2017 Türkiye anayasa değişikliği referandumu: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Evet kampanyaları |
"Eleştiriler" başlığının altına kapsamlı bir tablo eklendi. |
||
12. satır:
}}
{{Türkiye siyaseti}}
'''2017 Türkiye anayasa değişikliği referandumu''', Nisan 2017'de gerçekleşmesi planlanan halk oylaması.<ref>{{Haber kaynağı|url=http://www.yenisafak.com/referandum-ne-zaman-2017-baskanlik-sistemi-referandum-zamani-h-2606748|başlık=Referandum ne zaman? 2017 başkanlık sistemi referandum zamanı!|gazete=[[Yeni Şafak]]|tarih=2 Şubat 2017|erişimtarihi=3 Şubat 2017}}</ref> Seçmenler, mevcut [[Türkiye Anayasası]]'nın 18 maddesi üzerindeki değişiklikleri oylayacak. Hükûmetteki [[Adalet ve Kalkınma Partisi]] (AK Parti) ve kurucularından Cumhurbaşkanı [[Recep Tayyip Erdoğan]] tarafından desteklenen madde değişiklikleriyle ilgili tartışmalar uzun süre devam ettikten sonra muhalefetteki [[Milliyetçi Hareket Partisi]] (MHP) desteğiyle birlikte [[Türkiye Büyük Millet Meclisi|meclisten]] geçerek halk oylaması kararı alındı. Değişiklik paketi, yürürlükteki [[parlamenter sistem]]in kaldırılarak yerine [[Kuvvetler ayrılığı|kuvvetler ayrılığı ilkesi]]<nowiki/>nin etkin olmadığı bir [[başkanlık sistemi]]nin getirilmesini, [[Başbakan|başbakanlık makamının]] ortadan kaldırılmasını, meclisteki vekil sayısının 550'den 600'e çıkarılmasını ve [[Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu]]nun (HSYK) yapısında değişiklikler yapılmasını içermektedir.
Anayasa değişikliği teklifi ilk olarak AK Parti tarafından [[2011 Türkiye genel seçimleri|2011 genel seçimleri]]nin hemen peşine duyuruldu ancak meclisteki tüm partilerden oluşan anayasa komisyonunun fikir birliğine ulaşamaması üzerine geri çekildi. [[2014 Türkiye cumhurbaşkanlığı seçimi|2014 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde]] Recep Tayyip Erdoğan'ın [[Türkiye Cumhurbaşkanı|cumhurbaşkanı]] koltuğuna oturmasıyla birlikte başkanlık sistemine geçiş tartışmaları hız kazanarak daha çok gündeme geldi ve hem [[Haziran 2015 Türkiye genel seçimleri|Haziran 2015 genel seçimlerinde]] hem de [[Kasım 2015 Türkiye genel seçimleri|Kasım 2015 genel seçimlerinde]] AK Parti'nin en önemli seçim politikalarından biri oldu. Mayıs 2016'da başbakanlığı ortadan kaldıracak anayasal değişiklik konusunda Erdoğan'la anlaşmazlıklar yaşayan [[Ahmet Davutoğlu]] görevden istifa ederek yerine en önemli gündeminin anayasa değişikliği olduğunu söyleyen [[Binali Yıldırım]] geldi. Geçmişte birçok kez başkanlık sistemine karşı olduğunu dile getiren MHP Genel Başkanı [[Devlet Bahçeli]], Ekim 2016'da değişiklik teklifini meclise getirmesi için hükûmete çağrı yaptı ve süreçte iş birliği içinde olabileceklerini duyurdu. Bir aylık görüşmelerin ardından Aralık'ta teklif üzerinde anlaşmaya varan AK Parti ve MHP, böylece önerinin referanduma sunulması için gerekli olan meclis onayı sürecini başlattı.
20 Ocak 2017'de beşte üç oy sayısı 330'u aşarak 339 oy toplayan anayasa değişikliği teklifi meclisten geçerek referandum kararı verildi. Ana muhalefetteki [[Cumhuriyet Halk Partisi]] (CHP), oylamalar sırasında gizli oy kullanılması gerekirken açık oy kullanılması gibi çeşitli
== Arka plan ==
30. satır:
! Teklif no. !! Madde !! Değişiklik
|-
| 1 || Madde 9 || Bağımsız olduğu belirtilen yargı
|-
| 2 || Madde 75 || [[Türkiye Büyük Millet Meclisi]]ndeki koltuk sayısı 550'den 600'e yükseltildi.
187. satır:
|-
|1
|9'uncu maddeye "tarafsız" ibaresi eklenmesi
|484
|'''347'''
294. satır:
Ocak 2017'den itibaren referandumda 'hayır' oyu için çalışma yürüten kişilere yönelik saldırı, tehdit ve gözaltılar kayıtlara geçti. [[Maltepe]]'de referandumda 'hayır' için afiş asan bir kişi silahlı saldırıya uğrarken<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.evrensel.net/haber/305737/maltepede-hayir-calismasina-silahli-saldiri|başlık=Maltepe'de 'Hayır' çalışmasına silahlı saldırı|gazete=Evrensel|tarih=27 Ocak 2017|erişimtarihi=3 Şubat 2017}}</ref> [[Antalya]]'da ve [[Kadıköy]]'de ise 'hayır' oyu için propaganda yapan bazı kişiler polis tarafından gözaltına alındı.<ref>{{Haber kaynağı|url=http://haber.sol.org.tr/toplum/hayir-afisi-asan-universitelilere-once-gozalti-sonra-para-cezasi-184463|başlık='Hayır' afişi asan üniversitelilere önce gözaltı, sonra para cezası!|yayımcı=[[SoL (web sitesi)|soL]]|tarih=3 Şubat 2017|erişimtarihi=3 Şubat 2017}}</ref><ref>{{Haber kaynağı|url=http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/siyaset/670757/Polisin_Kadikoy_de__HAYIR__bildirisi_dagitanlara_silah_cektigi_an.html|başlık=Polisin Kadıköy'de 'HAYIR' bildirisi dağıtanlara silah çektiği an|gazete=Cumhuriyet|tarih=4 Şubat 2017|erişimtarihi=4 Şubat 2017}}</ref> [[Facebook]]'ta elinde tuttukları silahlarla kendi fotoğraflarını paylaşarak "başkanlık sistemine 'hayır' diyenleri" beklediğine dair tehditte bulunan iki kişi de gözaltına alınarak haklarında Türkiye Anayasasına göre "halkı kin ve düşmanlığa tahrik" suçundan işlem yapıldı.<ref>{{Haber kaynağı|url=http://www.hurriyet.com.tr/referandum-icin-silahli-tehditte-bulunan-2-supheli-adliyede-40354556|başlık=Referandum için 'silahlı tehditte' bulunan 2 şüpheli adliyede|gazete=Hürriyet|ajans=DHA|ilk=Tezcan|son=Solmaz|yer=Düzce|tarih=3 Şubat 2017|erişimtarihi=3 Şubat 2017}}</ref> [[Türkiye Komünist Partisi (2001)|TKP]]'nin 'hayır' propagandası için dağıttığı bildiriler "cumhurbaşkanına hakaret" suçlamasıyla toplatıldı.<ref name="dkn2801">{{Haber kaynağı|url=http://www.diken.com.tr/demokrasi-soleni-tkpnin-hayir-bildirisine-erdogana-hakaret-iddiasiyla-toplatma/|başlık=Demokrasi şöleni: TKP'nin 'Hayır' bildirisine 'Erdoğan'a hakaret' iddiasıyla toplatma|gazete=Diken|tarih=28 Ocak 2017|erişimtarihi=3 Şubat 2017}}</ref> Ayrıca hipermarket zinciri [[Metro (hipermarket)|Metro]]'nun hazırladığı bir televizyon reklamının içinde geçen 'hayır' sözcükleri sansürlendi.<ref>{{Haber kaynağı|url=http://www.birgun.net/haber-detay/iceriginde-hayir-gecen-reklam-yayindan-kaldirildi-145562.html|başlık=İçeriğinde 'HAYIR' geçen reklam yayından kaldırıldı|gazete=BirGün|tarih=3 Şubat 2017|erişimtarihi=3 Şubat 2017}}</ref>
== Eleştiriler ==
Satır 304 ⟶ 299:
[[Dosya:Özgür Özel CHP.jpg|230px|thumb|sağ|CHP Grup Başkanvekili [[Özgür Özel]], partisinin değişiklik teklifine karşı olduğunu duyuruyor.]]
[[Dosya:Yeniçeri Özdağ Halaçoğlu.jpg|230px|thumb|sağ|MHP vekilleri [[Özcan Yeniçeri]], [[Ümit Özdağ]] ve [[Yusuf Halaçoğlu]] anayasa değişiklik teklifine karşı olduklarını duyuruyor.]]
Değişiklik teklifi, özellikle [[güçler ayrılığı]] ilkesinin, [[Hükûmet|hükümet]]<nowiki/>in denetlenebilirliğinin ve meclisin sorgulanabilirliğinin ortadan kaldırıldığı gerekçeleriyle muhalefet partilerinden ve sivil toplum örgütlerinin sert tepkilerine maruz kaldı. [[Kemal Gözler]] ve İbrahim Kaboğlu gibi anayasa profesörleri, değişikliklerin meclisi neredeyse tamamen güçsüz kılarak yasama, yürütme ve yargı güçlerini cumhurbaşkanının eline vereceğini
4 Aralık 2016'da [[Atatürkçü Düşünce Derneği]], Birleşik Kamu İş Konfederasyonu ve [[Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği]] (ÇYDD) tarafından anayasa değişikliğine karşı Ankara'da düzenlenecek olan miting [[Ankara Valiliği]] tarafından yasaklandı; bunun üzerine adı geçen oluşumlar tarafından yapılan yürüyüşte başkanlık sisteminin laik ve demokratik hukuk devleti değerlerini tehdit ettiği belirtilerek değişiklik teklifinin iptali çağrısı yapıldı.<ref>{{Haber kaynağı|url=http://www.sozcu.com.tr/2016/gundem/baskanlik-sistemine-karsi-binler-anitkabire-akin-etti-1546474/|başlık=Başkanlık sistemine karşı binler Anıtkabir'e akın etti|gazete=Sözcü|yer=Ankara|tarih=5 Aralık 2016|erişimtarihi=27 Ocak 2017}}</ref> İlk başta değişiklik teklifi, AK Parti'nin anayasa planlarını uzun zamandır eleştiren ana muhalefetteki CHP'den karışık geri dönüşler aldı. Teklif kamuoyuna duyurulduktan ve 10 Aralık'ta meclise teslim edildikten sonra Başbakan Binali Yıldırım, teklifteki beş maddenin CHP'nin tarafından onaylandığını bildirdi.<ref>{{Haber kaynağı|url=http://www.karar.com/guncel-haberler/yildirimdan-teklifin-tbmmye-sunulmasi-sonrasi-ilk-aciklama-21-maddenin-18i-esas-madde-333976|başlık=Yıldırım'dan teklifin TBMM'ye sunulması sonrası ilk açıklama: 21 maddenin 18'i esas madde|gazete=[[Karar (gazete)|Karar]]|tarih=10 Aralık 2016|erişimtarihi=27 Ocak 2017}}</ref> Buna karşılık CHP'den olumsuz değerlendirmeler geldi; Parti Sözcüsü [[Selin Sayek Böke]], değişikliklerin esasında bir "[[Sultan|padişahlık]] teklifi" olduğunu savundu.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://tr.sputniknews.com/politika/201612111026258592-chp-selin-sayek-boke-anayasa-teklifi/|title=CHP'li Böke: Meclis'e sunulan padişahlık teklifidir|ajans=Sputnik|tarih=11 Aralık 2016|erişimtarihi=27 Ocak 2016}}</ref> CHP Grup Başkanvekili [[Levent Gök]], değişikliklerin ülkedeki "140 yıllık parlamenter sisteme ve demokrasiye ağır bir darbe indirileceğini" belirtti.<ref>{{Haber kaynağı|url=http://www.hurriyet.com.tr/chpden-anayasa-teklifine-iliskin-ilk-aciklama-40303012|title=CHP'den anayasa teklifine ilişkin ilk açıklama|gazete=Hürriyet|ajans=DHA|ilk=Nursima|son=Keskin|yer=Ankara|tarih=10 Aralık 2016|erişimtarihi=27 Ocak 2016}}</ref> Partinin diğer bir Grup Başkanvekili [[Özgür Özel]] ise bakanların meclis tarafından sorgulanmasını imkânsızlaştırdığına ve meclisi güçsüz bir hâle getirdiğine dikkat çektiği teklifin bir "rejim değişikliği" olduğunu söyledi.<ref>{{Haber kaynağı|url=http://www.cumhuriyet.com.tr/video/video_haber/649071/CHP_li_Ozgur_Ozel_den_baskanlik_karsiti__kefenli_hodri_meydan__konusmasi.html|title=CHP'li Özgür Özel'den başkanlık karşıtı 'kefenli hodri meydan' konuşması|gazete=Cumhuriyet|tarih=22 Aralık 2016|erişimtarihi=27 Ocak 2016}}</ref> CHP milletvekili [[Selina Doğan]], [[popülizm]]in bir sonucu olarak gördüğü değişiklik teklifinin "hem Avrupa'nın hem de diğer medeni dünyanın değerleriyle örtüşmediğini" ve bu yüzden [[Türkiye'nin Avrupa Birliği üyelik süreci]]ni bitirebileceğini dile getirdi.<ref>{{Haber kaynağı|url=http://www.agos.com.tr/tr/yazi/17340/selina-dogan-bu-teklif-yasalasirsa-ab-sureci-resmen-biter|başlık=Selina Doğan: Bu teklif yasalaşırsa AB süreci resmen biter|gazete=Agos|tarih=28 Aralık 2016|erişimtarihi=27 Ocak 2016}}</ref> Yine CHP'den bir diğer vekil [[Cemal Okan Yüksel]] ise teklifteki altı maddenin "[[Suriye]] lideri [[Beşşar Esad|Esad]]'ın anayasasından bire bir alındığını" ve yerli bir anayasa değişikliği olmadığını öne sürdü.<ref>{{Haber kaynağı|url=http://www.birgun.net/haber-detay/chp-li-yuksel-esad-in-anayasasinin-aynisi-getiriliyor-142349.html|başlık=CHP'li Yüksel: Esad'ın anayasasının aynısı getiriliyor|gazete=BirGün|tarih=7 Ocak 2017|erişimtarihi=27 Ocak 2017}}</ref>
Satır 311 ⟶ 308:
Değişiklik teklifi yayımlandıktan sonra HDP sözcüsü [[Ayhan Bilgen]], içeriğin anti-demokratik olduğunu ve yargı bağımsızlığı ilkesine ters düştüğünü belirterek eleştirilerini sundu. Teklifin mevcut anayasa ihlallerini hukuki bir zemine oturtmaya çalıştığını iddia eden Bilgen, bu teklifle birlikte kanun ve hukuk sınırları olmaksızın "kararname" ülkenin yönetileceğini ve bunun yargı tarafından da denetlenemeyeceğini söyledi.<ref>{{Haber kaynağı|url=http://www.haberturk.com/gundem/haber/1335019-hdpden-yeni-anayasa-teklifi-aciklamasi|title=HDP'den yeni anayasa teklifi açıklaması|gazete=Habertürk|tarih=10 Aralık 2016|erişimtarihi=28 Ocak 2017}}</ref> Ancak 18 Aralık'ta HDP milletvekili [[Kadri Yıldırım]]'ın Türkiye Kürtlerine "üniter yapı içerisinde bir statü" verilmesi ve [[Kürtçe]] anadilde eğitim hakkının tanınması durumlarında değişiklik teklifini reddetmek için bir gerekçe olmadığına dair açıklaması tekrar basına yansıdı.<ref>{{Haber kaynağı|url=http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/siyaset/647436/HDP_li_Yildirim_dan_baskanlik_sistemi_icin_iki_sart.html|title=HDP'li Yıldırım'dan başkanlık sistemi için iki şart|gazete=Cumhuriyet|tarih=18 Aralık 2016|erişimtarihi=28 Ocak 2017}}</ref> Bunun üzerine HDP'nin AK Parti tarafından yapılan değişiklikleri destekleyebileceği yönündeki spekülasyonlar oluştu; ''[[Sözcü (gazete)|Sözcü]]''{{'}}den [[Can Ataklı]], MHP desteğinin AK Parti için daha önemli olduğu ve bu yüzden AK Parti'nin MHP tarafından desteklenmeyecek olan HDP iş birliğine teşebbüs etmeyeceğini yazdı.<ref>{{Haber kaynağı|url=http://www.sozcu.com.tr/2016/yazarlar/can-atakli/baskanlik-sistemine-hdp-bombasi-1575649/|title=Başkanlık sistemine HDP bombası|gazete=Sözcü|ilk=Can|son=Ataklı|yazarbağı=Can Ataklı|tarih=20 Aralık 2016|erişimtarihi=28 Ocak 2017}}</ref> 21 Aralık'ta CHP ve HDP'nin değişiklik teklifinin mevcut anayasaya aykırı olduğuna dair meclise verdiği önergeler reddedildi.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://tr.sputniknews.com/turkiye/201612211026421091-chp-hdp-anayasa/|title=CHP ve HDP'nin 'değişiklik teklifi Anayasa'ya aykırı' önergeleri kabul edilmedi|ajans=Sputnik|tarih=21 Aralık 2016|erişimtarihi=28 Ocak 2017}}</ref>
=== Değişikliğe genel anlamda getirilen eleştiriler ===
{| class="wikitable mw-collapsible"
|-
! Teklif no. !! Madde !! Değişiklik
!Değişikliğe getirilen eleştiriler ve değerlendirmeler
|-
| 1 || Madde 9 || Bağımsız olduğu belirtilen yargı sistemi için ayrıca "tarafsız" ibaresi eklendi.
|"Bağımsız" ibaresi tarafsızlığı da içerdiğinden<ref name=":0" />, ve [[Türkiye Cumhuriyeti Anayasası]]'nın 159'uncu maddesinde yapılan değişikliklere '''tamamen zıt'''<ref name=":0" /> düştüğü için bu değişikliğin göz boyamak amacıyla yapıldığı düşünülmüştür.
|-
| 4 || Madde 77 || Meclis seçimleri için süre dört yıldan beş yıla çıkarıldı. Milletvekili ve cumhurbaşkanı seçimlerinin beş yılda bir aynı gün yapılması kararlaştırıldı. Ayrıca cumhurbaşkanı seçiminde birinci oylamada gerekli çoğunluğun sağlanamaması durumunda ikinci oylama olması kabul edildi.
|Bu değişiklikle, [[Türkiye Büyük Millet Meclisi]] ve [[Cumhurbaşkanı|Cumhurbaşkanlığı]] seçiminin beş yılda bir ve '''''aynı günde''''' yapılmak istenmesi; [[Yasama organı|"yasama]] ile [[Yürütme erki|yürütme]] güçlerinin benzer siyasi ortamda yapılması ile zaten '''[[Yürütme erki|yürütme]]<nowiki/>yi hukuken denetleme işlevi kaldırılması öngörülen [[Türkiye Büyük Millet Meclisi|TBMM]]'nin, [[Yürütme erki|yürütme]]<nowiki/>yi siyasi kontrol işlevinin de zarar göreceği'''" sebebiyle eleştirildi.<ref name=":0">[[Türkiye Barolar Birliği]] - 5 Şubat 2017 tarihinde erişildi.
http://anayasadegisikligi.barobirlik.org.tr/Anayasa_Degisikligi.aspx
</ref>
|-
| 5 || Madde 87 || Meclisin bakanları ve hükûmeti denetleme yetkisi ile Bakanlar Kuruluna belirli konularda kanun hükmünde kararname çıkarma hakkı verme yetkisi kaldırıldı.
|Türkiye'de "'''[[yasama organı]]<nowiki/>nın ([[Türkiye Büyük Millet Meclisi|TBMM]]'nin) [[Yürütme erki|yürütme organı]] üzerinde anayasal olarak hiçbir şekilde siyasi denetim yapamayacağı, dolayısıyla milli iradenin, milletin egemenliğinin kısmen yok olacağı; aynı şekilde [[Hukuk devleti|hukuk devletlerinin]] vazgeçilmez ilkesi olan [[kuvvetler ayrılığı]]<nowiki/>nın da resmen ortadan kaldırılacağı'''" sebebi ile eleştirilmiştir.<ref name=":0" /><ref name=":1">5 Şubat 2017 tarihinde erişildi.
http://www.hurriyet.com.tr/chpli-boke-anayasa-degisikligi-gerceklesirse-40355806
</ref>
|-
| 6 || Madde 98 || Meclis, Bakanlar Kurulunu ve [[Başkan yardımcısı|cumhurbaşkanı yardımcıları]]nı ''meclis araştırması'', ''genel görüşme'', ''meclis soruşturması'' ve ''yazılı soru'' aracılığıyla denetleme yetkisine sahip oldu. Cumhurbaşkanı yardımcılarının ''yazılı soru'' cevaplama süresinin 15 gün olduğu belirtildi.
|''"Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin bilgi edinme ve denetim yolları"'' kenar başlığının [[anayasa]] metninden çıkarılmak istenmesi ve yerine herhangi bir başlık konulmaması, "[[yasama organı]]<nowiki/>nın [[Yürütme erki|yürütme]]<nowiki/>yi [[hukuk]]<nowiki/>î yollarla denetlenme imkânlarının ortadan kaldırması sonucunu doğurduğu ve Türkiye'de yasama ile yürütme organları arasındaki ilişkinin belirsiz olmasına yol açacağı" sebebiyle eleştirilmiştir. Ayrıca, cumhurbaşkanına olağanüstü yetkiler verilmesine ve tüm yürütme ve cumhurbaşkanlığı kararnameleri yoluyla yasama yetkileri kendisinde toplanmasına rağmen, '''milletvekillerinin cumhurbaşkanına soru sormalarına olanak tanınmaması''' eleştirilmiş, Türkiye'nin [[Demokrasi|demokratik]] bir yapıdan [[Otokrasi|otokratik]] bir yapıya geçişi olarak yorumlanmıştır.<ref name=":1" /><ref name=":2">5 Şubat 2017 tarihinde erişildi.
http://www.yenicaggazetesi.com.tr/chpli-tezcandan-baskanlik-sistemi-aciklamasi-152247h.htm
</ref><ref name=":0" />
|-
| 7 || Madde 101 || Cumhurbaşkanı aday olacak kişiler son yapılan seçimlerde tek başına veya başka bir partiyle birlikte en az %5 oy almış partiler tarafından veya 100 bin seçmen tarafından aday gösterilebileceği belirtildi. Seçilen cumhurbaşkanının bundan sonra seçildiği partiyle ilişiğini kesmek zorunda olmadığı kararlaştırıldı.
|'''Partili''' cumhurbaşkanlığı; '''"taraflı" olacağı''', dolayısıyla "tüm milletin cumhurbaşkanı", ve devletin birliğini sağlayan en üst makam olamayacağı nedeniyle tüm halkın sahibi olduğu '''devletin birliğini, bölünmezliğini ve ulusun bütünlüğünü sağlayacak yegane unsurun ortadan kaldırılması'''<ref name=":3">5 Şubat 2017 tarihinde erişildi.
http://www.birgun.net/haber-detay/10-maddede-baskanlik-sistemine-neden-karsi-cikmali-138340.html
</ref> olarak yorumlanmış, eleştirilmiştir.<ref name=":0" />
|-
| 8 || Madde 104 || Cumhurbaşkanı hem devletin hem de hükûmetin başı ilan edilerek başbakanlık kaldırıldı. Yardımcılarını ve bakanları atayıp görevlerine son verme yetkisine sahip oldu. Kendisine anayasa değişiklikliği yapan kanunları gerekli görürse halkoyuna sunma ve yürütmeyle ilgili konularda "cumhurbaşkanlığı kararnamesi" çıkarma yetkisi verildi. Ayrıca cumhurbaşkanının dört yıllık üniversite mezunu olması şartı değiştirilerek "yükseköğrenim yapmış" olması şartı getirildi.
|Bu düzenleme, "[[yasama organı]] olan ve '''bütün milletin seçtiği''' milletvekillerinden oluşan [[Türkiye Büyük Millet Meclisi|TBMM]]'nin [[devlet]] üzerindeki rolünü aşırı bir şekilde zayıflatılıp; '''milletin [[Salt çoğunluk|salt]] çoğunluğunun seçtiği''' fakat bir kişiden oluştuğu ve partili olduğu için bütünleştirici olmasının zorlaştığı cumhurbaşkanının rolünün ise aşırı bir şekilde güçlendirilmesi" sebebiyle eleştirilmiştir. Ayrıca cumhurbaşkanına cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarma yetkisi verilmesi; "'''yönetimin milletten alınıp tek bir kişiye devredildiği'''"<ref name=":2" /><ref name=":3" /> anlamına geldiği savunulmuş, anayasal sorunlar çıkartacağı sebebiyle eleştirilmiş, hukuk devletine uygunluğu tartışılmıştır.<ref name=":0" />
|-
| 9 || Madde 105 || Cumhurbaşkanının bir suçtan dolayı sorgulanabilmesi için meclisteki milletvekili tam sayısının beşte üçünün oyunun gerektiği şartı getirildi. Ayrıca cumhurbaşkanının Yüce Divan'a gitmesi için tam sayının üçte ikisinin sağlanması kararlaştırıldı.
|Bu düzenleme, "''cumhurbaşkanı yardımcıları'' ve bakanlar hakkında önerilen değişikliklerde 'görev suçları' ile 'görev ile alakalı olmayan suçları' arasında bir ayrım yapılırken, cumhurbaşkanının yetkileri çok daha fazla olmasına rağmen böyle bir ayrım yapılmamasının karışıklığa yol açtığı, ve '''cumhurbaşkanının cezai denetiminin çok güçleştirildiği'''" sebebiyle eleştirilmiştir. <ref name=":0" />
|-
| 10 || Madde 106 || Cumhurbaşkanına kendisine bir veya birden fazla yardımcı atama yetkisi verildi. Makamın boşalması hâlinde 45 gün içinde yeni seçim için süre verildi. Genel seçime bir yıl veya daha az süre kalmışsa milletvekili seçiminin de cumhurbaşkanı seçimiyle yenilenebileceği, genel seçime bir yıldan fazla süre kalmışsa seçilen cumhurbaşkanının milletvekili seçimlerine kadar görev yapabileceği ve kalan bu sürenin cumhurbaşkanlığının görev süresi açısından iki dönemden biri sayılmayacağı ifadelerine yer verildi. Cumhurbaşkanı yardımcıları veya bakanlar için işledikleri iddia edilen bir suça dair meclis soruşturmasının milletvekili tam sayısının beşte üçünün oyu ile mümkün olması ve aynı kişilerin Yüce Divan'a gönderilmesi için tam sayının üçte ikisinin oyunun gerektiği kararlaştırıldı.
|Bu düzenleme, "cumhurbaşkanının atayabileceği yardımcı sayısının belirlenmemesi, ve bu kimselerin '''millet tarafından seçilmemiş olmalarına rağmen''' gerekli durumlarda '''cumhurbaşkanının yerine geçip cumhurbaşkanının bütün yetkilerini aynen kullanabilmeleri'''" nedeni ile eleştirilmiştir. Mevcut anayasaya düzlemde, cumhurbaşkanlığı makamına vekâlet ihtiyacı ortaya çıktığında, bu görev seçilmiş bir milletvekili olan, ve tarafsız olan [[Türkiye Büyük Millet Meclisi başkanı]] tarafından üstlenilmektedir.<ref name=":0" />
|-
| 12 || Madde 119 || Cumhurbaşkanına [[olağanüstü hâl]] ilan etme yetkisi ve meclise bunu onaylama, süresini uzatma veya kaldırma yetkisi verildi. TBMM'nin savaş haricinde olağanüstü hâli dört aya kadar uzatabileceği belirtildi ancak üst üste olağanüstü hâl ilan edebilme yetkisi kısıtlanmadı. Ayrıca cumhurbaşkanının olağanüstü hâl sürecininde yayımladığı kararnamelerin de meclis tarafından görüşülüp karara bağlanacağı belirtildi.
|Bu değişiklik, [[Olağanüstü hâl|olağanüstü hal]] ilan etme yetkisinin sadece cumhurbaşkanına bırakılmasının, ülkenin tehdit altında olduğu ciddi zamanlarda yürütme organı içerisinde beraberce görüşülmesi imkanının ortadan kaldırması nedeniyle eleştirilmiştir. <ref name=":0" />
|-
| 14 || Madde 159 || [[Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu]]nun adı "Hâkimler ve Savcılar Kurulu" olarak değiştirildi, üye sayısı 22'den 13'e, daire sayısı üçten ikiye düşürüldü. Kurulun dört üyesinin cumhurbaşkanı tarafından, yedi üyesinin meclis tarafından atanmasına karar verildi. [[Adalet Bakanlığı (Türkiye)|Adalet Bakanı]] ve Adalet Bakanlığı Müsteşarı'nın kuruldaki üyeliği değişmedi.
|Bu değişiklik; yine aynı anayasa değişikliği teklifininde [[Türkiye Cumhuriyeti Anayasası]]'nın 9'uncu maddesi üzerinde yapılan değişiklikte (teklif no: 1) '''[[Yargı|yargı erki]] için eklenen "tarafsız" ibaresi ve ayrıca mevcut bulunan "bağımsız" ibaresi ile tamamen zıt bir değişiklik olup, [[Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu|ülkenin en yüksek yargı kurulu]]<nowiki/>nun üyelerinin neredeyse hepsinin iktidar partisi ve partili cumhurbaşkanı tarafından atanmasının [[hukuk devleti]]<nowiki/>nin ve demokrasinin vazgeçilmez ilkesi olan [[kuvvetler ayrılığı]]<nowiki/>nı resmen ortadan kaldırdığı'''<ref name=":3" /> gerekçesiyle ağır bir şekilde eleştirilmiştir.<ref name=":0" /><ref name=":1" />
|}
== Siyasi partilerin kararları ==
| |||