Ankara (isim): Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Superyetkin (mesaj | katkılar) k düz. |
Yazım ve imlâ hataları düzeltildi. Bilgi değişikliği yapılmadı. |
||
2. satır:
{{Diğer anlamı2|Ankara}}
[[Dosya:Ankara'ya ismini veren çapa.jpg|200 px|thumb|right|[[Roma İmparatorları Listesi|Roma İmparatoru]] [[Gallienus]] döneminden bir Ankyra [[sikke]]si, Ankara adının çıpadan geldiği efsanesini yansıtıyor<ref>[[Anadolu Medeniyetleri Müzesi]] Ankara Şehir Sikkeleri reyonu</ref>]]
'''Ankara''', [[Ankara tarihi|
== Hitit Dönemi ve öncesi ==
Ankara civarında [[Hititler]]'den ve daha önceki medeniyetlerden kalma çeşitli arkeolojik siteler olmakla beraber bunların adları bilinmemektedir.
== Frigya ==
Ankyra, [[Frigler]] zamanında önemli bir kentti. [[Ahameniş İmparatorluğu|Pers İmparatorluğu]]'na giden [[Kral Yolu]] üzerinde bulunuyordu <ref>{{Kitap kaynağı| başlık= The Generalship of Alexander the Great | yazar=J. F. C. Fuller | yayımcı=Da Capo Press|yıl=2004 |sayfa= 77 | url= http://books.google.com/books?id=kDy97Y6lZGUC}}</ref> ve
Tarihçi [[Pausanias (Coğrafyacı)|Pausanias]]’a göre Ankyra, [[Kral Midas]]’ın kurduğu kentti. Pausanias, "gemi çapası" anlamına gelen ''Ankyra'' adının, Frig kralı Midas'ın bir demir parçası bulduğu yere Anker ([[Yunanca]] gemi çapası anlamında) ismini vermesinden kaynaklandığını ve Kral Midas'ın, kente adını veren çapayı [[Bergama Zeus Sunağı|Zeus
2
== Galatya ==
6. yüzyıl Bizans tarihçisi [[Stephanos Byzantinos]], coğrafya sözlüğünde
== Roma İmparatorluğu ==
25. satır:
[[Dosya:Gallienus Ankyra.jpg|thumb|right|200px|Roma imparatoru [[Gallienus]] (253-268) zamanında basılmış bir sikkede MHTPOΠOΛEΩC BN ANKYPAC (''Metropoleos BN Ankyras''; BN, "bis neokoros"un kısaltmasıdır) yazıyor]]
Ankyra'nın nasıl adlandırıldığını Ankyra'da basılmış sikkelerdeki
Roma istilasını izleyen yıllarda Ankyra ismi sikkelerde görülmedi. İşgal sonrasında Galatya, Roma resmî terimiyle bir [[koinon]], yani bir birlik idi, Ankyra da bu koinonun resmî kimliği olmayan büyük bir kenti idi. O dönem Ankyra'da sikkeler basılır ama üzerlerinde ΚΟΙΝΟΝ ΓΑΛΑΤΙΑΣ veya ΤΟ ΚΟΙΝΟΝ ΓΑΛΑΤΩΝ (Galatya Koinon'u) yazardı.<ref name="snibble.org"/> Galatya, resmen bir Roma eyaleti olduktan sonra Ankyra, [[Augustus]] zamanında saygıdeğer anlamına gelen ''[[Sebaste]]'' adı ile onurlandırıldı. Diğer iki eski Galatya şehri [[Pessinus]] ve [[Tavium]]'a da aynı onursal isim verildiğınden Ankyra için bu ada bir de ''Tectosagon'' (şehre eskiden sahip olan [[Tektosaglar|Galat boyunun]] adı) eklendi ve bunun ardından basılan sikkelerde ΣΕΒΑΣΤΗΝΩΝ ΤΕΚΤΟΣΑΓΩΝ (Sebastenon Tektosagon) ibaresi yer aldı.
[[Nero]] (54-68), Ankyra'ya [[Metropolis (şehir)|Metropolis]] unvanı verdi. Bu, gerek sikkelerde,
Ankyra şehri, 211-217 yılları arasında imparator olan [[Caracalla|Antoninus Caracalla]]'nın şehre yaptığı pek çok iyilik nedeniyle onun döneminde ''Antoniniana'' unvanını almıştır. Örneğin bir [[madalya]]da ΑΝΤΩΝΕΙΝΙΑΝΗ ΑΝΚΥΡΑ ΜΕΤΡΟ (Antoniniana Ankyra Metro[polis]) yazar.<ref name="Tournefort">{{Kitap kaynağı|başlık=A Voyage Into the Levant ...: Containing the Ancient and Modern State of the Islands of the Archipelago; as Also of Constantinople, the Coasts of the Black Sea, Armenia, Georgia, the Frontiers of Persia, and Asia Minor. With Plans of the Principal Towns and Places of Note; an Account of the ...|yazar= Joseph Pitton de Tournefort, Ozell (John), Honoré Maria Lauthier| Translated by Ozell (John)|yayımcı=D. Midwinter|yıl= 1741| url= http://books.google.com/books?id=FIs2AAAAMAAJ}}</ref>
Caracalla zamanında Ankara ayrıca "Neokoros" unvanını da almıştır. ''Neokoros'', bir eyaletteki tüm [[tapınak]]lardan sorumlu bir din adamıdır; bu din adamları imparatorlarını tanrılaştırma işlevini de üstlenince, imparatorlar adına tapınaklar inşa eden şehirler de Neokoros olarak adlandırıldılar. Neokoros olmak bir şehir için onur kaynağı idi.
36. satır:
=== Telaffuz ve transliterasyon ===
"Ἄγκυρα" kelimesi klasik [[Yunanca]] telaffuzla 'Anküra' okunur, [[Koini]] ve [[Bizans İmparatorluğu|Bizans]]
url= http://books.google.com/books?id=0RcGQRl0deYC&pg=PT7&dq=A%CE%B3%CE%BA%CF%85%CF%81%CE%B1#PPT7,M1}}</ref>) [[Yunan harfleri]]nden Latin harflerine [[Transkripsiyon (dilbilim)#Transkripsiyon ve transliterasyonun farkı|transliterasyonu]] yapıldığında,
Şehrin adı, klasik [[Latince]] kaynaklarda "''Ancyra''"
{{clear}}
==
[[Dosya:Ankara rijkmuseum.jpeg|200px|thumb|right|[[Ankara Kalesi]], "Kal'at üs-Selâsil" veya "Kaleyi Selasil" olarak bilinirdi.]]
Ankyra, Araplar tarafından 8
Bu mücadele Araplar tarafından da [[Battal Gazi Destanı]]'nda anlatılmıştır.
Battal Gazi destanında şehrin adı
|cilt=69 |sayfalar=1-15 |yıl=2004 | url=http://publikationen.ub.uni-frankfurt.de/volltexte/2007/5006/pdf/relkultur69.pdf }}</ref>
Aynı dönemde
</ref> Arapça ''Selasil'', zincirler (''silsile'' nin çoğulu) demektir,<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.sevde.de/OsmanliTurkcesiSozlugu.pdf | başlık = Osmanlıca Türkçe Sözlük | erişimtarihi = 26-12-2008 | arşivengelli = evet}}</ref> yani kalenin o zamanki adı, "Zincirler Kalesi" anlamına geliyordu. Şehrin kalesinin kapısında bulunan muazzam örme zincirler gündüz kaldırılır, gece bir perde gibi indirilirdi.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.atsizcilar.com/karamanli-nisanci-mehmed-pasa24.htm | başlık = Osmanlı Sultanlar Tarihi | erişimtarihi = 26-12-2008 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20071018025752/http://www.atsizcilar.com:80/karamanli-nisanci-mehmed-pasa24.htm | arşivtarihi = 18 Ekim 2007}}</ref> Kalesinden dolayı şehir de "Beldet üs-Selâsil", yani "zincirler beldesi" olarak anılıyordu.<ref name="konyali"/> Şehir için "Ma'muriye-i Selâse" (zincirli bayındır yer) adı da kullanılmıştır.<ref>{{Kitap kaynağı|başlık=Anadolu'da Alevîler ve Tahtacılar | yazarlar= Yusuf Ziya Yörükân, Turhan Yörükân | yayımcı=T.C. Kültür Bakanlığı | yıl=1998 | sayfalar= 79 | url = http://books.google.com/books?lr=&ei=OaJwSf6_N6a-MoaTtbcM&client=firefox-a&id=MrRpAAAAMAAJ&dq=Eng+r+&q=Eng%C3%BCr%C3%BC&pgis=1#search_anchor
}}</ref>
14
== Büyük Selçuklu Devleti ==
[[Dosya:Seldjuk 2 Keyhusrev ankara 635.jpg|thumb|200px|right|[[II. Gıyaseddin Keyhüsrev|II. Keyhüsrev]] döneminden (1237-1243) bakır sikke. Ön yüzde "KELİME-İ TEVHİD ETRAFINDA HAMSE...". Arka yüzde: "ES-SULTAN'ÜL ... KEYHÜSREV ...", tepede "DURİBE Bİ-ANKARA" (Ankara'da darp edildi)]]
Arap istilasını izleyen Türk fetih sürecinde, Bizans adlarına sahip olan küçük veya terkedilmiş şehirlere Türkçe yeni adlar verilmiş (Dorylaion - [[Eskişehir]] gibi), büyük şehirlerin adları ise, Türk halk [[etimoloji]]sine uydurularak korunmuştur (örneğin, Caesareia - [[Kayseri]], Iconium - [[Konya]]).<ref>{{Dergi kaynağı| yazar= Koray Özcan | başlık = Anadolu'da Selçuklu kentler sistemi ve Mekânsal Kademelenme | dergi=METU JFA| cilt= 23 | sayfalar= 21-61 | yıl=2006 | url=http://jfa.arch.metu.edu.tr/archive/0258-5316/2006/cilt23/sayi_2/21_62.pdf }}</ref> Eski Arap coğrafyacıları ve tarihçileri, Ankara'nın eski Yunan telaffuzu olan Anküra'yı Angüra olarak muhafaza etmişlerdir. Bu ad Ankara ve Engürü olarak değişime uğramış, bunlardan sonuncusu [[Arapça]] ekiyle Engüriye olarak edebî ve resmî dilde de görülmüştür.<ref>{{Kitap kaynağı| yazar= Selçuklu Tarih ve Medeniyeti Enstitüsü | başlık= Selçuklu araştırmaları dergisi | yayımcı=Selçuklu Tarih ve Medeniyeti Enstitüsü | yıl=1970 | sayfalar= 225 | url= http://books.google.com/books?ei=6Z1wSZmrGomUMvH94dwM&client=firefox-a&id=bx9IAAAAMAAJ&dq=Eng%C3%BCr%C3%BC+Sel%C3%A7uklu&q=Eng%C3%BCr%C3%BC+Sel%C3%A7uklu&pgis=1#search_anchor}}</ref> Engüriye'yi Anguriya telaffuz edenler olmuştur. [[Moğollar|Moğol]] istilasından önce Anguriye isimi de görülür. Bu, Türkçeleşip Ungüri sonra da Ungüriye olmuştur.<ref>{{Kitap kaynağı| başlık=Ankara tarihi: Ankara'nin Türkiye eline geçtiği ilk günlere kadar | yazar=Abraham Galanté | yıl=1951 | yayımcı=Tan Matbaası | url=http://books.google.com/books?id=B0IBAAAAMAAJ&q=Anguriye}}</ref>
12. yüzyılda [[Türkmenler]]in gelmesiyle Batılı kaynaklarda şehir Angora diye anılmaya başlanır. Ankara'ya has olan [[Ankara keçisi]], [[Ankara kedisi]], [[Ankara tavşanı]] da, Batı ülkelerinde Angora keçisi, Angora kedisi ve Angora tavşanı olarak bilinir. Angora, ayrıca, Batı dillerinde Ankara tavşanından elde edilen yünün, Rusça'da ise Ankara keçisinden elde edilen [[tiftik|tiftiğin]] (moher) adıdır.
84. satır:
=== Halk edebiyatında ===
[[Firdevsi-i Rumi|Firdevsi-i Rûmî]] tarafından (1481-1521 yılları arasında) yazılan ''[[Velayet-nâme-i Hacı Bektâş Velî]]'' isimli el yazmasında Engürü ismi geçer. Eserde, Sultan [[I. Alaeddin Keykubad|Alâaddin Keykubad]]'ın Moğollar’a
Kezâ, Evliya Çelebi, 1648'de Ankara ziyaretinden bahsederken, gençliğinde "Engürüde Er yatır/Rumda Sarı Saltık" diye [[şarkı]] söylediğini belirtir.<ref>{{Kitap kaynağı| yazar= Robert Dankoff| başlık=An Ottoman Mentality |yayinevi=BRILL|sayfalar=43| yıl= 2004 |url= http://books.google.com/books?id=6ZRx2UZOtFkC }}</ref>
90. satır:
17. yy'da yaşamış [[Karacaoğlan]] da bir [[türkü]]sünde "Çıktım seyreyledim [[Niğde]]’yi [[Bor, Niğde|Bor]]’u / Acap gezsem ela gözlüm var m’ola / Güzeller durağı [[Tokat (il)|Tokat]], Engür’ü / Acep gezsem ela gözlüm var m’ola" der.<ref>{{Web kaynağı | url = http://turkoloji.cu.edu.tr/CUKUROVA/sempozyum/semp_2/gunay.pdf | başlık = XVII. yüzyıl şairi Cukurovalı Karacaoğlan ile ilgili bir değerlendirme | erişimtarihi = 26-12-2008 | arşivengelli = evet}}</ref>
Halk edebiyatındaki "Engürü" kullanımına karşın, [[İstanbul]]lu olan [[Kâtip Çelebi]], [[Takvîmü't-Tevârîh]]'te (1648) "Ankara" kelimesini kullanmıştır.
=== Seyyahların gözlemleri ===
103. satır:
== Türkiye Cumhuriyeti ==
[[28 Mart]] [[1930]]'da
http://books.google.com/books?id=U1BpAAAAMAAJ&q=%22Ankara+for+Angora%22&dq=%22Ankara+for+Angora%22&lr=&pgis=1 }}</ref> Bu tarihten sonra posta idaresi "Angora"
Ancak, "Ankara" adının
|başlık=21. yüzyılın eşiğinde Uşak sempozyumu: 25-27 Ekim 2001
|yazar=M. Emin Karahan, Mehmet Turgut |yayımcı=Uşaklılar Eğitim ve Kültür Vakfı
|sayfalar=21 |yıl=2001 |url=http://books.google.com/books?id=B21tAAAAMAAJ&q=angara
}}</ref><ref name="ersanlı">{{Dergi kaynağı| başlık=Naming Turkish Language Politically: Ottoman Language, Sunlanguage, Azerbaijan Language |yazarlar=Busra Ersanli |dergi=Balkan Studies (Etudes balkaniques) | cilt=3 |sayfalar=108-120 |yıl=2004 |url= http://www.ceeol.com/aspx/getdocument.aspx?logid=5&id=F61E172C-72A7-42E6-8F4A-62B5BD419B27 }}</ref>
== Diğer dillerde Ankara ==
|