Vikipedi

Denizci cumhuriyetler: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
k →‎Venedik: Kağıt -> Kâğıt AWB ile
Yzkoc (mesaj | katkılar)
Devriyeler
128.835 değişiklik
düzeltme
1. satır:
{{İtalya tarihi}}
'''Denizci cumhuriyetler''' ([[İtalyanca]]: Repubbliche marinare) [[İtalya]]'da [[Orta Çağ]]da ortaya çıkan ve gelişen [[Şehir devleti|şehir devletlerini]] tanımlar. Bunlardan en bilinenleri [[Pisa]], [[CenovaCeneviz]] ve [[Venedik]]’dir. Bu devletler birbirleriyle hem askeri hem de ekonomik anlamda rekabet halinde olmuşlardır. 10 ila 13. yüzyıllar arasında [[Akdeniz]] bölgesinde egemenlikleri altındaki ticaret yollarını korumak ve genişletmek için güçlü donanmalar kurmuşlardır. Bu açıdan [[Haçlı Seferleri]]ne lojistik olarak büyük destek vermişlerdir. Cumhuriyetler güçlü imparatorluklar arasında hayatta kalabilmek için çok çeşitli ittifaklarda bulunmuşlardır.
 
== Genel bakış ==
[[Dosya:Le Repubbliche Marinare.jpg|thumb|left|250px|Denizci cumhuriyetler (11. yüzyıl).<br/><small>Venezia = Venedik; Genova = CenovaCeneviz</small>]]
[[Dosya:Map of Constantinople (1422) by Florentine cartographer Cristoforo Buondelmonte.jpg|right|thumb|250px|1422 yılına ait Konstantinopolis haritasında İtalyan ticaret merkezi olan Pera abartılı ölçüde büyük olarak resmedilmiştir.]]
Denizci cumhuriyetler şehir devletleriydi. Genellikle bağımsız cumhuriyet olarak örgütlenmişlerdi. Toprakları genellikle [[Doğu Roma İmparatorluğu]] eski topraklarıydı.<ref>Buna en büyük istisna Pisa ve Cenova’dırCeneviz’dir</ref> Şehirlerde genelde benzer hükümet sistemleri egemendi, toplumsal ve ekonomik hayatta tüccar sınıflar ellerinde muazzam bir güç biriktirmiştir.
 
Denizci cumhuriyetler Haçlı Seferleri’ne yoğun olarak destek vermiştir. Bu savaşların ardından oluşan siyasi durumdan faydalanarak siyasi ve ekonomik egemenliğini geliştirmiştir. Özellikle [[Dördüncü Haçlı seferi]] [[Kudüs]]’ü kurtarma amacıyla yola çıkmış ancak [[Venedik Cumhuriyeti]] [[Doçe]]si [[Enrico Dandolo]] seferi kendi amaçları için kullanmış, [[Konstantinopolis]]'i yağmalanmış, [[Bizans İmparatorluğu]]nun yerine uzun ömürlü olmayan [[Latin İmparatorluğu]] kurulmuştur.
21. satır:
Kurumsal olarak şehir devletleri bağımsız cumhuriyetler olarak örgütlenmiştir. Bunda en büyük toplumsal destek iktidarın dayandığı tüccar sınıf olmuştur. Denizci cumhuriyetlerin ortaya çıktığı dönem, Avrupa’nın siyasi etkisinin doğuya doğru genişlediği ve modern [[kapitalizm]]in öncülü olarak sayılabilecek mali ve üretim sisteminin hâkim olmaya başladığı dönemdir. İtalya’daki denizci cumhuriyetler altın paraları ticarette yeniden kullanıma sokmuş, ülkeler arası ticari ilişkileri geliştirmeye başlamış, ayrıntılı muhasebe kayıtları tutmuştur. Aynı zamanda ticaret yollarının gelişmesi de denizcilikteki teknolojik gelişmeler için bir itici güç sağlamıştır.
 
Bu dönemde gerçekleşen [[Haçlı Seferleri]] denizci cumhuriyetlerin yayılmacı politikalarıyla örtüşmüştür. Kutsal bölgelere gerçekleştirilen taşımacılığın karşılığında denizci cumhuriyetler yeni ele geçirilen bölgelerde ayrıcalıklar elde etmiştir. Doğu Akdeniz ve Karadeniz bölgesine açılan denizci cumhuriyetler çok sayıda ticaret üssü oluşturmuş, yeni topraklar ele geçirmiştir. Özellikle imtiyazlı konumları gereği kendilerine tanınan yerlerde ticaret yürüten İtalyan devletleri şehirlerde bulundukları bölge, mahalle hatta caddede İtalyan yasalarının geçerli olmasını sağlayabilmiş ve bu şekilde çeşitli ticari merkezler kurmuşlardır. [[Konstantinopolis]]’deki [[Beyoğlu, İstanbul|Pera]], sonra da şehir [[Osmanlı İmparatorluğu]] egemenliğine geçip [[İstanbul]] adını aldıktan sonra Beyoğlu adıyla anılan bölge önce CenovaCeneviz sonra da Venedik için en önemli ticari merkezlerden birisi konumuna gelmiştir.
 
Denizci cumhuriyetlerin ömürleri birbirinden çok farklı olmuştur. Venedik, CenovaCeneviz gibi cumhuriyetler Orta Çağın tamamını kapsayan dönemde bağımsızlıklarını koruyabilirken ancak [[Napolyon Bonapart]] döneminde işgal edilebilmiştir. Diğer cumhuriyetler ise [[Rönesans]] dönemi boyunca bağımsız kalabilmiştir. Pisa, [[Floransa]] egemenliğine boyun eğmiş, Ancona [[Papalık Devleti]] tarafından ele geçirilmiş, Amalfi de [[Normanlar]]ın işgaline maruz kalmıştır.
[[Dosya:Flag of the Republic of Amalfi.svg|left|thumb|150px|Amalfi bayrağı]]
=== Amalfi ===
34. satır:
774 yılından itibaren [[Papalık Devleti]] içinde yer alan Ancona, [[Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu]]nun yayılma etkisine maruz kalsa da 12.yüzyıla doğru bağımsızlığını kazanmaya başlar. Denizdeki hakimiyetleri Venedik egemenliğinin baskısı altında kalmış olsa da özellikle [[Doğu Roma İmparatorluğu]] ile yakın ticari ve ekonomik ilişkileriyle öne çıkar. Ragusa Cumhuriyeti ve [[Macaristan Krallığı]] ile çok iyi ilişkier içinde olmuştur. Doğu Roma İmparatorluğu ile yakın ilişkilerine rağmen özellikle [[Osmanlı İmparatorluğu]] ve öncülleriyle iyi ilişkiler içinde olmuş, [[Türk]]lerin İtalya ile olan ekonomik bağlantılarının ana halkası olmuşlardır. Ancona’nın bağımsız varlığı sürekli tehdit altında olmuş olmasına rağmen şehir devleti diğer hiçbir denizci cumhuriyete saldırmamıştır. 1532 yılında bağımsızlığını kaybederek [[Papa VII Clement]] döneminde Papalık Devleti’ne katılmıştır.
[[Dosya:Repubbliche marinare - fondachi anconitani.png|thumb|center|600px|Ticaret yolları ve Ancona denizcilik cumhuriyet depoları]]
[[Dosya:Flag of Genoa.svg|left|thumb|150px|CenovaCeneviz bayrağı]]
=== CenovaCeneviz ===
{{Ana madde|Ceneviz Cumhuriyeti}}
CenovaCeneviz, Akdeniz’de Arap korsanların egemenliğinin hissedildiği 10.yüzyılla beraber şehir devlet olarak ortaya çıkmaya başlar. Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu’nun himayesinde olarak [[Pisa]] ile yapılan ittifak sonucu Arapların gücü Akdeniz’de kırılmaya başlanır. Batı Akdeniz bölgesinde donanması sayesinde gücünü hissettiren cumhuriyet [[Korsika]], [[Provence]] ve [[Balear Adaları]] yeniden fethedilir.<ref>Bakınız [[Reconquista]]</ref> Cenova’daki şehir kapsamındaki tüm tacirlerin ''Compagna Communis'' adı verilen birliğinin asillerin desteğiyle kurulmasıyla birlikte CenovaCeneviz cumhuriyeti fiilen kurulmuş olur.
 
Ceneviz Cumhuriyeti, [[Birinci Haçlı seferi]]nden çok kârlı çıkmıştır. Sefere katılan CenovaCeneviz, kutsal topraklarda fethedilen topraklar üzerinde CenovalıCenevizli tacirler için muazzam ayrıcalıklar elde etmiştir. Ayrıca [[Dördüncü Haçlı seferi]]nin ardından kurulan [[Latin İmparatorluğu]]’nun 1265 yılındaki çöküşünden önce 1261 yılında [[İznik İmparatorluğu]] ile CenovaCeneviz arasında imzalanan [[Nymphaeum Antlaşması]] ile ayrıcalıklarını [[Doğu Roma İmparatorluğu|Doğu Roma İmparatoru]] [[VIII. Mikhail Palaiologos]]’a dikte ettirmiştir. Sonrasında Venediklilerin Karadeniz’den atılmasıyla burada ticaret CenovaCeneviz egemenliğine geçmiş, 1284 yılındaki [[Meloria Muharebesi]] ile Pisa da mağlup edilmiştir.
 
1298 yılında CenovaCeneviz donanması [[Dalmaçya]] açıklarındaki [[Korčula]] Adası bölgesinde Venedik donanmasını mağlup etmiştir.<ref>Bakınız [[Venedik-Ceneviz Savaşları]]</ref> Muharebe sırasında Venedikli asil [[Andrea Dandolo]] öldürülmüş, Venedik donanmasındaki bir gemiye komuta eden [[Marco Polo]] da esir edilmiştir.<ref>Polo bu esaret sırasında [[Il Milione]] adlı ünlü eseri hücre arkadaşı Pisalı [[Rustichello]]’ya dikte ettirmiştir.</ref>
 
15.yüzyılda [[Büyük Veba Salgını|salgın hastalıkların]] ve yabancı istilaların tehditi altında bulunan cumhuriyet 1528 yılında [[Andrea Doria]] komutasında yeniden eski görkemli günlerine dönecektir. Bu dönemde daha çok [[İspanya]] monarşisinin desteğiyle eski ticaret ağının kazançlarını yakalayacaktır. Bu dönemde İspanya’nın yanı sıra Fransa hakimiyetini de hisseden şehir, [[Napolyon Bonapart]] döneminde Fransız işgalini yaşar. 1815 yılında şehir [[Sardinya Krallığı]] egemenliğine girince şehir ekonomisinin bozulması üzerine tacirler ve ustalar [[Amerika]] kıtasına toplu şekilde göç etmiştir.
[[Dosya:Repubblica di Genova.png|thumb|center|600px|CenovalılarınCenevizlilerin siyasi etkisi (''Codex Latinus Parisinus'', 1395)]]
[[Dosya:Flag of the Republic of Pisa.svg|left|thumb|150px|Pisa bayrağı]]
=== Pisa ===
{{Ana madde|Pisa Cumhuriyeti}}
11.yüzyılın başlarında CenovaCeneviz ile ittifak halkinde olan Pisa Arapların Akdeniz’de yenilmesi üzerine [[Korsika]]’ya hakim olur ve [[Tiren Denizi]]nin denetimini ele geçirir. İzleyen dönemde güçlenen Pisa, [[Konstantinopolis]]’de ayrı bir ticari merkeze sahip olur. Pisalılar [[Birinci Haçlı seferi]]ne katılmış ve [[Kudüs]]’ün alınmasında yer almışlardır. Pisa cumhuriyeti 13.yüzyılda bir dönem müttefiki olan CenovaCeneviz ile savaşın eşiğine gelir. 1284 yılındaki [[Meloria Muharebesi]]nde yenilen Pisa donanması çoğu denizaşırı topraklarının denetimi kaybedecektir.<ref>Bu kapsamda Korsika ve Sardinya’nın bir kısmı Cenova’yaCeneviz'e verilir</ref> 1324 yılında [[Aragon Krallığı]]nın Sardinya’yı işgal etmesiyle buradaki topraklarını tamamen yitiren cumhuriyet çeşitli ayaklanmaların başarısız olmasının ardından 1406 yılında [[Floransa]]’nın denetimine girer.
[[Dosya:Republic of Dubrovnik Flag.png|left|thumb|150px|Ragusa bayrağı]]
=== Ragusa ===
77. satır:
Denizci cumhuriyetler arasındaki ilişkiler cumhuriyetlerin ticaret üzerine kurulu olmalarına bağlı şekilde gelişmiştir. Bu anlamda cumhuriyetler arasında siyasi ve ekonomik antlaşmalar yapılmıştır. Ancak ticari hatların ve bölgesel ekonomik ayrıcalıkların paylaşılması için sürekli bir mücadele gerçekleşmekteydi. Diplomatik alanda çözümlenemeyen sorunlar çeşitli çatışamalara neden olmuştur. Ayrıca ortak düşmana karşı zaman zaman ittifak yapan cumhuriyetler özellikle Haçlı Seferleri sayesinde geniş imtiyazlar ve kazançlar elde etmiştir.
=== İç çatışmalar ===
*[[AzizSan SabasSaba SavaşıMuharebesi]] 1256-1270
:[[Dosya:Flag of Genoa.svg|22px]] CenovaCeneviz - [[Dosya:Flag of Most Serene Republic of Venice.svg|22px]] Venedik
:1288 yılında CenovaCeneviz [[Akka]]'daki topraklarını geri alır
 
*[[Meloria Muharebesi]] 1284
:[[Dosya:Flag of Genoa.svg|22px]] CenovaCeneviz - [[Dosya:Flag of the Republic of Pisa.svg|22px]] Pisa
:CenovaCeneviz zaferi
 
*[[Korčula Muharebesi]] 1298
:[[Dosya:Flag of Genoa.svg|22px]] CenovaCeneviz - [[Dosya:Flag of Most Serene Republic of Venice.svg|22px]] Venedik
:CenovaCeneviz zaferi
 
*[[Chioggia Savaşı]] 1376-1381
:[[Dosya:Flag of Genoa.svg|22px]] CenovaCeneviz - [[Dosya:Flag of Most Serene Republic of Venice.svg|22px]] Venedik
:Venedik zaferi
 
126. satır:
id:Amalfi value:rgb(1,0.6,0) legend: Amalfi
id:Ancona value:rgb(0,0,1) legend: Ancona
id:Cenova value:rgb(1,0.6,0) legend: CenovaCeneviz
id:Pisa value:rgb(0,0,1) legend: Pisa
id:Ragusa value:rgb(1,0.6,0) legend: Ragusa
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Denizci_cumhuriyetler" sayfasından alınmıştır