|
[[Dosya:Plant cell structure svg labels.svg|thumb|right|250px|Bitki hücresi, hücre duvarı yeşil renkte]]
'''Hücre duvarı''', ('''hücre çeperi''') [[bitki]], mantar ve prokaryot hücrelerde [[hücre]]lerinde görülen bir yapıdır. [[Hücre zarı]]nın dış tarafında bulunur ve genelde [[selüloz]] yapılıdır. Mantar hücrelerindeki hücre duvarı [[kitin]], [[Bakteri|bakterilerde]] bulunan hücre duvarı ise [[peptidoglikan]] yapılıdır. Bitki hücresinin dış ve iç etkilere karşı direnç etkilere karşı korunmasını sağlar.
[[Fotosentez]] yapmamalarına rağmen çok hücreli [[mantar]]larda da hücre duvarı görülür. Cansızdır ve [[hücre zarı]] gibi seçici geçirgen değildir.
# Canlının aktif hareket etmesini engeller.
Hücre duvarı bitki hücrelerinde görülmesine rağmen, bitkilerin eşey hücrelerinde bulunmaz. Onlar da hayvan hücresi gibi [[plazmalema]] vardır. Ancak döllenmenin akabinde, hücre, yüzeyine ince ve jelimsi bir madde salgılar. Bu madde "primordial duvarı" (ilkilksel çeper) oluşturur ve içinde [[pektin]] bulunur. Pektinler, birbirleri ile iyonlarla bağlanan, uzun zincirli karbonhidrat moleküllerinden meydana gelir. Hücre bölünmesinde oluşan yeni hücreleri birbirinden ayıran bu ilkilksel duvar, iki hücreyi yan yana tutan orta lameldir. Pektinlerin temel yapıtaşı galakturon asididir. Pektin asidi çok zayıftır ve kolayca şişebilir. Hücre duvarındaki diğer madde hemiselülözdür. Bunlar hücre duvarının yapısına katıldıkları gibi, depo maddesi olarak işlev yapar.
==Hücre duvarının oluşumu==
Her oğul hücre, yeni duvar materyalini ilk duvara yığmaya başlar. Bu yığım sonucunda ilkinbirincil duvar (primer duvar) oluşur. Bu duvarda [[pektin]]lerin meydana getirdiği ana madde içinde dağılan, düzensiz [[mikrofibril]]ler yer alır. İlkinBirincil duvarın bu yapısına dağınık yapı (dağınık tekstür) denir.
Mikrofibriller [[selüloz]]'dan yapılmıştır. Bir selüloz molekülü, birbirine bağlı 10.000 [[glikoz]] molekülünden oluşur. Böyle bir iplik molekülü 4 um uzunluğa ulaşabilir. Yaklaşık 2.000 ipliğimsi selüloz molekülü, bir mikrofibril demeti yapar. Bu demetler bitki hücre duvarının yapı birimidir. Selülozun zincir veya iplik molekülleri doğada serbest olarak hiç bulunmaz ve zincirde ağ demeti seklindedir. Bu birliğin çoğu kısmı kristalindir. Mantar hücre duvarında yapı maddesi olarak ya selüloz ya da kitin vardır.
Oğul hücreler büyüyünce elastik olan primerbirincil duvar da genişler. İlkinBirincil duvar bu genişlemede incelemez; zira sürekli yeni mikrofibril tabakaları birikir. Kesin hücre büyüklüğüne ulaşılınca, hücre duvarının enine büyümesi de durur. İlkinBirincil duvarın üzerine ikinciikincil (sekonder) duvar oturur. Bu duvardaki mikrofibrillerin birikimi tabaka şeklindedir ve ışık mikroskobu ile izlenir. Burada mikrofibriller paralel olduğundan paralel yapıdan (paralel tekstür) sözedilir. Enine büyüme sırasında lignin veya suberin gibi maddeler ikincil duvara birikir. Odunlaşan hücre duvarları, yüksek basınç ve çekmeye karşı dayanıklılık kazanır. Kuvvetli olan ikincil duvar, hücre içine doğru genelde ince bir tabaka ile sarılır. Bu tabakaya üçüncül (tersiyer) duvar denir. İlkinBirincil duvar gibi pektin temel maddesinden oluşur. Bunların içinde fibriller vardır. İlkinBirincil duvarın tersine fibriller burada paraleldir. Yani ikincil duvar gibi paralel yapı gösterirler. Tersiyer duvarın, ikincil duvar lamellerinin oluştuğu yer olması olasıdır.
{{organeller}}
| 