Vikipedi

Pomaklar: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Burakinyeri (mesaj | katkılar)
6 değişiklik
kDeğişiklik özeti yok
Kimek Kuman (mesaj | katkılar)
256 değişiklik
kDeğişiklik özeti yok
13. satır:
|dinler= [[İslam]]
}}
'''Pomaklar''' ({{dil-bg|Помаци ''Pomaci''}}, {{dil-el|Πομάκοι ''Pomáki''}}), [[Güneydoğu Avrupa]]'da [[Rodop Dağları]], kuzey Bulgaristan ile Aşağı [[Trakya]] ve [[Makedonya (bölge)|Makedonya]] bölgelerinde yaşayan Slav ve TrakKuman kökenli çoğunlukla İslam dinine mensup bir halktır.<ref>1.[https://issuu.com/yuceltr/docs/__lker_alp_-_pomak_t__rkleri__kuman <nowiki>TRAKYA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ Edirne: 2008 / Prof.Dr. İlker Alp Pomak Türkleri [Kuman Kıpçaklar].]</nowiki>] 2.[http://www.kitapyurdu.com/kitap/balkanlarda-pomak-turkleri/34026.html BALKANLARDA POMAK TÜRKLERİ / Prof.Dr. Hüseyin Memişoğlu.] 3. Bulgaristan'da yaşayan Pomaklar kendilerinin Kuman Türklerin'den geldiklerini söylediler. (http://www.haberler.com/bulgaristan-daki-pomaklar-turkce-ogrenmek-istiyor-2483617-haberi/)</ref>
 
== Tarih ==
 
Pomaklar, Balkanlarda Pomakça konuşan Müslümanlara verilen bir addır. Pomakların, Kumanlara dayanan uzun bir tarihi geçmişi vardır. Kuman Türkleri miladi 916 yılında Kuzey Çin’den ayrılarak önlerine çıkan Ruslarla savaşıp, XI. ve XII. yüzyılda Ukrayna ve Romanya üzerinden Balkanlara inmeğe başlayan bir Türk kavmidir. İlk olarak kuzey Bulgaristan’a daha sonra güneye doğru inerek Rodoplara ve Makedonya’nın doğu kısımlarına yerleşmişlerdir. Yerleştikleri bölgelere Kumanova, Kumantsi, kumança gibi isimler vermişlerdir.
[[93 Harbi]]'nin sonunda, [[Vǎča Vadisi]]nde bulunan yaklaşık 20 Pomak köyünde çıkmış, Osmanlı İmparatorluğu [[Doğu Rumeli]] vilayetinden özerklik elde edilmesiyle sonuçlandı. Büyük bir köy olan [[Pomak Timraş Cumhuriyeti|Timraş]]'ı yönetim merkezi alarak kurulan özerk [[Pomak Timraş Cumhuriyeti]] 8 yıl kadar sürebilmiş, [[1886]]'da [[Bulgaristan]] egemen olmuştur.▼
 
Kuman ve Peçenek Türkleri’nin 1087’de kurdukları federasyonun 1091’de yıkılması neticesinde Kuman Türk boylarından birçoğu Romanya, Macaristan, Avusturya ve Çekoslovakya içlerine kadar giderek gayri Türk unsurların içinde Hıristiyanlığı kabul etmişler ve etnik varlıklarını kaybetmişlerdir. Batı Trakya ile Rodop ve Prin bölgelerinin dağlık kesimlerinde ise bir hayli Kuman Türk boyu kalmıştır. Kuman etnik kimliği 15.yy'dan sonra bozulmuştur. Kumanlar, Balkanların yerlisi olan Slav halklarla karışmışlardır. Balkanlarda diğer Türk boyları olan Gagauzlar, Tatarlar kimliklerini koruyabilmiştir.
 
Kumanların, Balkanlarda önemli yerleşim yerleri vardır. Doğu ve Batı Trakya, Makedonya kuzey Bulgaristan bölgelerine yerleşmişlerdir:
 
Kumaniç(39), Kumaniçevo(40), Kumantepe(41), Basarabya(42), Pecine aga(Peçenek Ağa)(43), Berende(44), Çekan(45), Grodamantsi(46), Kraguavay(47), Kumanova(48).
 
▲[[93 Harbi]]'nin sonunda, [[ Vǎča Vadisi]]nde Vadisinde bulunan yaklaşık 20 Pomak köyünde çıkmış, Osmanlı İmparatorluğu  [[Doğu Rumeli]] <nowiki/>vilayetinden özerklik elde edilmesiyle sonuçlandı. Büyük bir köy olan  [[Pomak Timraş Cumhuriyeti|Timraş]]'ı yönetim merkezi alarak kurulan özerk  [[Pomak Timraş Cumhuriyeti]]  8 yıl kadar sürebilmiş,  [[1886]]'da  [[Bulgaristan]]  egemen olmuştur.
 
Bulgaristan'ın Madan kasabasında yaşayan Pomaklar, Türkçe öğrenmek için Türkiye'den destek istedi. Balkan Staretejik Araştırmalar Merkezi ( BASAM ) Başkanı Rifat Sait, "Pomaklar, Türkçe öğrenmek istiyor. Bunun için Türkiye'den destek bekliyor." dedi "Bulgaristan'ın Smolen bölgesinde yaşayan Pomakların Hicri 1000. yıllarda Bulgaristan'a geldikleri tahmin ediliyor. Çepinski ve Madan'da çok sayıda Pomak Türkü var. Kendilerini Türk olarak tanıtan Pomaklar, Bulgaristan'a gelen Peçenek ve Kuman Türklerinden olduklarını ifade ediyor. Buradaki köylerden birinin ismi ise Peçenek'ten ismini alan Peçinski. Onlar dedelerinden kalan birkaç Türkçe kelimeyi zaman zaman kullanıyor. Son derece inançlı ve güvenilir insanlar olan Pomak Türkleri, Bulgaristan'ın yüksek dağlık bölgelerinde yaşıyorlar. Bulgaristan'da yaklaşık Bir milyon Pomak Türkü'nün yaşadığı tahmin ediliyor. Bu yıl Bulgaristan'da yapılacak nüfus sayımında Türk olarak yazılmak isteyen Pomaklar'ın en büyük arzusu ise, atalarının konuştuğu Türkçe'yi öğrenmek." şeklinde konuştu.<ref>http://www.haberler.com/bulgaristan-daki-pomaklar-turkce-ogrenmek-istiyor-2483617-haberi/</ref>
 
== Pomak sıfatı ==
Osmanlı'nın yardımcı kuvvetleri Yamaklar([[:en:Yamaks|Yamaks]]);
 
Bilindiği üzere Osmanlı’nın toprak düzeni tımar-has ve zeamet düzenidir. Osmanlı ordusunun bir kısmı barış zamanlarında topraklarını işlerler. Savaş zamanında savaşa giderlerdi. Osmanlı askeri düzeninde “Eşkinci ve Yamak” teşkilatı vardır. 30 kişilik gruplara ayrılan askerlerin 5 tanesi Eşkinci 25 tanesine Yamak denirdi. Eşkinciler savaşa giderler Yamaklar ise onların askeri harcamalarını karşılardı. Eşkincilere başka bir isim olarak “Ellici” denirdi. Savaşa gidenler 50 akçe alır ve bu harcamaları Yamak kalanlar tarafından karşılanırdı. Osmanlının kullandığı eski yazıda yamak kelimesi giderek “Pamak” olarak okunmuş ve bu da Halk ağzında Pomak kelimesine dönüşmüştür. Çünkü Orta Rodoplar şivesinde “a” harfi “oa” sesine dönüşür.
 
Bunu destekleyen en önemli veri Yamak kelimesinin anlamıdır. “Yemak” yardım eden veya yardımcı demektir .  Kumanlar'ın Yamak boyu, Balkan topraklarına yerleşmiştir. Pomakların Osmanlı ordusuna ait Voynuk ve Deliler Ocağı askerî teşkilâtı içinde yer aldığı ve bu sebeple gayrimüslimlerin onlara yardımcılar anlamında ''pomagaçi'' demeleri sonucunda, ortaya zamanla pomak hâlini almış ve Pomaklar'ın kimlik ismi ortaya çıkmıştır.<ref>https://www.facebook.com/YemaekKuman/photos/a.785615588197213.1073741827.785606688198103/1061067333985369/?type=3&theater</ref>
 
== Dil ==
{{ana|Pomakça}}
 
Pomaklar’ın konuştukları dile gelince, % 30 Ukrayna Slavcası, % 25 KumanKıpçakçası, % 20 Oğuz Türkçe’si, % 15 Nugayca ve % 10 Arapça’dan müteşekkildir.<ref>[https://issuu.com/yuceltr/docs/__lker_alp_-_pomak_t__rkleri__kuman<nowiki> TRAKYA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ Edirne: 2008 / Prof.Dr. İlker Alp Pomak Türkleri [Kuman Kıpçaklar].]</nowiki></ref>
 
=== Bazı Pomakça örnekler ===
Satır 87 ⟶ 104:
 
=== Yunanistan ===
1924 Lozan Mübadelesinden önce Selanik ilinin Drama ile Kavala kazalarına bağlı bazı köylerde ve Vodina kazasına bağlı Karacaova [[Moglena]], [[Almopia]] bölgesine 1100 yıllarından orta asyadan gelen türkler yerleştiğini Yunan tarihçi zanaros eserinde yazmaktadır 1389 yılında osmanlı dönemidede 2 nci türk yerleşimi olur nahiyesindeki 26 köyde Pomak grubu yaşıyordu. Alman gezgin Adolf Struck Karacaova'ya yaptığı gezi sonucu yazdığı kitapta Gostolyub ([[Konstantia]]) gibi 300 nüfuslu ve iki parçalı köylerde sadece Pomakların yaşadığını söylüyor.{{fact}} Ayrıca Karacaova'daki Ulahlar ''Meglen-Aromanians'' üzerine araştırma yapan [[Theodor Capidan]]<ref>[http://www.unibuc.ro/CLASSICA/megleno1/introducere.pdf Capidan, Theodor. Meglenoromânii, istoria şi graiul lor, vol. I, Bucureşti, 1925, s.5, 19, 21-22.] {{Ro icon}}</ref> <!-- (kaynak gösterilen capidan1 türkçe çevirisinde karacaova bölgesinde pomak bilgisi yoktur başka bölgeden bahsetmekte çevirisini okuduğunuzda gerçeği görürsünüz bu yanlış bilginin silinmesi vikipepedi sözcüsünün dikkatine)--> kitabında bu bölgede Pomakların yaşadığını ifade ediyor. Şu an İskeçe ve Gümülcine'de 30.000 civarında Pomak yaşamaktadır.
 
=== Makedonya ===
Satır 104 ⟶ 121:
 
== Kaynakça ==
{{Kaynakça}}
 
{{commonscat-ufak|Pomaks}}
# '''^''' [http://www.joshuaproject.net/countries.php?rog3=TU Turkey “People Groups”] Joshua Project (İngilizce)
# '''^''' [http://web.archive.org/web/20160324221816/http://www.milliyet.com.tr/default.aspx?articleid=873452&atype=sondakika&date=07.06.2008&kategori=yasam&ver=16 "Türkiye'deki Kürtlerin sayısı!"] (Turkish). 6 June 2008. 24 Mart 2016 tarihinde [http://www.milliyet.com.tr/default.aspx?aType=SonDakika&Kategori=yasam&ArticleID=873452&Date=07.06.2008&ver=16 kaynağından] arşivlendi. Erişim tarihi: 17 August 2010.
# '''^''' 2011 Bulgaristan genel nüfus sayımı raporunda “Müslüman inancına sahip Bulgar etnik grubu” ("българската етническа група 67 350 - с мюсюлманско вероизповедание") ibaresi altında bu rakam belirtilmiştir. bk.: [http://www.nsi.bg/EPDOCS/Census2011final.pdf Преброяване 2011] (Bulgarca)
# '''^''' H. Poulton, ''The Balkans, Minorities and Governments in Conflict'', (1993)
# '''^''' [http://www.ethnologue.com/14/show_language.asp?code=BLG “Also spoken in: Greece”] Ethnologue (İngilizce)
# '''^''' [http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=GR Ethnologue, Languages of Greece.Bulgarian.]
# '''^''' [http://www.ethnologue.com/14/show_language.asp?code=BLG Ethnologue: Languages of the World Fourteenth Edition.Bulgarian.]
# '''^''' [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/469289/Pomak Encyclopaedia Britannica, Pomak People.]
# '''^''' [http://www.ecmi.de/fileadmin/downloads/publications/JEMIE/2007/2-2007-Eminov.pdf Social Construction of Identities: Pomaks in Bulgaria, Ali Eminov, JEMIE 6 (2007) 2 © 2007 by European Centre for Minority Issues]
# '''^''' 1.[https://issuu.com/yuceltr/docs/__lker_alp_-_pomak_t__rkleri__kuman <nowiki>TRAKYA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ Edirne: 2008 / Prof.Dr. İlker Alp Pomak Türkleri [Kuman Kıpçaklar].]</nowiki>] 2.[http://www.kitapyurdu.com/kitap/balkanlarda-pomak-turkleri/34026.html BALKANLARDA POMAK TÜRKLERİ / Prof.Dr. Hüseyin Memişoğlu.] 3. Bulgaristan'da yaşayan Pomaklar kendilerinin Kuman Türklerin'den geldiklerini söylediler. (http://www.haberler.com/bulgaristan-daki-pomaklar-turkce-ogrenmek-istiyor-2483617-haberi/)
# '''^''' http://www.haberler.com/bulgaristan-daki-pomaklar-turkce-ogrenmek-istiyor-2483617-haberi/
# '''^''' https://www.facebook.com/YemaekKuman/photos/a.785615588197213.1073741827.785606688198103/1061067333985369/?type=3&theater
# '''^''' [https://issuu.com/yuceltr/docs/__lker_alp_-_pomak_t__rkleri__kuman<nowiki> TRAKYA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ Edirne: 2008 / Prof.Dr. İlker Alp Pomak Türkleri [Kuman Kıpçaklar].]</nowiki>
# '''^''' [http://www.unibuc.ro/CLASSICA/megleno1/introducere.pdf Capidan, Theodor. Meglenoromânii, istoria şi graiul lor, vol. I, Bucureşti, 1925, s.5, 19, 21-22.] (Rumence)
 
== Dış bağlantılar ==
* Sercan Ahincanov - Kıpçaklar & Türk Halklarının Katalizör Boyu, Selenge Yayınları, 2014, s.150
* [http://www.pomak.eu Pomak.eu Forum]
* TRAKYA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ Edirne: 2008 / Prof.Dr. İlker Alp Pomak Türkleri [Kuman - Kıpçaklar].
* [http://www.geocities.com/yusuf.ismailov/pomaks.html Hjusein Mehmed. Pomacite i Torbešite v Mizija, Trakija i Makedonija, С., 2007.]
* BALKANLARDA POMAK TÜRKLERİ / Prof.Dr. Hüseyin Memişoğlu.
* [http://www.pomaknews.com Pomaknews.com Nezavisen glas na Pomaci]
* Bulgaristan'da yaşayan Pomaklar kendilerinin Kuman Türklerin'den geldiklerini söylediler. (http://www.haberler.com/bulgaristan-daki-pomaklar-turkce-ogrenmek-istiyor-2483617-haberi/ )
 
* Galip Çağ - Osmanlı Öncesi Balkanlarda Türk İzlerine Dair Toponimiler.
 
* (39)- Drama'ya bağlı eski bir Türk köyü, bkz. Acaroğlu, Türker, Balkanlarda Türkçe Yer Adları Klavuzu, IQ Yay., İstanbul 2006, s. 429.
* (40)- Kostur'a bağlı eski bir Türk köyü, bkz., Acaroğlu, a.g.e., s. 429.
* (41)- Serez'de bulunmaktadır, bkz., Acaroğlu, a.g.e., s. 429.
* (42)- Güneydoğu Avrupa'da Dnyester ve Prut arasında ve Karadeniz kıyısnda uzanan bölge. Kurucusunun Kuman Türk'ü olduğu bilinmektedir. Basar Türkçede "yenmek" manası- na gelen bas- köküne dayanırken aba ya da apa Türkçe kiþi adlarında sıkça rastlanır bir son ektir (Aslan-apa gibi), aynı zamanda Basaraba ilk Romen hükümdar soyunun kurucusudur, bkz., Acaroğlu, a.g.e., s. 66.
* (43)- Kuzey Dobruca'da bulunmaktadýr. Eski bir Peçenek köyüdür. 1048-191 yılları arasın- da Peçenekler'e ev sahipliði yapmıştır, bkz., Acaroğlu, a.g.e., s. 90.
* (44)- Eski Yugoslavya'da Tsaribrod'a bağlı köy. Sofya'da da bu isimde bir köy vardır. İsim Peçeneklerin Berende / Berendi boyunu anımsattığı için Peçenek kökenli olması yüksek bir ihtimaldir, bkz., Acaroğlu, a.g.e., s. 129.
* (45)- Eski Yugoslavya'da Tsaribrod'a bağlı Türk köyü. Rasonyi'ye göre Çekan, Kumanca'da bir türağaç kakan manasına gelen Çakan ile ayný kelimedir, bkz., Acaroğlu, a.g.e., s. 134.
* (46)- Üsküp'e bağlıdır. Bu ismin Peçenek değilse de ya ilk Bulgar, Peçenek ya da Uz köken- li olduğunu Sırp dil bilimciler öne sürmüşlerdir, bkz., Acaroğlu, a.g.e., s. 147.
* (47)- Bugünkü Sırbistan'da eski bir Türk köyüdür. Proto-Bulgarlar Türkçesi'nden gelmekte- dir. Kara-guy ya da Kraguy da yine aynı manadadır, bkz., Acaroğlu, a.g.e., s. 167.
* (48)- Makedonya'da bir ildir.
 
[[Kategori:Pomaklar| ]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Pomaklar" sayfasından alınmıştır