Kirkor Zohrab: Revizyonlar arasındaki fark

| isim = Krikor ZohrabZöhrab

| başlık = Krikor ZohrabZöhrab

'''Krikor ZohrabZöhrap Efendi''' veya '''Krikor Zohrab''' (26 Haziran 1861 - 1915), [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı]] [[Meclis-i Mebusan]]ı'nda 3 dönem İstanbul mebusluğu yapmış, [[Ermeni Kırımı]] esnasında öldürülmüş [[Ermeniler|Ermeni]] asıllı [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı]] siyâsetçisi, hukukçusu ve yazarıdır.

[[Dosya:Krikorzohrabhouse.JPG|thumb|İstanbul'daki ZohrabZöhrab evi]]

Mizah yazarı [[Hagop Baronyan]]'ın başyazarlığında, Ermenice Yergrakunt [Yerküre] edebiyat dergisini çıkardı. Dergi, daha sonra yazar Yeğya Demircibaşyan'ın yönetiminde 1889 yılına kadar yayınlandı. Sırpuhi Düsap'ın kadın eşitliğini ve özgürlüğünü savunan romanı Mayda'nın yayınlanması üzerine, ZohrabZöhrab, Yergrakunt'ta bu eseri ve yazarını ağır bir şekilde eleştirdi. Devrin saygın öğretmenlerinden Reteos Berberyan'ın aynı dergide Düsap'ı savunan yazısına da, sert bir karşılık vermekten çekinmedi. Bu arada "Hukuk-u Ceza Müruru Kanunu" konulu ilk mesleki çalışması yayınlandı. Arpiar Arpiaryan'dan ve realizm akımından etkilendi; eğitici, halkı bilinçlendirici yazılar yazmaya yöneldi. Yergrakunt'ta ''Anhedatsadz Serunt Mı'' (Yok Olan Kuşak) adlı romanı tefrika edildi.

Krikor ZohrabZöhrab, bir sebeple Marcel Leart takma adını kullanarak, [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]]'ndeki Ermeni nüfusun miktarları hakkında (yüksek gösteren) tezler ileri süren 1913'te Fransızca olarak ''La Question Armenienne a la Lumiere des Documents'' (Belgeler Işığında Ermeni Sorunu) adıyla yayınlanan bir kitap çalışması hazırladı.<ref>Marcel Leart, La Question Armenienne a la Lumiere des Documents, Paris, 1913.</ref>

Krikor ZohrabZöhrab, Osmanlı Devleti'ni yönetmekte olan [[İttihat ve Terakki]] hükümeti tarafından 14 Mayıs 1915´te çıkarılan [[Ermeni Tehciri]] politikası çerçevesinde 21 Mayıs 1915 günü tutuklandı. [[Erzurum]] mebusu [[Vartkes Hovhannes Serengülyan]]'la birlikte Diyarbakır'da Divan-ı Harp önüne çıkarılmak üzere trene bindirildi. Önce [[Konya]]'ya, ardından [[Adana]] ve [[Halep]]'e gönderildi. Halep'te, iki mebusun yakın arkadaşı olan vali [[Mehmed Celal Bey]] tarafından bir otele yerleştirilmiş ve İstanbul'a dönebilmeleri için Celal Bey ve diğer bazı Türk dostlarınca [[Talat Paşa]] ve [[Cemal Paşa]]'lar nezdinde girişimler başlatılmıştır. Ancak, bir kaynağa göre, İstanbul'a geri çağrılan vali Celal Bey olmuş, aynı gün iki Ermeni mebus Urfa'ya gönderilmiştir. Urfa'da, bir kaynağa göre, hapiste tutulan mebuslar, aynı kaynağa göre, Osmanlı mebusu Mahmut Nedim Bey'in evinde yemeğe davet edilmiş iken, polislerce yemek esnasında götürülmüşlerdir. Birinde iki mebus, diğerinde Urfa piskoposu Ardavast Kalenderyan ve şehrin iki Ermeni ileri geleni olmak üzere, iki araba halinde hareket edilmiş, [[Karaköprü]] (veya Şeytan Deresi) mevkiinde yolları çeteci [[Çerkes Ahmet]] ve yardakçıları Nazım ve Halil tarafından kesilmiş ve iki mebus öldürülmüştür. Çerkes Ahmet'in anlattıkları seneler sonra "Yeni İstiklal" gazetesinde neşredilmiştir. Ahmet şu kelimelerle itirafta bulunmuştur -...sonra, "Zohrab'ı tuttum, ayağımın altına aldım, taşla başına vura vura gebertdim"<ref>İki Komite ve İki Kıtal, Ahmet Refik Altınay, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2010, ISBN 9789753332439</ref>. Ölümlerden sonra yeni Halep valisi [[Mustafa Abdülhalik Renda|Mustafa Abdülhalik]], Sevkiyat Müdürü Abdülahad Nuri Bey, Urfa mutasarrıfı ve Şevket Paşa gibi askeri yetkilileri aylarca meşgul eden resmi soruşturma ve dosya tekemmülü sürecinin ve çetebaşı Çerkes Ahmet'in [[Ahmet Refik Altınay]]'a verdiği 29 Aralık 1918 tarihli [[İkdam|İkdam Gazetesi]]'nde yayınlanan bilgilerin oluşturduğu bu karışık cinayet anlatımları dışında bilinen, ZohrapZöhrap'dan alınan en son haberin karısına yolladığı 15 Temmuz 1915 tarihli mektup olduğudur. ZohrabZöhrab'ın Urfa belediye doktoru Tahsin imzalı kalp krizinden ölüm ifadesi taşıyan sertifikası 20 Temmuz 1915 tarihini taşımaktadır (ZohrabZöhrab'ın kalp rahatsızlığı bilinmekteydi ve Vartkes'in eşi yeni doğum yapmıştı). Zohrab ve Serengülyan'ın ölümleri olayı 28 Kasım 1916'da Meclisi Mebusan'da da gündeme getirilmiştir.

Krikor ZohrabZöhrab'ın ölümünden kısa bir süre sonra, eşi Klara Yazıcıyan ve çocukları Dolores, Hermine, Leon ve Annen'in, [[Bulgaristan]] yoluyla [[Avrupa]]'ya gitmelerine izin verilmiş, çocuklarından Dolores ZohrabZöhrab, dönemin [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]] biracılık sektörünün öndegelen isimlerinden Henry Leibmann'la evlenmiştir. Hayır işlerinde kendini göstermiş olup, [[Columbia Üniversitesi]]'nde Ermeni öğrencilere yönelik olarak ve özellikle [[Orta Doğu]] ve [[Asya]] dilleri ve kültürleri eğitimi için başlatmış olduğu kapsamlı bir [[burs]] programı ve 1987'de faaliyete geçmiş ''Krikor ve Klara Zohrab Enformasyon Merkezi'' (Krikor and Clara Zohrab Information Center) halen ailenin ismini yaşatmaktadır.