Tanzanya: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Arşiv bağlantısı eklendi |
|||
135. satır:
'''Tanzanya Birleşik Cumhuriyeti''' ([[Svahili]]: ''Jamhuri ya Muungano wa Tanzania''), (önceki adı [[Tanganika Cumhuriyeti]]). [[Afrika]]'nın orta-doğu bölgesinde yer alan bağımsız ülke. Ülkenin kuzeyinde [[Kenya]] ve [[Uganda]], batısında [[Ruanda]], [[Burundi]] ve [[Demokratik Kongo Cumhuriyeti]], güneyinde [[Zambiya]], [[Malavi]] ve [[Mozambik]] yer alır. Tanzanya'nın doğusunda ayrıca [[Hint Okyanusu]] kıyıları yer almaktadır.
Tanzanya bir [[üniter devlet|üniter cumhuriyet]] olup, yirmi altı adet ''mikoa'' adı verilen bölgeden oluşur. Ülkenin başkanı Kasım 2015 tarihinden beri [[John Magufuli]]'dir. 1996'dan beri ülkenin başkenti [[Dodoma]] olduğu gibi, meclis başta olmak üzere resmî yapıları barındırır.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.tanzania.go.tz/profilef.html | başlık = Official | erişimtarihi = 15 Eylül 2009 | yayımcı = Tanzania.go.tz | arşivurl = http://web.archive.org/web/20131125222553/http://www.tanzania.go.tz/profilef.html | arşivtarihi = 25 Kasım 2013}}</ref> Ancak bağımsızlık tarihinden 1996 yılına kadar, doğudaki kıyı metropolü olan [[Darüsselam]], ülkenin başkentiydi. Günümüzde Darüsselam, birçok yönetim binasına ve resmî kuruluşa ev sahipliği yapsa da, sadece bir ticaret kenti olma görevini sürdürmektedir.<ref name=factbook/><ref name=official_website>[http://www.tanzania.go.tz/profilef.html The Tanzania National Website: Country Profile]</ref> Kent, ayrıca ülkenin en büyük limanına sahip olup, ülkenin [[denizyolu]] ulaşımının merkezidir. Tanzanya ismi, 26 Nisan 1964'da birleşerek Tanzanya'yı oluşturan [[Tanganika Cumhuriyeti]] ve [[Zengibar]] ülkelerinin ilk hecelerinden esinlenerek verilmiştir.<ref name=factbook>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tz.html "The World Factbook - Tanzania"], ''[[CIA]]'', 2006</ref>
Yıllar boyunca süren başarısız bir [[Afrika sosyalizmi]] dönemi geçiren Tanzanya halkı, bu dönem içinde [[Kollektivizasyon|toplu tarlalarda]] çalışmaları için başka yerlere yerleşmeye [[Tehcir|zorlandı]]. Bu dönemin ardından Tanzanya, dünyanın en az gelişmiş ve dış yardıma en çok gereksinim duyan ülkelerden biri haline geldi.<ref name="Annabel Skinner 19">{{Kitap kaynağı|başlık=Tanzania & Zanzibar|yazar=Annabel Skinner|sayfa=19}}</ref> 1980'lerin ortalarından beri Tanzanya, aşamalı olarak yeniliklerle tanışmaktadır.
141. satır:
== Tarih ==
=== Tarih öncesi ===
Tanzanya topraklarında yapılan kazılar sonucunda, bilinen en eski insan yerleşmeleri açığa çıkarıldı. Özellikle "İnsanlığın Beşiği" olarak bilinen [[Olduvai Boğazı]]'nda yapılan araştırmalarda ilk insan fosillerine erişildi. Buluntular arasında iki milyon yıldan fazla geçmişe sahip olan ''[[Zinyantropus]]'' fosilleri ve 3,6 milyon yıl ile bilinen en eski insan ayak izleri olan [[Laetoli ayak izleri]] yer almaktadır.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.sciam.com/article.cfm?articleID=0005C9B3-03AE-12D8-BDFD83414B7F0000 | başlık = Flat feet and doubts about makers of the Laetoli tracks | erişimtarihi = 2007-04-20 | yayımcı = Scientific American | tarih = August 1, 2005 | ilk = Kate | son = Wong | arşivurl = http://web.archive.org/web/20071013165052/http://www.sciam.com/article.cfm?articleID=0005C9B3-03AE-12D8-BDFD83414B7F0000 | arşivtarihi = 13 Ekim 2007}}</ref>.
10.000 yıl öncesinde Tanzanya'da en geniş avcı-toplayıcı insan topluluklarının bulunduğu bilinmektedir. Bunların genel olarak [[Khoisan]]lar olduğuna ve konuştukları dilin de yine Khoisan dili olduğu düşünülmektedir. MÖ 1000 ile 4000 yılları arasında kuzeyden gelen ve [[Kuşitik diller]] konuşan halklarla karışan bu kavimler, zamanla Kuşitik halkların asimile olmasıyla son hâlini aldı. Ancak Kuşitik halkların en önemli katkısı, bu yerli halklara çeşitli basit [[tarım]], besin üretimi ve sonraları çiftlik tarımı yöntemlerini öğretmesidir.<ref name=absolute_tanzania>[http://absolutetanzania.com/history Absolute Tanzania: History]</ref>
162. satır:
Sosyalist rejim süresince kimi köyler yakılarak, sakinleri zorla toplu tarlalarda çalışmaya yollandı. Bu durum tarımsal yeterliliği ve üretimi bozguna uğrattı.<ref>{{Kitap kaynağı|başlık=Tanzania & Zanzibar|yazar=Annabel Skinner|page=18}}</ref> Öyle ki, başta [[geçimlik tarım|geçimlik çiftçilerle]] dolu olan ülke, bu yanlış siyaset yüzünden [[kıtlık|kıtlığa]] sürüklendi. 1970'lerin sonunda bu durum daha da kötüye gitti. Bu süreçten sonra Tanzanya, komünist Çin'den yardım almaya başladı.
Bu dönemin ardından Tanzanya, dünyanın en az gelişmiş ve dış yardıma en çok gereksinim duyan ülkelerden biri haline geldi.<ref name="Annabel Skinner 19"/> 1980'lerin ortasından itibaren, ülke [[Uluslararası Para Fonu]]'ndan yardım alarak bazı yeniliklere imza atmaya başladı. Yine ülkedeki [[gayri safi yurtiçi hasıla]] artmaya ve [[yoksulluk]] oranı düşmeye başladı.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.tanzaniagateway.org/docs/Tanzania_Country_Study_Full_Case.pdf | başlık = Tanzania’s Economic Reforms - and Lessons Learned | erişimtarihi = | tarih = 2004 | yazar = Anna Muganda | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160303215310/http://www.tanzaniagateway.org/docs/Tanzania_Country_Study_Full_Case.pdf | arşivtarihi = 3 Mart 2016}}</ref>
== Coğrafya ==
226. satır:
Ülkedeki etnik grupların sayısı 120'den fazladır. Bu etnik gruplar arasında [[Sukuma]], [[Nyamwezi]], Hehe, Bena, Gogo, [[Haya (etnik grup)|Haya]], Makonde, [[Chagga]] ve Nyakyusa'nın bir milyondan fazla üyesi bulunur. Diğer başlıca etnik gruplar arasında [[Pare]], Sambaa veya [[Shambala]] ve Ngoni yer alır. Tanzanya halkının çoğunluğu ise [[Bantular|Bantu]] kökenli Sukuma ve Nyamwezi gruplarındandır. Nil yöresine ait olan halklar arasında göçmen [[Maasai]] ve [[Luo]] gibi [[Kenya]] sınırı yakınlarındaki halklar yer almaktadır. [[Sandaweler]] ve [[Hadzalar]] ise, Afrika'nın güney kısımlarında yaşayan Kalahari halklarına özgü olan [[Khoisan]] dillerine mensup dillerle konuşurlar.<ref>"[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/582817/Tanzania Tanzania]". ''Encyclopædia Britannica'' Online.</ref>
Ülkede ayrıca [[Araplar|Arap]], [[Hintler|Hint]], [[Pakistanlılar|Pakistanlı]], [[Avrupalılar|Avrupalı]], [[Çinliler|Çinli]] topluluklar da yer almaktadır.<ref>"[http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/africa/article6871900.ece 'Michael Jackson' women in Tanzania search for Chinese husbands]". The Times. October 13, 2009.</ref> 1994 yılı itibariyle, anakarada 50.000, Zengibar'da 4.000 kadar Asya kökenli insan yaşamaktadır. Bunun yanında ülkede yaklaşık 70.000 Arap ve 10.000 Avrupalının yaşadığı bilinmektedir.<ref>"[http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/2843.htm Tanzania (08/09)]". U.S. Department of State.</ref> 12 Ocak 1964 tarihinde gerçekleşen [[Zengibar Devrimi]] sonrasında bölgedeki Arap hanedanlığı sona erdi. Ancak binlerce Arap ve Hint, Zengibar'da gerçekleşen ayaklanmalar sırasında katledildi.<ref>{{Web kaynağı | url = http://channel4.empireschildren.co.uk/category/chapters/index.php?chapter=472&cat=3 | başlık = Country Histories: Independence for Zanzibar | erişimtarihi = 2009-06-26 | yayımcı = Channel 4 | yıl = 2007 | iş = Empire's Children | arşivurl = http://web.archive.org/web/20090518015326/http://channel4.empireschildren.co.uk:80/category/chapters/index.php?chapter=472&cat=3 | arşivtarihi = 18 Mayıs 2009}}</ref>
=== Din ===
281. satır:
''[[Daily News (Tanzanya)|Daily News]]'', ülkedeki en eski gazete olup, halen yayınına devam etmektedir. Yine genel olarak televizyon kanalları arasında [[Televisheni ya Taifa|TVT]] veya şimdiki adıyla "Tanzania Broadcasting Corporation" (TBC1) yer aldığı gibi, radyo kanalları arasında ''[[Radio Tanzania Dar es Salaam]]'' RTD veya şimdiki adıyla TBC Radio yer almaktadır. 2007 yılından beri, tüm bu kanallar, devlet tarafından yönetilmektedir. Ülkede ayrıca günlük yayın yapan yirmiden fazla gazete, yirmiden fazla televizyon kanalı ve otuzdan fazla FM radyo kanalı bulunmaktadır. Radyolar arasında Radio One, Radio Sibuka-Shinyanga, Radio Faraja-Shinyanga, Radio Times, Radio Saut-Mwanza, Radio Sauti ya Injili-Moshi, Living water FM-Mwanza, Radio Tumaini, Radio Sauti ya Quran, Magic FM, Praise Power Radio, Radio Mwangaza-Dodoma, Kifimbo Fm-Dodoma, Radio Maria, Radio Upendo, Wapo Radio, Mlimani Radio, Clouds FM, Passion FM ve Radio Free Africa gibi kanallar yer almaktadır. Bazı radyo kanalları ve gazeteler, çeşitli siyasi partiler tarafından satın alınmış durumdadır. Uhuru gazetesi ve Uhuru FM radyosu da buna dahildir.
Uluslararası olarak [[BBC Radio]], [[Voice of America]] ve [[Deutsche Welle]] gibi radyo kanalları da ülkede dinlenebilmektedir.<ref name="bbc">{{Web kaynağı | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/country_profiles/1072330.stm | başlık = Country Profile: Tanzania | erişimtarihi = | yayımcı = BBC News | arşivurl = http://web.archive.org/web/20100318035811/http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/country_profiles/1072330.stm | arşivtarihi = 18 Mart 2010}}.</ref>
== Ayrıca bakınız ==
| |||