Sakarya Nehri: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Acar54 (mesaj | katkılar)
k imla
YBot (mesaj | katkılar)
Arşiv bağlantısı eklendi
17. satır:
 
== Fiziki özellikleri ==
Uzunluğu 824&nbsp;km olup, beslenme [[havza]]sının genişliği 58.160&nbsp;km<sup>2</sup>, havzaya yıllık düşen yağış miktarı 31.057 milyar m<sup>3</sup>'dür. Sakarya havzasına düşen ortalama yıllık yağış 524,7&nbsp;mm/m<sup>2</sup>, ortalama yıllık sıcaklık 14,5 C'dir. Sakarya havzası 58.160&nbsp;km<sup>2</sup>'lik büyüklüğü ile Türkiye'nin %7,5'ini kapsarken, yılık taşıdığı 6,40 milyar m<sup>3</sup> su ile toplam ülkesel akışın %3,4'ünü oluşturur. Havza alanı Türkiye arazisinin %7,46'sı büyüklüğündedir. Nehrin genişliği 60–150 m arasında değişir. Havzada tarım alanları %43,8, çayır ve mera alanı %19,6, orman ve fundalıklar %28,7, boş alan %2, yerleşme alanı %1,6 , su kaplı alanlar %1,5 oranındadır.<ref>{{Web kaynağı | url = http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/15/1292/14980.pdf | başlık = Materyal ve Yöntem | soyadı1 = ÇAKMAK | ad1 = Belgin | soyadı2 = BEYRİBEY | ad2 = Mevlüt | tarih = | eser = Sakarya Havzası Sulamalarında Sistem Performansının Değerlendirilmesi | yayıncı = ankara.edu.tr | erişimtarihi = 26 Kasım 2014 | arşivengelli = evet}}</ref>.
 
== Havzası ==
Sakarya nehri havzasını [[Kızılırmak]], Batı Karadeniz, [[Gediz]], Konya kapalı havzası, Marmara, [[Akarçay Havzası|Akarçay]] ve Susurluk havzaları tarafından kuşatılmıştır.<ref name=tmmb>{{Web kaynağı | url = http://www.tmmob.org.tr/sites/default/files/6f7fa26fe995a75_ek_0.pdf | başlık = Sakarya Nehri Hidrolojisi | yazar = | tarih = | eser = KARASU KIYI ALANI KIYI DARALMASI RAPORU | yayıncı = tmmob.org.tr | erişimtarihi = 23 Ekim 2015 | arşivengelli = evet}}</ref>
 
Sakarya nehri havzasında şu dokuz ilin toprakları bulunmaktadır: [[Sakarya]], [[Bolu (il)|Bolu]], [[Ankara]], [[Eskişehir]], [[Bilecik (il)|Bilecik]], [[Bursa]], [[Kütahya (il)|Kütahya]], [[Konya]], [[Afyonkarahisar (il)|Afyon]]. Sakarya nehrinin kolları: Porsuk Çayı, Ankara Çayı, Mudurnu Çayı, Koca Çay, Kirmir Çayı, [[Çark Suyu]] ve Darıçay Deresi'dir.
32. satır:
Sakarya Nehri'nin Aladağ ve Kirmir sularını aldığı yerde Türkiye'nin en büyük santrallerinden biri olan [[Sarıyar Barajı ve Hidroelektrik Santrali|Sarıyar Hidroelektrik Santrali]] ile [[Gökçekaya Barajı ve Hidroelektrik Santrali|Gökçekaya Hidroelektrik Santralı]] ve [[Yenice Barajı ve Hidroelektrik Santrali|Yenice Barajı]] kurulmuştur.
 
Sakarya nehri yılda 5 milyar m³ su taşımaktadır. Akımın mevsimlere dağılımı şu şekildedir: %13 sonbahar, %30 kış, %44 İlkbahar, %13 yaz<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.csb.gov.tr/db/ced/editordosya/sakarya_icdr2011.pdf | başlık = Sakarya Nehri | yazar = | tarih = 2011 | eser = Sakarya İl Çevre Durum raporu | yayıncı = Çevre ve Şehircilik Bakanlığı | erişimtarihi = 02.06.2014 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20150528123834/http://www.csb.gov.tr:80/db/ced/editordosya/sakarya_icdr2011.pdf | arşivtarihi = 28 Mayıs 2015}}‎</ref>.
| url = http://www.csb.gov.tr/db/ced/editordosya/sakarya_icdr2011.pdf
| başlık = Sakarya Nehri
| yazar =
| tarih = 2011
| eser = Sakarya İl Çevre Durum raporu
| yayıncı = Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
| erişimtarihi = 02.06.2014
}}‎</ref>.
 
Nehir üzerine Gökçekaya, Yenice ve Sarıyar barajları yapıldıktan sonra [[Debi|akım]], [[taşkın]] ve aşındırma faaliyetlerinde değişmeler gözlemlenmiştir. Önceleri taşkınlarla çevresine zarar veren nehrin
barajlardan sonra zararları azalmıştır. Aşağı Sakarya havzasında yıllık ortalama akımın barajların yapımıyla 195.7 m³/sn'den 158.1 m³/sn'ye (%19.2) düştüğü belirlenmiştir. Taşkın ihtimali nehrin orta kesimlerinde %45-51, aşağı kesimlerinde %31-37 azalmıştır. Barajlardan sonra nehrin maksimum debisi düşüp ortalama ve en az debileri artarak akım rejiminde düzenlenme görülmüştür. Nehrin taşıdığı askıda katı madde %40-65 oranında azalmıştır. Bunun sonucunda temiz suyun enerjisi artmış, yatağını derine ve yana doğru aşındırma gücü artmıştır<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.mmfdergi.gazi.edu.tr/2006_3/sayfa401-408_.pdf | başlık = Sonuç | ad = Sabahattin | soyadı = IŞIK | soyadı2 = ŞAŞAL | ad2 = Mustafa | soyadı3 = DOĞAN | ad3 = Emrah | tarih = | eser = SAKARYA NEHRİNDE BARAJLARIN MANSAP ETKİSİNİN ARAŞTIRILMASI | yayıncı = mmfdergi.gazi.edu.tr | erişimtarihi = 8 Kasım 2014 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20120412210142/http://www.mmfdergi.gazi.edu.tr:80/2006_3/sayfa401-408_.pdf | arşivtarihi = 12 Nisan 2012}}</ref>. Sakarya'nın debisinde kışın fazla düşme olmaması karların fazla etkili olmadığını gösterse de, ilkbaharda artışta karların etkisi vardır. Sakarya'nın rejimi karların ikincil derecede etkili olduğu yağmurlu (yağmurlu-karlı) rejimdir<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.tcd.org.tr/index.php/tcd/article/view/601 | başlık = Sakarya'nın rejimine dair küçük bir not | yazar = İNANDIK, Hâmit | tarih = | eser = | yayıncı = Türk Coğrafya Dergisi sayı:18-19 | erişimtarihi = 8 Kasım 2014 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20141108072437/http://www.tcd.org.tr/index.php/tcd/article/view/601 | arşivtarihi = 8 Kasım 2014}}</ref>.
 
Sakarya Nehri 4,6.10<sup>6</sup> t/yıl [[tortulanma|sediment]] taşımakta iken 1972 yılında yapılan Gökçekaya Barajı'ndan sonra bu miktar 3,8.10<sup>6</sup> t/yıl'a düşmüştür.
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Sakarya_Nehri" sayfasından alınmıştır