Osmanlı donanması: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k personeller → personel |
→II. Mahmud dönemine kadarki sınıf rütbe ve üniformalar: olması gerekeni yazdım |
||
42. satır:
Duraklama döneminden itibaren Osmanlı donanmasına verilen önem azaldı.<ref name="TSK" /><ref name="Larousse17" /><ref name="Larousse6" /> Bu dönemde Osmanlı Devleti'nin kara ve deniz gücü zayıflamaya başladı.<ref>Tektaş, s. 151</ref> [[Sokollu Mehmet Paşa]]'nın çabalarına rağmen [[Don-Volga Kanal Projesi]] başarısız oldu, bu da Osmanlı donanmasının Rusya içlerine kadar müdahale edebilmesini engelledi.<ref name="Larousse17" /><ref>Halil İnalcık, ''Osmanlı-Rus Rekabetinin Menşei ve Don-Volga Kanalı Teşebbüsü (1569)'' (1948), Belleten Cilt XI, s. 349 - 402</ref> Kaptan-ı Derya Kılıç Ali Paşa'nın 1587'deki ölümüne kadar Akdeniz'deki Osmanlı kontrolü güçlükle de olsa devam edebildi.<ref name="TSK" /><ref name="Larousse6" /> Bu arada dünya deniz ticareti okyanuslarda ağırlık kazandı ve Osmanlı bütçesi açık verdi.<ref name="Larousse17" /> [[Rus Çarlığı]], [[Hazar Gölü]]'ne kadar gelmişti ve bu sebeple orada da Osmanlı donanması kuruldu.<ref>Özdek, Cilt III, s. 566 - 567</ref> Osmanlı donanması ağırlıklı olarak [[kadırga]]lardan oluşuyordu, ancak yüz yıldan uzun zaman sonra Mezomorto Hüseyin Paşa döneminde kalyonlara gereken önem verilebildi.<ref name="TSK" /><ref name="Larousse17" /><ref name="Larousse6"/><ref name="dho" >[http://www.dho.edu.tr/pusula/66/mezomortoh%C3%BCseyinpasa.html Mezomorto Hüseyin Paşa, DHO]</ref><ref>[http://www.bizimsahife.org/Kutuphane/Osmanli_Tarihi_Ans/Osmanli_Tarihi_M/359_Mezomorto_Huseyin_Pasa.htm Mezomorto Hüseyin Paşa, bizimsahife.org]</ref> 1580 yılında [[İspanyol İmparatorluğu]]'nun [[Portekiz]]'i işgal etmesi üzerine Hint Okyanusu'nda seferler yapıldı, 1585 yılında [[Emir Ali Bey]] komutasındaki Osmanlı donanması [[Mombasa]]'ya kadar ilerledi.<ref>[http://www.ajabuafrica.com/History%20-May08-Ali%20Bey%20in%20Mombasa.html Emir Ali Bey, ajabuafrica (İngilizce)]</ref><ref>[http://www.azaniansea.com/2009/09/ottoman-empire-in-east-africa.html Osmanlı Devleti Doğu Afrika'da, azaniansea (İngilizce)]</ref><ref name="erhanafyoncu" >[http://yasam.bugun.com.tr/afrikali-muslumanlar-i-kurtarmak-icin-sehit-oldu-167489-makalesi.aspx ''Afrikalı Müslümanlar'ı kurtarmak için şehit oldu'' makalesi, Erhan Afyoncu]</ref> 1589'da Osmanlılar tekrar sefere çıktı, fakat [[Kenya]]'daki bazı kabilelerin Portekiz'i desteklemesi ve Portekiz donanmasının geri dönmesi üzerine başarısız olundu.<ref name="erhanafyoncu" />
[[1593-1606 Osmanlı-Avusturya Savaşı]]'nda Osmanlı donanmasının faaliyetleri hakkında kaynak bulunamamaktadır, ancak Osmanlı ordusunun Tuna Nehri'ni geçerken ince donanmadan yararlandığı biliniyor.<ref>Özdek, Cilt III, s. 574</ref> 1609 yılında donanma Akdeniz'e açıldı, Malta - Floransa birleşik donanmasının [[Mısır]]'ın deniz yolunu abluka altına alması üzerine Kıbrıs'a yönelen Osmanlı donanması, burada Malta - Floransa donanmasını takibe aldı ve muharebe başladı, birleşik donanmada Türklerin ''Kara Cehennem'' dediği büyük bir kalyon da bulunuyordu.<ref name="bilgili">[http://e-dergi.atauni.edu.tr/index.php/kkefd/article/viewFile/3881/3702 Sultan I. Ahmed Devri Deniz Muharebeleri, Ali Sinan Bilgili]</ref> Muharebede ''Kara Cehennem'' ve birkaç kalyon kontrol altına alındı, yaklaşık 160 adet top ve 2000 kadar tüfek ele geçirilmiş, 500 denizci de esir edilmişti.<ref name="bilgili" /> [[Kabe]]'nin onarılması için İstanbul'dan gönderilen malzemeler deniz yoluyla Mısır'a gitmekte idi, bu gemiler Osmanlı donanması tarafından korundu.<ref name="bilgili" /> 1613 yılında Osmanlı donanması, İspanyol donanmasına karşı yenildi ve yedi kadırga kaybedildi, Floransa donanması Silifke'yi vurdu.<ref name="bilgili"/> 6 Temmuz 1614 tarihinde Osmanlı donanması, Malta önlerine geldi ve çıkarma yapıldı. Osmanlı askerleri, üzerlerine gelen süvari ve piyade kuvvetlerini yendi, Malta başarıyla yağmalandı ve ganimetler yüklenerek geri dönüldü.<ref name="bilgili"/> Aynı yıl, Kazaklar, Karadeniz'de bir Osmanlı liman kenti olan Sinop'a baskın yaptı ve şehir yağmalandı, baskın yapan Kazakların çoğu dönüş yolunda yakalandı ve öldürüldü.<ref name="bilgili" /> Osmanlı Devleti'ne karşı yapılan bu savaşlara Venedik katılmamıştı, bundan dolayı Venedik ile ilişkiler olumlu gelişme gösterdi ve 1614'te bir ticaret antlaşması imzalandı.<ref name="bilgili" /> 1616 yılında, Karadeniz'de dolaşan Kazak gemileri üzerine sefer yapıldı ama sonuç alınamadı.<ref name="bilgili" /> [[I. Ahmet]] döneminde Akdeniz'deki Osmanlı deniz ticareti korunmaya çalışıldı, Fransa ve Venedik ile ticari ilişkiler gelişti ve Kuzey Afrika'daki Osmanlı otoritesi güçlendirildi.<ref name="bilgili" /> [[IV. Murad]] devrinde, [[Bağdat Seferi]]'ne çıkılınca Venedik savaş açtı. Venedikliler [[Dalmaçya]]'yı işgal etti, Venedik donanması ile Osmanlı donanması karşı karşıya gelmedi ve sonunda barış yapıldı, Dalmaçya iade edildi.<ref>Özdek, Cilt III, s. 647</ref> [[İbrahim (padişah)|Sultan İbrahim]] döneminde Venedik ile tekrar savaş başladı, [[Girit]]'e Osmanlı donanması sefer yaptı ancak [[Kandiye]] ele geçirilemedi, Venedik'in adaya olan lojistik desteği engellenemedi.<ref name="Larousse17" /><ref>Özdek, Cilt III, s. 651 - 652</ref> Kaptan-ı Derya [[Kara Musa Paşa]] bu savaşta öldü.<ref>Tektaş, s. 252</ref> Girit Seferi'nde Osmanlı donanması, Haçlı donanmasına karşı da mücadele etmek zorunda kaldı.<ref name="aysepul" >[http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/19/1132/13303.pdf Osmanlı-Fransız Diplomasisinin İki Mühim Evresi, Ayşe Pul]</ref> Fakat [[Otuz Yıl Savaşı]] sebebiyle güçlü bir Haçlı donanması oluşturulmadı, bu da Osmanlı donanması lehine bir gelişme idi.<ref name="aysepul" /> Girit, Fransızlar tarafından ciddi düzeyde desteklendi ve savaş uzadı,<ref name="aysepul" /> bu arada 1654 yılında Venedik donanması [[Çanakkale boğazı]]nı ablukaya aldı.<ref name="Larousse17" /><ref name="ozdek657" >Özdek, Cilt III, s. 657 - 658</ref> [[Kara Mehmed Paşa]] komutasındaki Osmanlı donanması [[Çanakkale Deniz Muharebesi (1654)|saldırıya geçti]], Venedik donanması 6 gemi ve çok sayıda kayıp vererek mağlup edildi.<ref name="ozdek657" /> Girit ile deniz bağlantısı tekrar sağlandı, fakat Venedik donanması tekrar Çanakkale önlerine geldi. [[Sarı Kenan Paşa]] komutasındaki Osmanlı donanması ablukayı kırmak istedi, fakat ağır bir yenilgi alındı; yaklaşık 100 gemisi batan ve çok sayıda kayıp veren Osmanlı donanması dağıldı ve [[Limni]] ile [[Bozcaada]] düştü.<ref name="Larousse17" /><ref name="ozdek657" /><ref name="anderson"
[[II. Viyana Kuşatması]]'nın ardından bir haçlı birliği oluşturuldu ve [[Osmanlı-Kutsal İttifak Savaşları]] başladı.<ref name="sozkan" >[http://sablon.sdu.edu.tr/dergi/sosbilder/dosyalar/19_5.pdf XVII. yüzyılın Sonlarında Hristiyan Birliği ve Osmanlı-Fransız İlişkileri, Selim Hilmi Özkan]</ref> Papalık, [[Ceneviz Cumhuriyeti|Cenova]] ve Venedik Osmanlı ile deniz savaşları yaptı.<ref name="sozkan" /> 13 Temmuz 1690 tarihinde Osmanlı ordusu [[Edirne]]'den yola çıktı, orduyu desteklemek için Mezomorto Hüseyin Paşa komutasındaki 34 gemilik ince donanma da Tuna Nehri'nde ilerliyordu.<ref name="ozdek668" >Özdek, Cilt III, s. 668</ref> Bu ince donanma ile [[Belgrad]]'ı basan Mezomorto Paşa, [[Vidin]]'de de Osmanlı ordusunu destekledi.<ref name="dho" /><ref name="ozdek668" /> [[II. Ahmet]] devrinde Venedik donanması sık sık Ege Denizi'ne baskınlar yaptı ve Girit saldırıya uğradı.<ref>Özdek, Cilt IV, s. 673</ref> Eylül 1694'te Venedik donanması Sakız Adası'na saldırdı, ada halkının da Venedik'i desteklemesi ile ada Venedik kontrolüne geçti.<ref name="dho" /><ref>Özdek, Cilt IV, s. 674</ref> Bu arada II. Ahmet öldü ve yerine [[II. Mustafa]] geçti; Mezomorto Hüseyin Paşa adayı geri almak üzere denize açıldı.<ref name="dho" /><ref name="ozdek677" >Özdek, Cilt IV, s. 677</ref> 9 Şubat 1695 tarihinde yapılan [[Koyun Adaları Muharebesi]] kesin Osmanlı zaferi ile sonuçlandı, Sakız adasının bu sayede lojistik desteği kesildi ve 21/22 Şubat 1695 tarihinde ada geri alındı.<ref name="TSK" /><ref name="dho" /><ref name="ozdek677" /> Sakız'ın geri alınması için Mezomorto Paşa donanmayı uzun süre hazırladı. Belgrad, İzmir, Selanik, Kocaeli ve [[Malatya]] illerinden ham madde desteği ile üretim yapıldı, işe yaramayan toplar eritilerek el bombaları ve [[güherçile]] temin edildi.<ref name="sevinc" >[http://sablon.sdu.edu.tr/dergi/sosbilder/dosyalar/21/21_4.pdf 1695 Sakız Seferi'nde Organizasyon ve Lojistik, Tahir Sevinç]</ref> Ayrıca 60 adet [[fırkateyn]] denize indirildi ve donanmaya katıldı, Osmanlı donanmasında kalyonlara ağırlık verilmeye başlanmıştı.<ref name="dzkk" /><ref name="Larousse6" /><ref name="dho" /><ref name="sevinc" /> Koyun Adaları Muharebesinden sonra Mezomorto Hüseyin Paşa, kaptan-ı derya oldu ve Venedik'e karşı deniz seferlerini sürdürdü.<ref name="dho" /> 1699 yılında [[Karlofça Antlaşması]] yapıldı ve bu sayede Venedik ile deniz savaşları sona erdi, Mezomorto Hüseyin Paşa donanmaya birçok yenilik getirdi ve kalyon sınıfını güçlendirdi.<ref name="TSK" /><ref name="Larousse6" /><ref name="dho" />
377. satır:
*'''Gedikli Zabit''' - Hasan Hüsnü Paşa'nın 1890 yılında kurduğu Gedikli Sınıfının üstü olarak 1915 yılında Gedikli Zabitler Sınıfı kuruldu. Bu askerler, kıdemlerine göre birinci, ikinci veya üçüncü olmak üzere ayrılıyordu. Zabitler, diğer subaylar gibi kışın siyah, yazın beyaz üniforma giymekte idi. Rütbe işaretleri, omuz ile [[dirsek]] arasındaki yerde olurdu. Ceket, çift sıra düğmeli ve açık yakalı idi. Altına da beyaz gömlek giyilir, kravat bağlanırdı. Cep kapakları yoktu. Ceketin arkasında yırtmaçlar vardı, fes siyah püsküllü idi.
*'''Çırak Okulu''' - Gedikli adaylarını eğitmek üzere 14 Temmuz 1913 tarihinde Çırak Okulu açıldı. [[Heybeliada]] önündeki iki gemi güverte çırak okulu ve makine çırak okulu olmak üzere eğitim veriyordu. Öğrenciler, beş yıl boyunca eğitim alıyordu. Ardından, her biri üç yıl sürecek şekilde sırasıyla Gedikli Onbaşı, Gedikli Çavuş ve Gedikli Başçavuş rütbeleri ile görev yapıyorlardı. Bunların ardından Gedikli Zabit olabiliyorlardı. Gedikli öğrencileri, onbaşıları, çavuşları ve başçavuşları baştan geçirilen gömlek giyerdi. Üniforma siyah ve beyaz renkte idi. Gömleğin yakasında mavi palet bulunurdu, paletin kenarlarında da beyaz şeritler mevcut idi. Gömleğin içine beyaz bir iç çamaşır giyilirdi<ref group="Not" >Bu iç çamaşırlarına "Fanila" denilmektedir.</ref>.
*'''Deniz Eri''' - Gedikli erlerine benzer bir üniforma giyiyorlardı. Baştan geçirilen bir gömlek, ve aynı renkte pantolon giyerlerdi. Üniforma kışın siyah, yazın beyaz renkte idi. Gömleğin yakalarında palet mevcut idi ve kenarlarında beyaz şeritler bulunuyordu.#imamhatiplerkapatılsın
16 Kasım 1915 tarihinde, [[Kaiserliche Marine|Alman Donanması]]'nın da etkisiyle değişiklikler yapıldı. Osmanlı bahriyelileri, bu tarihte çıkarılan tüzükten sonra meç taşımaya başladı.<ref group="Not" >Meç, kısa boylu, düz ve ensiz bir çeşit kılıçtır.</ref> Aynı zamanda bahriyelilerin başlıklarında değişiklikler yapıldı, Barbaros Hayreddin Paşa'nın kavuğundan esinlenerek yapılmış bir başlık giyilecekti. 1916 yılında Alman subay Souchon'un tavsiyesi ile rütbe isimleri değişti. Müşir Amiral Paşa, Müşir Amiral; Amiral Paşa, Birinci Ferik Amiral; Vice Amiral Paşa, Ferik Amiral (Koramiral); Liva Amiral Paşa, Liva Amiral; Birinci Sınıf Yüzbaşı, Kıdemli Yüzbaşı olmak üzere değiştirildi. 17 Şubat 1916 tarihinde yeni bir uygulama ile rütbeler ispalet şeklinde omuzlarda taşınmaya başladı. Müşir Amiraller ispaletlerinde beyaz sırmadan ay yıldız, Birinci Ferik Amiraller üç yıldız, Ferik Amiraller iki yıldız ve Liva Amiraller tek yıldız taşımaya başladı.<ref name="rutbeler" /> Güverte subaylarının ispaletlerinde sarı sırma şeritler mevcut idi, mesleklerine göre şeritler arasındaki renk değişiyordu. 13 Mayıs 1916 tarihinde, Osmanlı ordusunda fes kullanımı terkedildi ve "Cemaliye" ile "Enveriye" adı verilen başlıklara geçildi. Bu başlık isimleri, Enver Paşa ile [[Cemal Paşa]]'dan gelmektedir.<ref name="rutbeler" /> Donanma personeli cemaliye giymekte idi. Subayların cemaliyesinde ay yıldız ve çıpa işaretleri bulunuyordu.
| |||