Tarım: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Etiketler: Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği |
Arşiv bağlantısı eklendi |
||
5. satır:
Bu bilim dalı bilimsel bilginin yanı sıra özel yetenek ve önsezi gerektirir.<ref>[http://www.bibilgi.com/tar%C4%B1m Bibilgi.com] - Tarım hakkında ansiklopedik bir bilgi.</ref> Uygulamalı bir bilim dalı olup, amacı insanların yararına ekonomik değerler elde etmektir.<ref name="Tarımsal bilgi">[http://dib.mku.edu.tr/ects/F/MKU_AgriculturalEconomics_ECTS.doc Mustafa Kemal Üniversitesi] - Tarım hakkındaki temel bilgiler.</ref>
Tarım, iki temel üretim dalından oluşur. Bunlar [[bitkisel üretim]] ve [[hayvansal üretim]]dir. Bu iki temel tarımsal üretim dalı ve hatta tanımları arasındaki tek ayrım, kullandıkları materyalin birinde bitki ötekinde ise hayvan materyali oluşudur<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.cdc.gov/niosh/topics/agriculture/ | başlık = NIOSH- Agriculture | erişimtarihi = 2007-10-10 | yayımcı = United States National Institute for Occupational Safety and Health | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160511040011/http://www.cdc.gov/niosh/topics/agriculture/ | arşivtarihi = 11 Mayıs 2016}}</ref>
== Genel ==
Tarım, insanlığın toplu hayata geçişinde büyük bir rol üstlendi. [[Taş Devri]] süresince bulunan avcı-toplayıcı toplulukların, yerini tarımla uğraşan halklara bırakması, toplumları ve devletleri ortaya çıkardı.<ref>[http://www.maltepe.edu.tr/haberler/seminer/sunular/gulseli.ppt Maltepe Üniversitesi] - Tarımsal süreçler hakkında</ref> [[Sanayi Devrimi]]'ne kadar tarım, insanlığın büyük çoğunluğunun temel geçim kaynağı oldu. Ancak günümüzde de tarımda gözle görülür gelişmeler ve teknolojinin getirdiği etkiler bulunmaktadır. Özellikle [[20. yüzyıl]] boyunca tarımda önemli değişiklikler yaşanmıştır. [[Haber-Bosch işlemi]]ne göre, [[amonyum nitrat]] karıştırılan tezek sayesinde, ilk yapay gübreler elde edildi.<ref name="Haber-Bosch">{{Web kaynağı | url = http://www.britannica.com/EBchecked/topic/250771/Haber-Bosch-process | başlık = Haber-Bosch işlemi | erişimtarihi = 6 Ağustos 2009 | yayımcı = britannica.com | arşivurl = http://web.archive.org/web/20150429105609/http://www.britannica.com:80/EBchecked/topic/250771/Haber-Bosch-process | arşivtarihi = 29 Nisan 2015}}</ref> Tarımda işgücünü düşüren makineleşme sayesinde tarımda işçi sayısında azalmalar gözlendi.<ref name="İç göç">{{Web kaynağı | url = http://www.arem.gov.tr/rapor/bilgi/ic_goc.htm | başlık = İç göç nedenleri | erişimtarihi = 6 Ağustos 2009 | yayımcı = Arem.gov.tr | arşivurl = http://web.archive.org/web/20120829165628/http://www.arem.gov.tr:80/rapor/bilgi/ic_goc.htm | arşivtarihi = 29 Ağustos 2012}}</ref> Üretimin artmasına karşılık işsizlik arttı.<ref name="İç göç"/>
[[Dosya:Crops Kansas AST 20010624.jpg|thumb|left|[[Amerika Birleşik Devletleri]]'ndeki [[Kansas]]'ta 2001 yılında bir uydudan çekilen resimde parsellenmiş tarım alanları gözlenmektedir.|alt= ]]
Bunlara karşılık, günümüzde en çok yetiştirilen tarım ürünleri arasında [[pirinç]], [[mısır (bitki)|mısır]] ve [[buğday]] yer almaktadır.<ref name="Pirinç, mısır, buğday">{{Web kaynağı | url = http://maps.grida.no/go/graphic/world_production_of_wheat_corn_and_rice | başlık = En çok üretilen üç tarım ürününün üretim grafikleri | erişimtarihi = 6 Ağustos 2009 | yayımcı = Maps.grida.no | arşivurl = http://web.archive.org/web/20111027030229/http://maps.grida.no/go/graphic/world_production_of_wheat_corn_and_rice | arşivtarihi = 27 Ekim 2011}}</ref> Ayrıca dünyadaki çoğu hükûma kaliteli gıda için tarıma yatırım yapmaktadır.<ref name="Yüksek kalite gıda yatırımları">{{Web kaynağı | url = http://www.loopnet.com/Attachments/C/A/9/CA9038B5-CABC-4737-B2B9-AA302D513C58.pdf | başlık = Yüksek kalite gıda yatırımları | erişimtarihi = 6 Ağustos 2009 | yayımcı = Loopnet.com | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160306071826/http://www.loopnet.com/Attachments/C/A/9/CA9038B5-CABC-4737-B2B9-AA302D513C58.pdf | arşivtarihi = 6 Mart 2016}}</ref> Tarıma yapılan yatırımlardan en büyük payı, [[buğday]], [[mısır (bitki)|mısır]], [[pirinç]], [[soya]] ve [[süt]] almaktadır.<ref name="Agriculture Investment Sourcebook">{{Web kaynağı | url = http://books.google.com.tr/books?id=3SRYgoxaG_gC&pg=PT75&lpg=PT75&dq=agriculture+investment+data&source=bl&ots=RJlBEXbLJD&sig=pe06UFlMo0OsFubOkzt5sW87K-c&hl=tr&ei=GMB6SvTfEIuqsAae8sCGAw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=6#v=onepage&q=agriculture%20investment%20data&f=false | başlık = Agriculture Investment Sourcebook | erişimtarihi = 6 Ağustos 2009 | yayımcı = Books.google.com | arşivurl = http://web.archive.org/web/20130406060415/http://books.google.com.tr/books?id=3SRYgoxaG_gC&pg=PT75&lpg=PT75&dq=agriculture+investment+data&source=bl&ots=RJlBEXbLJD&sig=pe06UFlMo0OsFubOkzt5sW87K-c&hl=tr&ei=GMB6SvTfEIuqsAae8sCGAw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=6 | arşivtarihi = 6 Nisan 2013}}</ref> Ancak buna karşılık gelişmiş ülkelerde yapılan yatırımların büyük çoğunluğu etkisiz ve çevre düşmanı olmaktadır.<ref>''New York Times'' (1986) [http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=950DE3DC1730F93BA3575AC0A96F948260 Science Academy Recommends Resumption of Natural Farming]</ref> Özellikle tarımdaki makineleşme ve yapay gübre kullanımı, çevreye büyük zararlar vermekte ve [[su kirliliği]] başta olmak üzere önemli sorunlara yol açmaktadır.<ref name="BumperCrop">''New York Times'' (2005) [http://www.nytimes.com/2005/12/08/business/worldbusiness/08farmers.html?_r=1&oref=slogin Sometimes a Bumper Crop is Too Much Of a Good Thing]</ref> Yine [[21. yüzyıl]]da çevre sorunlarının ve küresel ısınma başta olmak üzere anormal doğa olaylarının gündeme gelmesiyle beraber, tarımda makineleşme ve yapay gübre kullanımı düşürülmüştür.<ref>The World Bank (1995) [http://www.worldbank.org/fandd/english/0996/articles/0100996.htm Overcoming Agricultural Water Pollution in the European Union]</ref>
Tarımdaki çevre zararlarına alternatif olarak geliştirilen ve ilk defa [[20. yüzyıl]] başlarında [[Sir Albert Howard]] tarafından tartışılan [[organik tarım]] ise tüm bunlara karşı temiz ve sağlıklıdır. Organik tarım, günümüzde dünya çapında ilgi görse de pahalı olması nedeniyle sadece üst sınıf kişilerce elde edilebilmektedir. Yine bu tür tarımın dünyadaki en büyük destekçisi [[Avrupa Birliği]]'dir. Bu birlik tarafından 1991 yılında ''organik tarım'' adıyla literatüre eklenen uygulama, 2005'te ''CAP'' adlı kuruluşun kurulmasıyla beraber sürat kazanmıştır.<ref>European Commission (2003) [http://ec.europa.eu/agriculture/capreform/index_en.htm CAP Reform]</ref> Organik gıdanın savaştığı baş yöntemler arasında hormonlu gıda üretimi yer almaktadır.
19. satır:
== Uygulamalar ==
[[Dosya:Barley field-2007-02-22(large).jpg|thumb|right|250px|[[Arpa]] ekimi yapılan bir tarla.]]
Günümüz dünyasında, tarım iki farklı temel amaç için kullanılmaktadır. Bunlardan ilki, sadece ailesini besleyebilmek için üretim yapan insanlardan oluşan grup, ikincisi ise ticari amaçla tarım yapan insanlardan ve kurumlardan oluşan gruptur.<ref>{{Web kaynağı | url = http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/42/419/4645.pdf | başlık = Tarımda geleneksel - geçimlik kesim, büyüklüğü, yapısı, işleyişi | erişimtarihi = 26 Ekim 2009 | yayımcı = Dergiler.Ankara.Edu.Tr | arşivengelli = evet}}</ref> Endüstriyel tarımda, amaç ticaret olduğundan para sahası geniştir ve gübreleme, tohumlama, bakım, sulama gibi olanaklar geniştir. Aynı şekilde endüstriyel tarımda geniş tarım alanları mevcuttur. [[20. yüzyıl]]da özellikle tarımsal kimyadaki gelişmeler, üretimi katladığı gibi, insan gücü oranını da düşürmüştür. Ancak bu, hem sağlıksız gıda üretimine, hem de işsizliğe neden olmaktadır.<ref>[http://www.tarimmerkezi.com/yazar_kose.php?hid=6875 Tarımda makineleşme, işsizliği artırıyor.]</ref>
Tarımda görülen haşaratlara karşı kullanılan ilaçlar, bu haşaratların zararlarını büyük ölçüde engellese de, buna kaşılık bu ilaçlar doğal dengeyi bozmakta ve çevreye zarar vermektedir. Tüm bu zararlara karşılık, tarımda kullanılan [[traktör]] gibi araçlar, üretimi arttırmakta ve daha çok insan için besin olanağı sağlamaktadır. Özellikle ilkel tarım aletlerinin yerini modern tarım ve sulama birimlerine bıraktığı 1900'ler boyunca tarımda ivmeli bir artış gözlenmiştir. [[Amerika Birleşik Devletleri]]'nde yer alan ''Ulusal Mühendislik Akademisi''<nowiki>'</nowiki>ne göre, tarımdaki makineleşme, dünyanın yaşadığı 20 devrimden biridir. Yine [[1999]] verilerine göre, günümüz teknolojisi sayesinde, tek bir çiftçi, 130'dan fazla insanı beslemektedir.<ref>[http://www.greatachievements.org/greatachievements/ga_7_2.html] Tarımda Başarılar</ref>
108. satır:
| [[Bakliyat]] || align="right" | 60
|-
|colspan=2|''Kaynak: <br />[[Gıda ve Tarım Örgütü]] (FAO)''<ref name="FAO">{{Web kaynağı | url = http://faostat.fao.org/ | başlık = Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAOSTAT) | erişimtarihi = 2007-10-11 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160703042223/http://faostat.fao.org/ | arşivtarihi = 3 Temmuz 2016}}</ref>
|}
{| class="wikitable" align=middle
193. satır:
[[Dosya:2005gdpAgricultural.PNG|thumb|250px|right|2005 yılı tarım verileri]]
1940'lardan beri tarım verimi, petrokimyasal böcek ilaçlarından, gübrelerden ve zamanla oluşan makinalaşmadan arttı. 1950 ve 1984 yılları arası tarımda bütün dünyada gelişen ''Green Revolution'' ([[Türkçe]]de: ''Yeşil devrim'') olarak adlandırılmış makinalaşmadan dünya tahıl verimi %250 arttı.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/in_depth/6496585.stm The limits of a Green Revolution?]</ref><ref>[http://www.energybulletin.net/19525.html The Real Green Revolution]</ref> Bu gelişmenin sonucu olarak dünya nüfusu son 50 yılda ikiye katlandı. Ancak her bir enerji ünitesi, üretimin artmasıyla doğru orantılı olarak arttı. Ekim-biçim için ayrı, taşıma için ayrı, satış için ayrı enerji kaynakları gerekti.<ref name=Pimentel1994>{{Web kaynağı | url = http://www.dieoff.com/page40.htm | başlık = Food, Land, Population and the U.S. Economy, Executive Summary | erişimtarihi = 2008-07-08 | yayımcı = Carrying Capacity Network | tarih = 1994-11-21 | yazar = Pimentel, David and Giampietro, Mario | arşivurl = http://web.archive.org/web/20150416073610/http://www.dieoff.com:80/page40.htm | arşivtarihi = 16 Nisan 2015}}</ref> Ancak bu durum petrol yandaşı tarım üretici grupları tarafından tartışılmaktadır.<ref>
{{Dergi kaynağı
|url=http://www.geocities.com/new_economics/malthusianism/capacity.pdf
204. satır:
|title=Carrying capacity: the tradition and policy implications of limits
}}</ref> Bu geniş enerji gereksinimlerinin büyük bir bölümü [[fosil yakıt]]lardan sağlanmaktadır. Bunun sebebi; günümüz çağdaş tarımının petrokimya ve mekanikleşmeye olan güvenidir.<ref name=deffeyes012007>
{{Web kaynağı | url = http://www.princeton.edu/hubbert/current-events.html | başlık = Current Events - Join us as we watch the crisis unfolding | erişimtarihi = | yayımcı = Princeton University: Beyond Oil | tarih = 2007-01-19 | yazar = Kenneth S. Deffeyes | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160409045228/https://www.princeton.edu/hubbert/current-events.html | arşivtarihi = 9 Nisan 2016}}</ref><ref name=mcgreal102007>{{Web kaynağı | url = http://raisethehammer.org/article/643/ | başlık = Yes, We're in Peak Oil Today | erişimtarihi = | yayımcı = Raise the Hammer | tarih = 2007-10-22 | yazar = Ryan McGreal | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160305091332/http://raisethehammer.org/article/643 | arşivtarihi = 5 Mart 2016}}</ref><ref name=ewg1007>
{{Web kaynağı | url = http://www.energywatchgroup.org/fileadmin/global/pdf/EWG_Oilreport_10-2007.pdf | başlık = Crude Oil: The Supply Outlook | erişimtarihi = | yayımcı = Energy Watch Group | tarih = 2007-10 | yazar = Dr. Werner Zittel, Jorg Schindler | biçim = PDF | arşivurl = http://web.archive.org/web/20090731201045/http://www.energywatchgroup.org/fileadmin/global/pdf/EWG_Oilreport_10-2007.pdf | arşivtarihi = 31 Temmuz 2009}}</ref><ref name=cohen102007>{{Web kaynağı | url = http://www.aspo-usa.com/index.php?option=com_content&task=view&id=243&Itemid=91 | başlık = The Perfect Storm | erişimtarihi = | yayımcı = ASPO-USA | tarih = 2007-10-31 | yazar = Dave Cohen | arşivurl = http://web.archive.org/web/20130607071324/http://www.aspo-usa.com/index.php?option=com_content&task=view&id=243&Itemid=91 | arşivtarihi = 7 Haziran 2013}}</ref><ref name=koppelaar092006>
{{Web kaynağı | url = http://peakoil.nl/wp-content/uploads/2006/09/asponl_2005_report.pdf | başlık = World Production and Peaking Outlook | erişimtarihi = | yayımcı = Stichting Peakoil Nederland | tarih = 2006-09 | yazar = Rembrandt H.E.M. Koppelaar | biçim = PDF | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160528140010/http://peakoil.nl/wp-content/uploads/2006/09/asponl_2005_report.pdf | arşivtarihi = 28 Mayıs 2016}}</ref>
Çağdaş veya sanayileşmiş tarım daima petrole şu iki alanda bağımlıdır;
| |||