Vikipedi

İran Türkleri: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Yazım hatası düzeltildi
Etiketler: Mobil değişiklik mobil uygulama değişikliği
Gerekçe: + vandalizm amaçlı değişiklik
1. satır:
[[Dosya:North khorasanTurkic.jpg|thumb|250px|[[Horasan, İran|Horasan]] bölgesinde {{legend|#E8000D|[[Horasan Türkleri]]}} {{legend|#00FF00|[[TürkmanlarTürkmenler]]}}]]
[[Dosya:Shahsevan girls from a rich family.jpg|thumb|250px|[[Şahseven]] kızları]]
'''İran Türkleri'''<ref>[[Ahmet Caferoğlu]], ''Türk Kavimleri'', Enderun Kitabevi, İstanbul, 1988, s. 64 - 72.</ref><ref name="refMuhittinatamaniran">Ataman, Muhittin. [http://www.orsam.org.tr/tr/trUploads/Yazilar/Dosyalar/2010110_muhittin.13.pdf İran'daki Türkiye algılaması: çakışan ve çelişen beklentiler ve bakış açıları]. Ortadoğu Analiz, Ocak’10 Cilt 2 - Sayı 13, Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi ([[ORSAM]]</ref><ref name="refFerhadrahimi">Muhammed Taki Zehtabi (Kirişçi); çeviren: Rahimi, Ferhad (2010). [http://www.oguzlar.az/upload/Muhammed%20Tagi%20Zehtabi%20Iran%20turklerinin%20eski%20tarihi.pdf İran Türklerinin Eski Tarihi]. IQ Kültür Sanat Yayıncılık: 403, Şiir Dizisi: 350, Aralık 2010, İstanbul</ref> ({{dil-fa|'''ترک‌های ایران'''}} ''Torkha-ye İran''), [[İran]]'da yaşayan [[Türk halkları]]. Başta [[İran Azerileri|Azerbaycan Türkleri]] olmak üzere [[TürkmanlarTürkmenler]], [[Kaşkaylar]], [[Horasan Türkleri]], [[Halaçlar]], [[Sungurlar]], [[Ebiverdiler]], [[Kazaklar]] ve [[Özbekler]] gibi [[Türk halkları]] İran’ın belirli bölgelerinde yaşamaktadırlar.<ref name="refRafaelblaga">Blaga, Rafael (1997). İran Halkları El Kitabı, sayfa: 272</ref>
 
Bugün İran'da popüler konuşmada ''Tork'' sözü ''Türkî'' (Turkic) ve ''Türk'' (Turkish) kelimelerinin her ikisine işaret eder.<ref name="refHelenabanishoraka">Bani-Shoraka, Helena (2007). [http://www.usak.org.tr/dosyalar/dergi/pnB5RP80Mji1tcYh4shcUjJbn3pEGg.pdf Azerbaycan Dili ve Kimliği Yeniden Canlanıyor mu?]. Çeviren: Süer Ekeri, OAKA, Cilt:2, Say›: 3, ss. 160-167, 2007</ref> İran'da Güney AzerbaycanlılarAzeriler en büyük Türk grubudur ve Farsçadaki İran Türkleri (ترکهای ایران) adı öncelikle Azerbaycan Türkleri için kullanılmaktadır.<ref name="refCemildoğaçipek">İpek, Cemil Doğaç (2012). [http://tdae.ege.edu.tr/files/dergi_12/11.pdf Güney Azerbaycan Türklerinde kimlik sorunu]. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi / Journal of Turkish World Studies, XII/1 (Yaz 2012), sayfa: 267-283.</ref> [[Tebriz]], İran Türklüğünün siyasi ve kültürel merkezidir.<ref>Karaağaçlı, Abbas [http://www.bilgesam.org/tr/index.php?option=com_content&view=article&id=1498:tebriz-zlenimleri&catid=168:ortadogu-analizler Bilgesam: Tebriz İzlenimleri]</ref>
 
[[TürkmanTürkmen Sahra]] bölgesinde yaşayan TürkmanlarTürkmenler, İran’da “Türklüklerini” en fazla koruyan toplum olarak bilinmektedirler.<ref name="refTürelyılmaz">Yılmaz şahin, Türel (2007). [http://www.akademikortadogu.com/belge/ortadogu2%20makale/turel_yilmaz.pdf İran'da unutulmuş bir toplum: TürkmanTürkmen Sahra TürkmanlarıTürkmenleri]. Akademik Orta Doğu, C.1, S.2, 2007</ref>
 
Çalışmalarını İran'daki Türk dilleri üzerine yoğunlaştıran [[Türkolog]] [[Gerhard Doerfer]] İran’ı Türk dili açısından şöyle değerlendirmiştir: ''İran günün birinde eşit haklara sahip olacak dilleri ve kültürleriyle doğunun İsviçre’si durumuna gelebilir, işte o zaman oradaki milletleri bütün yönleriyle iyice araştırmanın vakti gelmiş olacaktır. Böylece, filoloji bilimi ve Türkoloji bugünden tahmin edilmeyecek bir ölçüde zenginleşecektir.''<ref name="refGerharddoerferirandakitürkdilleri">Doerfer, Gehard (1969). “İran’daki Türk Dilleri”, TDAY‐Belleten, Ankara, 1969, sayfa: 1‐11</ref>
11. satır:
== Nüfus ==
İran’da yaşayan Türklerin nüfusu ile ilgili kesin bir rakam verilmemektedir.<ref name="refMrızagökdağ">Gökdağ, M. Rıza (2004). [http://www.aslanyurdum.tripod.com/sitebuildercontent/sitebuilderfiles/iran_tuklerinin_kimlik_meselesi.pdf İran Türklerinde Kimlik Meselesi]. Bilig, Yaz / 2004, sayı 30: 51-84</ref> Verilen rakamlarda Türk nüfusu en az 20 milyon, en çok 35 milyon olarak
gösterilmektedir.<ref name="refMrızagökdağ"/> İran’daki Türklerin nüfusu 20 milyon<ref name="refRafaelblaga"/>, 25 milyon<ref>Sarrafi, A. (1999). “İran Türklerinin Dili ve Folkloru”, ''Varlık'', sayı 114-3, sayfa: 61</ref><ref>Saray, Mehmet (1999). ''Türk-İran İlişkileri'', Atatürk Araştırma Merkezi Yay., Ankara, sayfa: 261</ref>, 33 milyon<ref>Güldiken, Kadir (1998). “İran’da Yaşayan 33 Milyon Türkü Düşününüz”, ''Azerbaycan'', sayı 322, sayfa: 44</ref>, 34 milyon<ref>Çehregani, Mahmut Ali (2003). “Hedefimiz Milli Kültürümüze Sahip Çıkmak”, ''2023'', Sayı 14, Ankara.</ref> olarak birbirinden farklı şekilde verilmektedir. Dünya Bankası Ülke Profilleri veri tabanına göre 66,1 milyonluk İran nüfusunun %42’sini Türkler oluşturmakta olup, bu oran da yaklaşık 25 milyonluk bir Türk nüfusunu göstermektedir.<ref name="refMrızagökdağ"/><ref>Ütük, Kazım (2002). “Araftaki Ülke: İran”, ''2023'', Sayı 14, sayfa: 10</ref> Bağımsız kaynaklara göre % 25-30 olan İran Türklerinin oranı, Azerbaycan TürkleriAzeriler tarafından % 60-70 olarak ifade edilmektedir.<ref name="refMuhittinatamaniran"/>
 
* En büyük Türk nüfusunu Azerbaycan Türkleri oluşturur. Sayıları 18 miyon ila 25 milyon arasındadır.
* İkinci büyük gurup TürkmanlardırTürkmenlerdir. Sayıları 2.5 milyon ila 3 milyon civarındadır.
* Kaşkay Türkleri, sayıları 1.5 milyon ila 2 milyon arasındadır.
* Diğer Türk toplulukları Avşarlar, Kaçarlar, Karapapaklar, Kazaklar ise 2 ila 5 milyon arasındadır.
21. satır:
İran ve Türk kelimeleri yan yana geldiğinde sıkça '''İran ~ Turan''' ikilemesi kullanılır. '''Turan''' adı verilen coğrafya Türklerin ve Türklerle akraba diğer kavimlerin üzerinde yaşamış oldukları, İran ve Çin arasında kalan ve hatta Horasan’ı içerisine alan kısımdır. '''İran''' ise Aryen kavimlerinin üzerinde yaşamış olduğu ve Turan ile Mezopotamya arasında kalan toprakların adıdır. Çoğu zaman İran’dan kastedilen Farslar ve Turan’dan kastedilen de Türkler olduğu düşünülür. İranlılar doğularında yaşayan kavimleri Turan olarak adlandırmışlar ve Ceyhun Nehri’nin kuzeyinde yaşayan bütün kavimleri bu isimle adlandırmışlardır. Buna göre, İran ve Turan arasındaki doğal sınır [[Ceyhun Nehri]]’dir.<ref>Bakır, Abdülhalik & Ahmet Altıngök (2011). [http://www.egeweb2.ege.edu.tr/tid/dosyalar/XXVI-2_2011/TIDXXVI-2_2011-03.pdf Klasik ve çağdaş kaynaklar ışığında Turan-İran kavramı ve tarihsel coğrafyası]. Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt/Volume XXVI, Sayı/Number 2, Aralık/December 2011, 361-422</ref>
 
İran, 1925 yılına kadar [[Büyük Selçuklu]], [[Safevi]], [[Kaçar]], [[Afşar]], [[Kızılbaş]], [[TürkmanTürkmen]] ve [[Azerbaycan Türkleri]] devletleri ve hanedanları tarafından yönetilmiştir.
 
[[Büyük Selçuklu Devleti]], [[Akkoyunlu Devleti]], [[Karakoyunlu Devleti]] ve ardından [[Safevî Devleti]], [[Afşar Hanedanı]] ve [[Kaçar Hanedanı]], [[Türk]] kökenli birer devlettirler. Mezhepsel olarak [[Şii]]-[[Alevi]] çizgide olduğu için Sünni Türkler, [[Osmanlı Devleti]] ve [[Özbekler]] tarafından mezhep savaşları yaşanmıştır.
"https://tr.wikipedia.org/wiki/İran_Türkleri" sayfasından alınmıştır