donanmanın teslimini önledi.<ref name=sahiner/> Abdülhamid’i hal edeceği yönündeki bir jurnal nedeniyle 18 Nisan 1878’de görevinden azledildi.<ref name=sahiner/>
=== Bursa Valiliği ===
[[1879]]-[[1882]] yılları arasında [[Bursa]] valisi olarak görev yaptı. Valiliği sırasında Bursa yolları ve caddelerini Paris belediye başkanı George Euègene Haaussmann’dan esinlenerek yaptırdı<ref name=ozcelebi>Ali Özçelebi, '''Ahmet Vefik Paşa, Bursa ve Molière''',[http://www.bursadakultur.org/ahmet_vefik_pasa.htm Bursadakultur.org sitesi], (Erişim tarihi: 25.06.2011)</ref>. Bursa’da zarar görmüş pek çok önemli anıtın onarımı şehre getirttiği Fransız mimar Leon Parvillee tarafından gerçekleştirildi<ref name=ozcelebi/>. Ayrıca şehre Hükümet Konağı, Memleket Hastanesi, Belediye Binası, Tiyatro binası yaptırdı.
Yaptırdığı tiyatro binasında çevirdiği [[Molière]] eserlerinin sahneye konulmasını sağladı; İstanbul’da yıktırılan [[Gedikpaşa Tiyatrosu]]’nun oyuncularını himayesine alarak Bursa’ya getirtti; sahnelenecek oyunların dekorundan provalarına kadar her şeyiyle ilgilendi<ref name=sahiner/>. Ahmet Vefik Paşa’nın kurduğu bu tiyatro, İstanbul dışında Anadolu’da kurulan ilk tiyatro idi. Onun izinden giderek [[Adana]] valisi [[Ziya Paşa]] da 1880 yılında Adana’da bir tiyatro yaptırdı<ref name=ozcelebi/>.
Paşa, ayrıca valiliği sırasında “''Müntehabât
=== Son Yılları ===
1882’de Bursa valiliği görevinden alınan paşa, [[Mehmet Sait Paşa]]’dan boşalan başvekillik makamına tekrar başvekil atandı ama üç gün sonra görevden alındı ve bir daha kendisine resmî bir görev verilmedi. Padişah [[II. Abdülhamid]]’in onu başvekilliğe atayıp üç gün sonra görevden almasının
Ahmet Vefik Paşa, bu olaydan sonra ölümüne kadar [[Rumelihisarı]]’ndaki evinde ilmi ve edebi çalışmalar yaptı. Oluşturduğu kütüphane, “''İstanbul’un en zengin kütüphanesi''” olarak tanındı.<ref name=sahiner/> ([[2 Nisan]] [[1891]]’de (bâzı kaynaklara göre 1890’da<ref name=sahiner/>) İstanbul’da Rumelihisarı’ndaki köşkünde hayatını kaybetti; [[Rumelihisarı]]’nda Kayalar Mezarlığı’na defnedildi.
| |||