Ay'da su: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k dead link |
k Yazılış AWB ile |
||
7. satır:
Su (H<sub>2</sub>O) ve kimyevî olarak onunla bağıntısı olan [[hidroksil]] grubu (-OH), kimyasal olarak (serbest su yerine başka) bileşikler hâlinde Ay minerallerinin hidratlar ve hidroksitleri olarak da varlıklarını sürdürebilirler. Bu bileşiklerin düşük konsantrasyonlarda Ay yüzeyinin büyük bir kısmında var olduğuna dair güçlü deliller mevcuttur.<ref name="Lucey"><cite class="citation journal" contenteditable="false">Lucey, Paul G. (23 October 2009). </cite></ref> Aslında adsorbe edilmiş suyun iz konsantrasyonlarda varlığı milyonda 10 ilâ 1000 parça olarak hesaplanmıştır.<ref><cite class="citation journal" contenteditable="false">Clark, Roger N. (23 October 2009). </cite></ref> 1978'de [[Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği|Soviet]] Luna 24 sondasının geri getirdiği örneklerde kütle olarak %0,1 su ihtiva ettiği rapor edilmiştir.<ref name="Geokhimiia_rus"><cite class="citation journal" contenteditable="false">Akhmanova, M; Dement'ev, B; Markov, M (February 1978). </cite></ref><ref name="Geochemistry_eng"><cite class="citation journal" contenteditable="false">Akhmanova, M; Dement'ev, B; Markov, M (1978). </cite></ref>
Ay kutuplarında serbest su buzu bulunduğuna dair kesin olmayan deliller, bağlı hidrojenin varlığını
18 Kasım 2008'de Ay'a Çarpış sondası (İng. ''Moon Impact probe''), Hindistan'ın ''Chandrayaan-1'' uzay aracınca Ay yüzeyinin 100 kilometre üzerinden bırakıldı. 25 dakikalık iniş sürecinde Çarpış sondasıda bulunan Chandra'nın Yükselti Kompozisyonu (CHACE) aleti, Ay'ın yüzeyi üzerinde bulunan ince atmosferden aldığı 650 kütle spektrumuyla suyun var olduğuna dair deliller topladı.<ref>[http://www.planetary.org/blogs/emily-lakdawalla/2010/2430.html Water on the Moon: Direct evidence from Chandrayaan-1's Moon Impact Probe].</ref> Eylül 2009'da Chandrayaan-1, Ay'da suyun varlığını<ref><cite class="citation web" contenteditable="false">Lakdawalla, Emily (13 November 2009). </cite></ref><ref><cite class="citation journal" contenteditable="false">Pieters, C. M.; Goswami, J. N.; Clark, R. N.; Annadurai, M.; Boardman, J.; Buratti, B.; Combe, J.-P.; Dyar, M. D.; Green, R.; Head, J. W.; Hibbitts, C.; Hicks, M.; Isaacson, P.; Klima, R.; Kramer, G.; Kumar, S.; Livo, E.; Lundeen, S.; Malaret, E.; McCord, T.; Mustard, J.; Nettles, J.; Petro, N.; Runyon, C.; Staid, M.; Sunshine, J.; Taylor, L. A.; Tompkins, S.; Varanasi, P. (2009). </cite></ref> ve [[hidroksil]] soğurma çizgilerini yansımış Güneş ışığında tespit etti. Kasım 2009'da [[NASA]]'nın verdiği raporda [[Lunar Crater Observation and Sensing Satellite|LCROSS]] uzay sondasının güney kutup katerlerinden birine vuran bir çarpış sondası tarafından hatırı sayılır miktarda hidroksil grubu bileşiklerinin etrafa fırlatıldığını tespit etti;<ref name="spectraResult"><cite class="citation news" contenteditable="false">Dino, Jonas; Lunar Crater Observation and Sensing Satellite Team (November 13, 2009). </cite></ref> bu bileşikler su taşıyan malzemelere atfedilebilir<ref name="hydroxyl"><cite class="citation journal" contenteditable="false">Pieters, C. M.; J. N. Goswami; R. N. Clark; et al. (23 October 2009). </cite></ref> ki bu, "neredeyse tamamen saf kristal su buzu" olarak görünmektedir.<ref name="BBC2Mar2010">[http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/8544635.stm "Ice deposits found at Moon's pole"], BBC News, 2 March 2010</ref> Mart 2010'da Chandrayaan-1'de bulunan Mini-RF'nin Ay'ın kuzey kutbuna yakın yerde 40'dan fazla devamlı karanlık kalan krater tespit ettiği haber edildi. Bu karanlık kraterlerin muhtemelen 600 milyon [[Ton (birim)|ton]] su buzu ihtiva ettiği tahmin edilmektedir.<ref name="BBC2Mar2010"/><ref name="additional evidence"><cite class="citation news" contenteditable="false">[http://www.nasa.gov/mission_pages/Mini-RF/multimedia/feature_ice_like_deposits.html "NASA Radar Finds Ice Deposits at Moon's North Pole"]. </cite></ref>
27. satır:
=== 20. yüzyıl ===
; Apollo Programı
Kutupsal Ay kraterlerinin zeminlerinde buz olma ihtimali ilk defa Caltech araştırmacıları Kenneth Watson, Bruce C. Murray ve Harrison Brown tarafından 1961 yılında öne sürüldü.<ref>Watson, K., B. C. Murray, and H. Brown (1961), The Behavior of Volatiles on the Lunar Surface, J. Geophys.</ref> Eser miktarlarda su, [[Apollo projesi|Apollo]]<nowiki/>astronotlarının topladığı [[Ay taşı|Ay kayaçları]] örneklerinde bulunmasına rağmen bunun kirlenme sonucu olduğu ve Ay yüzeyin büyük bir kısmının genel olarak tamamen kuru olduğu
Ay yakınında su buharının ilk doğrudan delili 7 Mart 1971'de [[Apollo 14]] ALSEP Supratermâl İyon Dedektörü Deneyi (İng. ''Suprathermal Ion Detector Experiment, SIDE'') ile bulundu. Su buharı iyonlarının bir dizi patlamaları Ay yüzeyinde Apollo 14'ün iniş yerine yakın yerde kütle spektrometresi aleti tarafından gözlemlenmiştir.<ref>Freeman, J.W., Jr., H.K. Hills., R.A. Lindeman, and R.R. Vondrak, Observations of Water Vapor at the Lunar Surface, ''The Moon'', 8, 115-128, 1973</ref>
71. satır:
Ay'daki suyun iki potansiyel kökeni vardır: Ay'a çarpan su taşıyıcı [[kuyruklu yıldız]]lar (ve diğer cisimler) ve ''yerinde'' üretim. Sonuncusunun [[Güneş rüzgârı]]<nowiki/>daki hidrojen iyonlarının ([[proton]]lar) kimyasal olarak Ay minerallerinde ([[oksit]]<nowiki/>ler, [[silikat]]<nowiki/>lar vs.) bulunan [[oksijen]] atomları ile birleşerek kristal kafesin içinde sıkışmış su veya suyun muhtemel ön-maddeleri (İng. ''precursors'') olan hidroksil grupları olarak az miktarda ürettiği teorileştirilmiştir.<ref><cite class="citation journal" contenteditable="false">L.F.A. Teodoro; V.R. Eke & R. Elphic. </cite></ref> (Bu minerale bağlı su ya da hidroksile olmuş maden yüzeyi, su buzuile karıştırılmamalıdır.)
Oksit yüzeylerinde (S=O) ulaşılabilir [[oksijen]] atomlarının proton (H+) reaksiyonu ile oluşan [[hidroksil]] yüzey grubundan (S–OH) ayrıca oksit minerallerinin yüzeyinde adsorbe edilmiş su moleküllerine (H<sub>2</sub>O) de dönüştürülebilir. Oksit yüzeyde
: <big>2 S-OH —> S=O + S + H<sub>2</sub>O</big>
veya
| |||