Vikipedi

Kategori:Hayvan anatomisi: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Bita.elif (mesaj | katkılar)
5 değişiklik
Değişiklik özeti yok
k Bita.elif tarafından yapılan değişiklikler geri alınarak, KediÇobanı tarafından değiştirilmiş önceki sürüm geri getirildi.
1. satır:
{{CommonsKat|Zootomy}}
OMURGALILARIN  GENEL
KARAKERLERI
 
Omurgalilarin genel ve temel ozellikleri asagidaki gibi
ozetlenebilir
 
Ø 
Butun omurgalilarda kemikten [veya kikirdaktan]
yapilmis bir ic iskelet bulunur. Bu organ sistemi vucuda desteklilik verir,
duygu organlarini  ve merkezi sinir
sistemini korur, ayrica kaslar  icin
saglam bir baglanma   yeri oldugundan
harekete yardimci olur.
 
Ø 
kucuk bir grup [agnatha] haric hepsinde,
cogunlukla dis iceren cift cene vardir . Omurgalilarin erken evrimleri
esnasinda  kazandiklari  bu ozellikler 
her cesit  besinden
faydalanabilmelerini saglamis ve onlara çok büyük bir uyum yeteneği
kazandırmıştır.
 
Ø 
Suda yaşayanlarda 2 çift yüzgeç, karada
yaşayanlarda ön ve arka bacak şeklinde hareket organları bulunur.
 
Ø 
Vücutları deri ile örtülüdür. Bu organ pul,  tüy, 
kıl gibi koruyucu yapılarda oluşturur.
 
Ø 
Bütün omırgalılarda duygu organları ve beyin
vücudun ön tarafında toplanmıştır, Yani bir sefalizasyon (baş teşekkülü)
vardır. a
 
Ø 
Sinir sistemleri iyi gelişmiştir.  Beyin omurilik,  ganglionlar ve sinirlerden meydana gelir.
 
Ø 
Çok iyi gelişmiş ve sinir sistemine yardımcı bir
endokrin sistemleri bulunur.
 
Ø 
Duygu reseptörleri özellikle başta yerleşmiş
özel duygu organları ve bütün vücuda yayılmış duysak hücre küpeleri halindedir.
 
Ø 
Yürek vr damarlardan oluşan kapalı bir dolaşım
sistemleri vardır. Bu sitem içinde oluşan kan, 
hücreler ve kan sıvısı içeren bir doludur.
 
Ø 
Sindirim borularında Tutak, yemekborusu, mide ve
barsak bölgeleri farklılaşmıştır. Bu boruya pankreas ve karaciğer bezleri
bağlıdır.
 
Ø 
Gaz alışverişi için suda yaşayanlara
solungaçlar,  karada yaşayanlarda akciğer
ve onlara yardımcı yapılar bulunur.
 
Ø 
Yalnız omurgalılara has boşaltım organları,  proefroz, Mezonferoz ve metanefroz
tipindedirler.
 
'''Omurgalıların Sınıflandırılması'''
 
Omugalı türlerinin 8 klasis içinde bugün genellikle  bütün yazarlar tarafından uygun
görülmektedir. Bu 8 klasis şunladır:
 
1.      
Clasis: AGNATHA (Çenesizler)
 
2.      
Clasis: PLACODERMI (Fosil ced balıklar)
 
3.      
Clasis: CHONDRICHTHYES (Kıkırdaklıbalıklar)
 
4.      
Clasis: OSTEICHTHYESS (Kemiklibalıklar)
 
5.      
Clasis: AMPHIBIA (Kurbağagiller)
 
6.      
Clasis: REPTILIA (Sürüngener)
 
7.      
Clasis: AVES (kuşlar)
 
8.      
Clasis: MAMMALIA (Memeliler)
 
'''Deri'''
 
En yüzelsel ogan olan deri, organizmayı çevresindeki
ortamdan ayırır ve vücudu tamamen kaplayan br örtü oluşturur. Deri iki
tabakadan oluşmuştur; dışta ekoderm kokenli epidermis ve bunun altında
mezodermden kaynanklanan dermis ya da corium yer alır.
 
Bu iki bileşenin oransal miktarı, genelde hayvanın yaşadığı
çevreye bağlı olarak değişir. Sucul omurgalılarda deri incedir ve bazı hallerde
yardımcı bir solunum organı olarak da iş görebilir. Karasal omurgalılarda ise,
kalın olan deri boynuzsu malzemeyle veya pullarla kaplıdır ve etkili bir koruma
oganı olarak işlev görür.
 
Deri ikincil olarak bir boşaltım işlemi de yüklenmiştir. Bu
boşaltım ya tüm düzeyde, ya da özel salgı bezlerinde gerçekleşir. Bu bezlerin
bir kısmından salınan salgılar diğer omurgalılar için zehirli olabilir.
 
'''Kas Sistemi'''
 
Omurgalılardaki kasların çoğunu şu şekilde
sınıflandırılabilir:
 
·        
'''İskelet,
Çizgili, İstemli Kaslar'''
 
''Aksiyal (eksensel)
Kaslar''
 
''Vücut Cıdarı ve Kuyruk
Kasları''
 
''Hypobranchial kaskar
ve Dil kasları''
 
''Ekstrinsik (esas
olmayan, dış) Gözyuvarı Kasları''
 
''Appendicular
(taraflar) Kaslar''
 
''Branchiomeric
Kaslar''
 
''Integümentar Kaslar''
 
·        
'''İskelet
Olmayan Düz, İstem Dışı Kaslar'''
 
''Tüpsü Yapıların,
Damarların; Boş Organların Kasaları''
 
''İntrinsik (esas,
iç) Gözyuvar Kasları''
 
''Tüy ve Kıl
Kaldırıcılar''
 
·        
'''Kalp Kası'''
 
·        
'''Elektrik
Organları,'''
 
Bu katagoriler arasında birbirine geçmeler de olasıdır.
 
'''Sindirim Sistemi'''
 
Omurgalıların sindirim sistemi, sindirim borusu ile ona
bağlı yapılardan meydana gelir. Sindirim borusunun hayvanın boyuna ekseni
boyunca devam eden bir boşluğu, dış ortama çıkan iki açıklığı (ağız ve anüs) ve
özel histolojik yapılı bir duvarı vardır. Borunun belli bölgeleri (yemek
borusu, mide, barsak) anatomik ve fonksiyonel olark birbirinden farklıdır.
Sindirim borusuna bağlı ek yapılar ağız boşluğunda bulunan dil, dişler, ağız
boşluğu benzeri gibi organlar ile karaciğer pankreas gibi sindirim benzerleridir.
 
Sindirim sistemi hayvanın dış ortamdan sağladığı besini
vücut hücelerinin faydalanabileceği hae sokarak kan veya lenf sistemine
nakleder.
 
'''Vücut Boşlukları ve Mezenterler'''
 
Omurgalılarda iç organlar emriyonel sölomun meydana
getirdiği boşluklar içinde bulunur. Lateral mezoderm plakından oluşan sölom
embriyonal gelişme esnasında sisdirim sistemi, yürek ve akciğeri içine alan
ayrı ayrı boşluklar haline gelir (özellikle yüksek omurgalılarda) iç ve dış
sölom  epiteli (periton) da organların
hem etrafını çevirir hem de onların birbirine veya vücut duvarına bağlanmasına
yarayan bağların (mezenterlerin) oluşumuna katılır. Ergin bireyin vücud
boşlukları ve mezenterleri kompleks bir emriyonal gelişme sonunda meydana
gelir. Son durumların kısmen anlaşılabilmesi için erken embriyonik gelişme
evresindem itibaren izlenimleri gereklidir.
 
'''Kan Dolaşım Sistemi'''
 
Omurgalılarda kapalı bir sistem olan Kan Dolaşım Sistemi bir
ulaştırma sistemidir. Sindirim sisteminde ve karaciğerde, dokuların
yararlanabileceği bir duruma gelen besin maddelerini ( glikoz, aminoasitler,
yağasitleri vs.), hormonları ve suyu dokulara ulaştırır, metbolizma artıklarını
ilgili organlara götürür. Bu besin ayrıca hormonları taşması yönünden vücut
korelasyonunun sağlanmasında sindirim sistemine yardımcı bir sistemdir.
Omurgalıların dolaşım sistemi özel yapılı borucuklar olan kan damarları ile bir
pompa gibi iş gören yürekten oluşur, yürek ve damarların içinde kan dokusu
vardır.
 
Kanı yürekten organ ve dokulara götüren damarlara atar damar
(arteria) doku ve organlardan yüreğe getiren damarlara da toplar damar (vena)
denir. Atar ve toplar damarlar  dokular
içinde kılcaldamarların (Capillaria) oluşturduğu bir damarcık ağı ile birbirine
bağlıdır. Dokular içinde hücreler arası sıvı ile kan arasındaki madde alışverşi
kılcldamar ağında olur
 
Bütün bu atardamarlar ve onların kılcaldamarları hep beraber
atardamar sistemini (arterial sistem), bütün toplardamar ve onların
kılcaldamarları da toplardamar sistemini (venöz sistem) oluştururlar.
Damarların ve yürek boşluğunun içini kaplayan epidel (endothelium) mezodermal
kökeni mezenşimden oluşur. Bu organların yapısını epitelden başka kas ve bağ
dokusu da girer.
 
'''Solunum Sistemi'''
 
Omurgalıların solunum sistemi organizma ile dış ortam
arasında gaz alışverişi sağlayan sistemdir. O<sub>2</sub> –nin vücuda alınması
CO<sub>2</sub> gazının vücuttan uzaklaştırılması ile görevli organlardan
oluşur.
 
Omurgalı hayvanlar oksijen ya sudan veya havadan alırlar.
Suda yaşayanlardan suda erimiş O<sub>2</sub> den faydalanır, kara
omurgalılarının O<sub>2</sub> kaynağı ise havadır.buna bağlı olarak su ve kara
omurgalılarının solunum organları az çok birbirinden farklıdır, fakat temel
özellikler her iki tip organda da vardır. Solunum sisteminde şu temel
özelliklerin bulunması gereklidir.
 
1.      
Dış ortam ile kan arasında olagelen gaz
alışverişi için, kılcaldamarlar ile sıkı iişkide olan ince bir solunum
yüzeyinin bulunması ve bunun yeterince geniş bir alan kapsaması
 
2.      
Gaz alışverişini kolaylaştırmak için, nmli ve
sıcak bir ortamın varlığı
 
3.      
Hava veya suyun solunum yüzeyinde sürekli bir
akım halinde olmasını sağlayacak yapıları içermesi
 
Geniş yüzey solunum epitelinin katlanması veya dallanmış bir
kanal yaht kesecik sistemi ile sağlanmıştır. Bu epitel yüzeyinde kan damarları
geniş bir kılcaldamar ağı yapar. Kara omurgalıların da havanın ısınması ve nemlenmesi
solunum yolunun uzaması v eek yapıların yardımı ile sağlanır. Su ve hava akımı
için de akciğerler yapılarında solunum epiteli, bağ dokusu kılcaldamarlar ve
ayrıca kıkırdak dokusu içerir.
 
'''Boşaltım Sistemi'''
 
Bütün canlılarda olduğu gibi omurgalılarda da vücut sıvıları
yoğunluğunun sabit kalması, ayrıca zararlı metabolizma artıkları ve bazı
pigmentlerin vücuttan atılması yaşam için gereklidir. Omurgalı böbrekleri bu
iki önemli fonksiyonlarla ilgili organlardır. Vücutta azotlu metabolizma
artıklarını uzaklaştırır ve ozmotik regülasyonda çok önemli rol oynarlar.
 
Azotlu bileşiklerin parçalanmasından meydana gelen ve vücuda
çok zararlı olan amonyak, su hayvanlarında olduğu gibi dışarıya atılır.
Teleostlar ve krokodiler N-lu artıkları amonyak şeklinde ortama verir
(amoniotelik), fakat diğer omurgalılar bu bileşiği daha az zararlı bir şekli
üre ve ürik asit şekline dönüştürerek vücutlarından uzaklaştırır. Teleostlar
amonyağı solungaçları ve kısmen vücut yüzeyleriye de dışarıya atar.
 
'''Üreme Sistemi'''
 
Omurgalıların üreme sistemi bütün sülomatlarda olduğu gibi
gonatlar, gametleri ileten kanallar ve yardımcı yapılardan oluşmuştur. Gonotlar
üreme hücrelerini yapan ve üreme hormonlarını oluşturan bezlerdir. Bunlar üreme
hücrelerini oluşturan germinal hücre grupları, bağ dokusu elemanları, hormon
sentezi yapan hücreler, kan ve lenf damarları ve sinirler içerir.
 
Üreme kanalları gametleri ileten, gametlri koruyucu veya
besleyici salgılar yapan ve bazı hallerde de emriyonun gelişmesine yardımcı
olan organlardır.
 
Üreme siteminin yardımcı yapıları ise üreme kanallarına
bağlı veya onlardan ayrı bezler, spermlerin birikmesine yarayan keseler ve
kopulasyon organlarıdır.
 
'''Sinir Sistemi'''
 
Sinir sistemleri duygu organlarının (reseptörler) yardımı
ile ortamdan gelen uyartıların organizma tarafından bilinmesi,
değerlendirilmesi ve gerekli bilginin cevap verecek organlara (effektörlere)
iletilmesini sağlayan bir sistemdir. Sinir sistemi reseptörler ve effektörler
ile birlikte organizmanın iç ve dış ortamı tanımasını, fonksiyonlarının düzenlenmesini
davranışlarını kendine yararlı şekilde yönetmesini ve kontrol etmesini sağlar.
Sinir sistemi bu fonksiyonlarını endokrin sistem (iç salgı) sistemi ile
gerçekleştirir.
 
Sinir sistemini oluşturan unsurlar: beyin, omurilik,
ganglionlar ve sinirlerdir.
 
Beyin ve omurilik dokusu sinir hücreleri (nöronlar) ve
yardımcı hücrelerin (glia) bir araya gelemesinden oluşur. Ganglionlar
nöronların gövde kısmınlarını, sinir ise uzantılarını içerir.
 
'''Duygu Organları'''
 
Hayvanlar yaşadıkları dış organlar ile kendi iç ortamlarından
gelen uyartıları hissederler. Bu özellik bütün hayvanlar alemi için geneldir.
Her hücre az çok dış ortamdaki uyartılara karşı duyrlıdır. Fakat özellikle
uyartıları Kabul etmek ve onları ilgili sinir hücrelerine bildirmekle görevli
olan belli hücreler vardır ki bunlara duygu hücreleri denir. Özellikle her tür
uygu hücresi belli bir tür duyuya duyarlıdır. Aynı türden olan duygu hücreleri
duygu organlarını oluşturmak üzere gruplaşmışlarıdır. Bu organlara duygu
hücrelerinden başka yardımcı hücreler ve dokular da katılır. Duygu organları
reseptör organlar olarak da adlandırırlır.
 
Omurgalılarda görme, işitme, koklama ve tat alma duyguları
ile ilgili organlar, kompleks yapılışlı organlardır ve vücudun belli yerlerinde
bulunurlar. Bundan başka temas, sıcaklık soğukluk, açlık tokluk, seks gibi
duygular da vardır. Bunların bazıları için basit yapılışlı duygu cisimciklerinin
bulunduğu bilinmektedir, diğerlerininde serbest sinir uçları tarafından Kabul
edildiği zannedilmektedir
 
.<ref>Öktay. M. (1988). Omurgalı Hayvanların Karşılaştırmalı Anatomisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Basımevi</ref>{{CommonsKat|Zootomy}}
 
[[Kategori:Veteriner tıp]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Kategori:Hayvan_anatomisi" sayfasından alınmıştır