Han Hanedanı: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k yanısıra → yanı sıra |
|||
59. satır:
[[Dosya:ChangXingongdeng.jpg|thumb|left|M.Ö. 2. yüzyıla tarihlendirilmiş, diz çökmüş kadın hizmetçi şeklinde yapılmış bronz yaldızlı bir [[kandil]]. Han prensi [[Liu Sheng]]'ın eşi [[Dou Wan]]'ın mezarında keşfedilmiştir. Kandilin kayar kapısı, ışığın yönünün ve parlaklığının değiştirilmesini ve dumanın cismin içinde tutulmasını sağlar.<ref>{{harvp|Ebrey|1999|p=66}}; {{harvp|Wang|1982|p=100}}.</ref>]]
M.Ö. 121 yılında Han kuvvetleri, Hiugnuları [[Hexi Koridoru]]'nu kapsayan geniş topraklardan [[Lop Nur]]'a kadar kovaladı. M.Ö. 111 yılında Hiungnuların [[Çianglar]]la beraber kuzeybatıdaki bu topraklara işledikleri istilanın yer almasını da önledi. Aynı sene içerisinde Han sarayı, bu bölgede dört yeni zeamet kurdu: [[Jiuquan]], [[Zhangye]], [[Dunhuang]] ve [[Wuwei]].<ref>{{harvp|Chang|2007|pp=5–8}}; {{harvp|Di Cosmo|2002|pp=241–242}}; {{harvp|Yü|1986|p=391}}.</ref> Sınırdaki insanların çoğu askerlerdi.{{sfnp|Chang|2007|pp=34–35}} Han sarayı, hükümet sahipliği altındaki köleleri ve sert çalışma cezası almış suçluları göndermenin
Hanların Orta Asya'daki toprak genişletmesinden önce bile diplomat [[Zhang Qian]]'in M.Ö. 139 ile 125 yılları arasında yaptığı seferlerle Hanların çevresindeki diğer medeniyetlerle bağlantılar kuruldu. Zhang; [[Dayuan]] ([[Fergana]]), [[Kangju]] ([[Soğdiana]]), ve [[Daxia]] ([[Baktriya]], eskiden [[Grek-Baktriya Krallığı]]) medeniyetlerine rastladı. Shendu ([[Kuzey Hindistan]]'daki [[İndus Nehri]] vadisi) ile Anxi ([[Part İmparatorluğu]]) hakkında bilgiler de topladı. Sonradan bütün bu ülkeler Han büyükelçilerine ev sahipliği yaptı.<ref>{{harvp|Di Cosmo|2002|pp=247–249}}; {{harvp|Morton|Lewis|2005|pp=54–55}}; {{harvp|Yü|1986|p=407}}; {{harvp|Ebrey|1999|p=69}}; {{harvp|Torday|1997|pp=104–117}}.</ref> Bu bağlantılar, [[Roma İmparatorluğu]]'na kadar uzanan [[İpek Yolu]] ticaret ağının başlangıcını işaretledi, ve hem [[ipek tarihi|ipek gibi Han ürünleri]]nin Roma'ya kadar getirilmesini hem de [[Roma camı|cam eşyaları gibi Roma ürünleri]]nin Çin'e kadar getirilmesini sağladı.<ref>{{harvp|An|2002|p=83}}; {{harvp|Ebrey|1999|p=70}}.</ref>
65. satır:
Yaklaşık M.Ö. 115 ile 60 yılları arasında Han kuvvetleri, Tarım Havzası'ndaki vaha [[şehir devleti|şehir devletleri]]nin üzerindeki kontrol üzerinde Hiungnularla savaşa girdiler. Bu savaşın nihai galibi Hanlardı, ve M.Ö. 60'ta Hanlar, Batı Bölgeleri'nin savunmasıyla ve dış işleriyle ilgilenen [[Batı Bölgeleri Himayesi]]'ni kurdu.<ref>{{harvp|Di Cosmo|2002|pp=250–251}}; {{harvp|Yü|1986|pp=390–391, 409–411}}; {{harvp|Chang|2007|p=174}}; {{harvp|Loewe|1986|p=198}}.</ref> Hanların toprakları ayrıca [[Han Hanedanı'nın güneye doğru genişlemesi|güneye doğru da genişledi]]. M.Ö. 111 yılındaki [[Han-Nanyue Savaşı|Nanyue deniz fethi]], Han alemini günümüz [[Guangdong]], [[Guangksi]] ve kuzey [[Vietnam]]'ı kapsayan şekilde genişletti. M.Ö. 109 yılındaki [[Dian Krallığı]]'nın [[Dian'in Hanlar tarafından fethi|fethi]]yle [[Yünnan]] de Han aleminin bir parçası oldu; M.Ö. 108 yılında ise [[Gojoseon'un Hanlar tarafından fethi|Wiman Joseon-Han Savaşı]]'yla ve [[Xuantu Zeameti|Xuantu]] ile [[Lelang Zeameti|Lelang]] kolonyal zeametlerinin kurulmasıyla [[Kore Yarımadası]]'nın bazı kısımları da eklendi.<ref>{{harvp|Ebrey|1999|p=83}}; {{harvp|Yü|1986|pp=448–453}}.</ref> Çin'in M.Ö. 2 yılında ulus çapında yürüttüğü ilk bilinen nüfus sayımında nüfusun 57.671.400 bireyden ve 12.366.470 hanehalkından oluştuğu kaydedildi.{{sfnp|Nishijima|1986|pp=595–596}}
İmparator Wu, kendi işlettiği askeri kampanyaları ve koloni gelişmesini finanse etmek için birçok özel endüstriyi [[millîleştirme|millîleştirdi]]. Çoğunlukla [[dört meslek|eski tüccarlar]] tarafından işletilen merkezi hükümet [[tekel]]leri kurdu. Tuz, demir ve [[Çin alkollü içecekleri|içki]] üretiminin
=== Wang Mang'ın hükümdarlığı ve halk savaşı ===
| |||