Ali Saim Ülgen: Revizyonlar arasındaki fark

'''Ali Saim Ülgen''' (15 Ağustos 1913 - 8 Şubat 1963) Türk [[mimar]] ve [[Restorasyon (meslek)|restoratör]]. Türkiye'nin onarım ve restorasyon alanlarında uzmanlaşmış ilk yüksek mimarlarından biridir. Eski eserlere olan ilgisi küçük yaşlarda başlamış, lise yıllarında ise artarak devam etmiştir. İstanbul Erkek Lisesi'nde öğrenciyken ilk kitabını yayımlamış ardından da Devlet Güzel Sanatlar Akademisi'nde eğitimine devam etmiştir. Kısa bir süre [[Ankara Üniversitesi]]'nde sanat tarihi üzerine dersler vermiş sonraki yıllarında ise Vakıflar Genel Müdürlüğü bünyesindeki restorasyon çalışmaları ile ön plana çıkmıştır. Başta İstanbul olmak üzere [[Trakya]] ve [[Anadolu]]'da 150'denye fazlayakın tarihi yapıtın restoresinde görev alarak Türk restorasyon tarihine yön vermiştir. [[Mimar Sinan]]'ın eserleri üzerlerine yaptığı çizimler günümüz akademik camiası için önemli birer referanstır.

[[Doktor (tıp)|Doktor]] olan babası Hicri Bey ile Adviye Hanım'ın oğlu olarak [[İstanbul]]!da dünyaya geldi. Ortaöğretimini [[İstanbul Lisesi|İstanbul Erkek Lisesi]]'nde tamamlayarak [[İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi|Devlet Güzel Sanatlar Akademisi]]'ne başladı. Buradaki eğitimi dışında [[İstanbul Üniversitesi]]'nde [[Arif Müfid Mansel]]'in arkeoloji derslerine katıldı. Üniversite eğitimi sonrasında Devlet Güzel SanatSanatlar Akademisi'nin Mimarlık Tarihi ve Şehir Kürsüsü'nde asistan olarak görev aldı. Maarif Vekâleti'nin düzenlediği sınavı kazanarak [[Almanya]]'ya gitti. 1939 yılında [[II. Dünya Savaşı]]'nın başlaması üzerine [[Fransa]]'ya geçti. Burada [[Notre Dame Katedrali|Paris Notre Dame Kilisesi]]’nin restorasyonunda görev alan isimlerden biri oldu. Yurt dışındaki asistanlık görevi kısa sürdü ve Türkiye'ye geri döndü. 1940 yılında [[Kahramanmaraş]]'da askerlik görevinde bulundu. Bu dönemlerde ekitarihi eserlerin kötü ve anlık kullanımlarına dair eleştirel bir rapor yayımladı. Daha sonra Maarif Vekâleti'ne bağlı olarak faaliyet gösteren Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nde çalışmaya başladı. Mimar olarak yeni binalar yapmaktan çok eskileri onarmayı tercih etti ve aynı anda hem Devlet Güzel Sanatlar Akademisi'nde mimarlık tarihi dersleri verdi hem de [[İstanbul Arkeoloji Müzeleri]]'nde mimarlık çalışmalarını yürüterek çeşitli kazılara katıldı. 1946 yılında Anıtlar Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğünde Anıtlar Şubesi'ne atandı. 1949'da kendi gayretleri doğrultusunda kurulan Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu üyeliğine getirildi. 1959'da [[T.C. Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü|Vakıflar Genel Müdürlüğü]] bünyesine çalışmalarını devam ettirdi ve vakıfa ait eserlerin restoresinde görev aldı. Ayrıca bu yıllarda [[Dil Tarih Coğrafya Fakültesi]]'nde öğretim görevlisi sıfatıyla [[Türk sanatı]] ve [[sanat tarihi]] üzerine akademik dersler verdi.<ref name=":0">{{web kaynağı|başlık=Ülgen, Ali Saim|yazar=Ebru Karakaya|url=http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c42/c420206.pdf|yayıncı=TDVİA|erişimtarihi=14 Ocak 2017}}</ref>

Ali Saim Ülgen'in eski eserlere olan ilgisi çok küçük yaşlarda başlamıştır. Bu dönemlerinde evlerine çok yakın olan [[Ayasofya Müzesi]]'nin kubbelerine çıkmayı istemiş ve bu doğrultuda ailesine baskı yapmıştır. Ailesi de gerekli izinleri alarak onun bu isteğini gerçekleştirmiştir.<ref>Hasan Rıza Ergezen, Yüksek Mimar Ali Saim Ülgen, Arkitekt, İstanbul, S.311, s.87-88.</ref> [[İstanbul Erkek Lisesi|İstanbul Lisesi]]'nde eğitim gördüğü yıllarda eski eserlere olan ilgisi daha da artmış ve gezip gördüğü eserleri 200 sayfalık ''İstanbul ve Eski Eserleri'' adlı kitabında toplamıştır. [[Semavi Eyice]] onun bu eserini lise dönemlerinde yazmasından ötürü pek fazla akademik olmadığını fakat [[Harf Devrimi]] sonrasında [[Latin alfabesi|yeni harflerle]] bir lise öğrencisi tarafından yazıldığınıyazıldığı belirterekiçin ilgi çekici olduğunu söylemiştir.<ref>Semavi Eyice, Ülgen Ali Saim mad., Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, İstanbul, C.7, s.335-336.</ref> Ali Saim Ülgen'in kendi alanındaki çalışmalarında Vakıflar Genel Müdürlüğündeki görevinin ayrı bir önemi vardır. Bu görevinde [[Türkiye]]'nin çoğu yerini gezmiş ve tarihi eserleri yerinde inceleme fırsatı bulmuştur. Bu yıllarındaki çalışmalarını İslami eserlere de yöneltmiştir. Kendisi ağırlıklı olarak [[İstanbul]] olmak üzere [[Trakya]] ve [[Anadolu]]'da 150'ye yakın tarihi yapının restoresinde görev almıştır. [[Alâeddin Camii, Konya|Konya Alâeddin Camii]], Siirt Ulu Camii, [[Sultan Han (Aksaray)|Aksaray Sultan Hanı]], Nevşehir Hacı Bektaş-ı Veli Külliyesi, [[Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası]], [[Hunad Hatun Külliyesi]] ve [[Yeşil Türbe|Bursa Yeşil Türbe]] bunların başında gelmektedir. Kendisi Türkiye dışında [[Trablusgarp]]'da Turgut Reis Türbesi ve [[Kudüs]]'de [[Kubbet-üs-Sahra]]'nın restoresine katkı sağlamıştır. Ayrıca [[Suriye]], [[Irak]], [[Ürdün]] ve [[Pakistan]] gibi ülkelerde de çalışmalarda bulunmuştur.<ref name=":1">{{web kaynağı|yazar1=Erdem Yücel|başlık=Vakıf Restoratör Mimarlarından Ali Saim Ülgen|url=http://istanbulavrupa.vgm.gov.tr/editor/file/Vak%C4%B1f%20Restorasyon%20Y%C4%B1ll%C4%B1%C4%9F%C4%B1/SAYI%2011/11-003.pdf|yayıncı=Vakıflar Genel Müdürlüğü|erişimtarihi=14 Ocak 2017}}</ref>

[[Süleymaniye Külliyesi]]'nin restoresini gerçekleştirdiği sırada dönemin başbakanı [[Adnan Menderes]] camii cephesinin restoresini/temizlenmesini bizzat Ali Saim Ülgen'e vermiştir. Kendisi de bu cepheleri murç yardımıyla temizlemiştir. Özellikle [[Macit Rüştü Kural]] onun bu yöntemini eleştirmiş ve camii ölçülerini küçülttüğünü ileri sürmüştür. Saim Ülgen sonraki süreçte haksız saldırı ve eleştirilere maruz kalmış, hakkında [[Millî Birlik Komitesi]] tarafından kovuşturma açılmıştır. Komisyon kendisini yargılatmak istemişse de sonunda suçsuz bulunmuştur. DüşünselZihinsel anlamdaolarak yorulan ve zarar gören Ali Saim Ülgen, ilerleyen süreçte evinde [[kalp krizi]] geçirmiş, ayrıca evine çok yakın olan bir alışveriş merkezi üzerinde iki uçağın birbiriyle çarpışmasının tesirinde kalmıştır. Bu kazanın kendisinde tesir ettiği şok ve gürültü sebebiyle 8 Şubat 1963'de hayatını kaybetmiştir.<ref name=":1" /> Kendisi [[Osmanlı mimarisi|Klasik Osmanlı mimarisini]] temellendiren [[Mimar Sinan]]'ın büyük hayranlarından biridir ve eserlerini en küçük detayına kadar incelemiştir. [[Mustafa Kemal Atatürk]]'ün isteği sonrasında yapılması istenen Mimar Sinan monografisinin dokümanlarını hazırlayıp planlarını çizmiştir. Bu araştırmanın tarih kısmını [[Mehmet Fuad Köprülü]], mimarlık kısmını [[Albert Gabriel]], plan ve rölövelerini ise kendisi çizecekti fakat bu proje dönemsel sorunlar nedeniyle gerçekleştirilememiştirgerçekleşemedi. Çizdiği planlar ise ancak ölümünden sonra yayımlanmıştır.<ref>{{kitap kaynağı|soyadı1=Ülgen|ad1=Ali Saim|yazar2='''Yenişehirlioğlu'''/'''Madran'''|başlık=Mimar Sinan yapıları|tarih=1989|yayıncı=Türk Tarih Kurumu|yer=Ankara|isbn=9751601649}}</ref> Çizimini yapıp restitüsyonlarını gerçekleştirdiği çoğu yapıtın günümüzde var olmamasından ötürü onun bu çalıimasınınçalışmalarının önemini artmıştır. Çizimlerini yaptığı yapıtların başında Beşiktaş Sinan Paşa Hamamı, Fındıklı Molla Çelebi Hamamı, Sapanca Rüstem Paşa Kervansarayı, Lüleburgaz Sokollu Mehmed Paşa Kervansarayı, [[Ebulfazl Camii|İstanbul Ebu’l Fazıl Efendi Camisi]], Kapıağası Cafer Ağa Medresesi, Fındıklı Kaptan Arap Ahmed Türbesi ve Hürrem Sultan Hamamı bulunmaktadır. Özellikle 1976 yılında yıkılan [[Mimar Sinan Mescidi]], Ali Saim Ülgen'in çizimlerine göre yenilenmiştir.<ref>Erdem Yücel, Mimar Sinan Mescidi, Sanat Tarihi Yıllığı, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Enstitüsü, İstanbul, S.III, s.49-58.</ref><ref> M. Kazmaoğlu;"Ülgen, Ali Saim", Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, C.3, s.1855, Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları, İstanbul, 1997</ref>