Lockheed Martin F-35 Lightning II: Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k üretim sayısı güncellendi. Etiketler: referans etiketleri kaldırıldı Görsel Düzenleyici |
kDeğişiklik özeti yok |
||
1. satır:
{{Uçak bilgi kutusu
<nowiki>|</nowiki>adı = F-35 Lightning II
<nowiki>|</nowiki>resim = CF-1 flight test.jpg
<nowiki>|</nowiki>başlık = CF-1 kuyruk numaralı bir F-35C Lightning II, [[Chesapeake Körfezi]] civarında test uçuşu yaparken
|türü = Çok maksatlı
|ulusal köken = {{bayrakülke|ABD}}
15. satır:
|diğer kullanıcılar = [[Kraliyet Hava Kuvvetleri]]<br />[[Kraliyet Deniz Kuvvetleri]]<br />[[Türk Hava Kuvvetleri]]
|üretim aralığı = 2006-
|üretim sayısı = 171 (<small>Mart 2016 itibari ile</small>)<ref>http://docs.house.gov/meetings/AS/AS25/20160323/104712/HHRG-114-AS25-Wst/small>)<nowiki></ref></nowiki> (2500 <nowiki><small>''</nowiki>planlanan<nowiki>''</nowiki><nowiki><ref>http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=1255488&title=pentagonda-f35-skandali</ref></nowiki>
<nowiki>|</nowiki>program maliyeti =
<nowiki>|</nowiki>birim maliyeti = F-35A: 98 milyon $ ([[ABD Doları]])<nowiki><ref name= usaf_fy2013_budget>[http://www.saffm.hq.af.mil/shared/media/document/AFD-120210-115.pdf "FY 2013 Budget Estimates"], p. F-3. ''U.S. Air Force'', February 2012.</ref><
F-35B: 104 milyon $ ([[ABD Doları]])<nowiki><ref name= usaf_fy2013_budget>[http://www.saffm.hq.af.mil/shared/media/document/AFD-120210-115.pdf "FY 2013 Budget Estimates"], p. F-3. ''U.S. Air Force'', February 2012.</ref><
F-35C: 116 milyon $ ([[ABD Doları]])<nowiki><ref name= usaf_fy2013_budget>[http://www.saffm.hq.af.mil/shared/media/document/AFD-120210-115.pdf "FY 2013 Budget Estimates"], p. F-3. ''U.S. Air Force'', February 2012.</ref><
|gelişimi =
<nowiki>|</nowiki>değişimleri =
}}
'''F-35 Lightning II''' ''([[Türkçe]]: Şimşek II)'' (Joint Strike Fighter / Müşterek Saldırı Uçağı), savaştaki her amaç için farklı uçak geliştirmenin masraflı olmasından dolayı tek bir uçağın tüm görevleri yerine getirmesi amacıyla tasarlanan bir savaş uçağıdır. Aynı zamanda [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]]'nin son insanlı savaş uçağı projesidir.{{fact}}
[[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]], deniz ve hava kuvvetlerindeki [[F-16]], [[A-10]], [[F/A-18 Hornet|F/A-18]] (yeni olan E/F "Super Hornet" varyantları hariç), [[AV-8B]]'leri İngiltere ise Harrier'ları bu uçak ile değiştirecektir. Uçağın üretim projesinde 9 ülke yer almıştır bu ülkeler içinde [[Türkiye]] de bulunmaktadır. [[Türkiye]] elindeki [[F-16]]'ları bu uçak ile takviye edip değiştirecektir. Uçak [[F-22]]'de kullanılan teknolojilerden faydalanılarak üretilmiştir. Radardaki izi [[F-22]] kadar küçük olamasa bile günümüz uçaklarından düşüktür. Bunu sağlamak için silah istasyonları gövdenin içine saklanmıştır. Dikine inip kalkabilmesi için bir modeli de vardır, bu sayede [[
== Geliştirilmesi ==
=== Gerekliliği ===
F-35 2040'lı yıllarda dünyanın en önde gelen [[avcı uçağı]] olması için tasarlanmıştır. Ayrıca havadan-havaya yeteneği olarak [[F-22]]'den sonra gelen tek uçak olarak da planlanmıştır. F-35 tasarlanırken istenilen özellikler ise şunlar olmuştur: Geçmişteki avcılardan dört kat daha fazla etkili havadan havaya mücadele, sekiz kat daha etkili karaya saldırı, üç kat daha etkili stratejik keşif ve hava savunması. Manalı olarak bu yetenekleri geçmişte kalan uçaklardan daha küçük ayak izi ([[radar]] izi) ve daha uzun menzille yerine getirmelidir.
Uçak ABD Donanması'nın [[VTOL|V/STOL]] ihtiyacı nedeni ile tasarlanmıştır.[[AV-8 Harrier II]] uçağının başarısızlığı, yerine başka bir uçak aranmasına neden olmuştur.Ayrıca [[NATO]] ülkelerindeki [[F-16]]'ların yerini doldurabilecek yeni bir ticari savaş uçağına ihtiyaç vardı.Böylece Birleşik Devletler hem para kazanacak hem de sattığı klasik kalkış yapabilen uçaklardan kendi için ürettiği [[VTOL|V/STOL]] uçakların maliyetini çıkarabilecekti.Diğer ülkelere [[F-22]] satışı olmadığından doğal olarak talep bu uçağa yönlenecektir.
[[Dosya:F-
=== Doğuşu ve Seçilmesi ===
JSF (Joint Strike Fighter / Müşterek Saldırı Uçağı) projesi birçok ihtiyacın dışında var olan genel avcı tiplerini değiştirmek için geliştirildi. Güncel JSF projesi kontratı 16 Kasım 1996'da imzalandı.
Satır 39 ⟶ 40:
==== İsimlendirilmesi... ====
Lockheed'in [[II. Dünya Savaşı|II. Dünya Savaşındaki]]
== Tasarım ==
[[Dosya:
F-35, çift motorlu kardeşi Lockheed Martin [[F-22 Raptor]]<nowiki>'dan benzer ana unsurları almakla beraber, daha küçük görünmekle, biraz daha geleneksel ve daha şıktır. Egzoz kanalı tasarımı, ABD'de Deniz Kontrol Gemisi projesi için ihtiyaç duyulan süpersonik VTOL avcı uçağı için teklif edilmiş General Dynamics Model 200(1972) tasarımından ilham alınmıştır.<ref>"Vertiflight". ''Journal of the American Helicopter Society''</nowiki>, January 2004.</ref> Daha ileri seviyede gelişmiş bir [[STOVL]] (F-35B) için Loockhed, [[Yakovlev Design Bureau|Yakovlev Design Bureauna]]
F-35, 31.000 kg maksimum kalkış ağırlığı ve 1.6 Mach üzerinde bir azami hıza sahiptir. Lightning II, yerini alacağı hafif avcılara göre oldukça ağırdır. Boş ve maksimum brüt ağırlıkları, [[Vietnam savaşı]] dönemindeki tek motorlu en büyük avcı uçağı olan tek kişilik F-105'e oldukça yakın ve benzerdir. Ancak F-35 sahip olduğu modern motor sayesinde %60 daha fazla itici güç sağlar, böylece güç/ağırlık oranı ve kanata yükleme, göreceli olarak donanımlı bir F-16'ya çok daha yakındır.
== Farklı Yapılanmaları ==
[[Dosya:F-
Uçağın parçalarının %80'ini paylaşan üç farklı yapılanması üretilmektedir:
* '''F-35A''', Geleneksel kalkma ve inme ([[CTOL]])
55. satır:
İhracat edilecek ülkelere yönelik degiştirilmiş iki farklı versiyonu bulunmaktadır:
* F-35I, Israil modifikasyonlarıyla değiştirilmiş F-35A`dır
* CF-35, Kanada için "yavaşlatma paraşütü" ilave edilip, F-35B/C tipinde "yakıt ikmali sondası" takılmış F-35A`dır.<nowiki><ref>[http://www.defpro.com/news/details/22960/?SID=d14c551996e557f1a899c71498fcf078 "Canadian DND Reinforces Its Estimates for F-35 Acquisition."] ''Department of National Defence (Canada)'', 21 March 2011.</ref></nowiki>
== Uluslararası Katılımlar ==
[[Dosya:F-
{{legend|#000075|Birincil müşteri: [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]] }}
{{legend|#750012|1. seviye: [[Birleşik Krallık]] }}
64. satır:
{{legend|#da8901|3. seviye: [[Türkiye]], [[Kanada]], [[Avustralya]], [[Norveç]] ve [[Danimarka]] }}
{{legend|#75edd4|Güvenlik işbirlik katılımcıları (SCP): [[İsrail]] ve [[Singapur]] }}]]
[[Dosya:X-
[[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]] programın birincil müşterisi ve destekçisidir. [[Türkiye]], [[İtalya]], [[Hollanda]], [[Kanada]], [[Norveç]], [[Danimarka]], [[Avustralya]] ve [[Birleşik Krallık]] programa toplam 4.375 milyon $([[ABD Doları]]) katkıda bulunmuştur. Programın toplam maliyeti yaklaşık olarak 40 milyar $(ABD Doları) olarak tahmin edilmektedir([[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]] tarafından genellikle saklı tutulur).
Uluslararası katılımlarda 3 seviye vardır ve katlımcılar bulundukları finansal katkıya göre seviyelendirilir. [[Birleşik Krallık]] "1. seviye" partnerdir ve 2.5 milyar $ (ABD Doları)'lık katkıda bulunmuştur. "2. seviye" partnerler ise 1 milyar $ (ABD Doları) katkı yapan [[İtalya]] ve 800 milyon $ (ABD Doları) ile [[Hollanda]]'dır. "3.seviye" partnerler ise [[Kanada]] - 440 milyon $ (ABD doları); [[Türkiye]] - 175 milyon $ (ABD Doları); [[Avustralya]] - 144 milyon $ (ABD Doları); [[Norveç]] - 122 milyon $ (ABD Doları) ve [[Danimarka]] - 110 milyon $ (ABD Doları).
Satır 73 ⟶ 72:
=== Hollanda ===
[[Hollanda]] JSF'nin ilk ortaklarından olmasına rağmen 2009 Nisan ayında F-35 alımı konusunda ciddi tartışmalar sahne olmuş bir ülkedir. Ülkedeki işçi partililer F-35'in maliyetinin artması ve henüz birim fiyatının belli olmaması sebebiyle alımın iptal edilmesi fikrini öne atmış, ancak koalisyonun diğer ortağı olan Hristiyan Demokratlar projenin devamından yana olmuşlardır. Mecliste süren uzun tartışmalar sonucunda Hollanda meclisten kendi lehine önemli bir karar çıkarttırmış ve [[Lockheed Martin]]'e kabul ettirmiştir: İlk F-35 test uçağı temin edilecek ve Hollanda eğer bu uçağı kendi ihtiyaçlarına uygun bulmayıp anlaşmadan vazgeçerse 113 milyon avronun sadece 20 milyon avrosunu ödeyecek. Kalan maliyet ise Lockheed Martin‘in sorumluluğunda karşılanacak.<nowiki><ref>[http://www.savunmasanayi.net/f-35-projesinde-catirdamalar/f-35-projesinde-catirdamalar/ SavunmaSanayi.NET 64. Sayısı: F-35 projesinde çatırdamalar, Tevfik Uyar]</ref></nowiki>
=== Türkiye ===
Satır 83 ⟶ 82:
=== Avustralya ===
Hollanda'dan sonra Avustralya'da da projenin maliyetleri konusunda soru işaretleri oluşmuş ve bazı iddialar basına yansımıştır ancak Avustralya Savunma Bakanlığı bürokratlarının 2009 Mayıs ayında kaleme aldığı Beyaz Kitap’ın yazarlarının yorumunda, Avustralya için 2030 yılına kadar beşinci nesil savaş uçağı alternatifinin sadece F-35 olduğu, zira 20 yıl boyunca F-35’ten daha üstün bir uçak olmayacağı iddia edilmiştir. Yapılan yorumda, F-35’in stealth özelliği ve modern aviyoniği ile her türlü tehdite cevap verebilecek bir uçak olacağı dile getirildi.
Avustralya, 100 adet F-35A (CTOL) tipi taarruz uçağı tedarik etmeyi planlıyor. Bu uçaklar, F/A-18A/B Hornet’lerin yerine geçerek F/A-18F Super Hornet uçaklarını tamamlayacaklardır.<nowiki><ref>[http://www.savunmasanayi.net/avustralya-f-35%E2%80%99in-arkasinda-durdugunu-acikladi/avustralya-f-35%E2%80%99in-arkasinda-durdugunu-acikladi/ SavunmaSanayi.NET 66. Sayısı: Avustralya F-35'in arkasında durduğunu açıkladı.]</ref></nowiki>▼
▲Avustralya, 100 adet F-35A (CTOL) tipi taarruz uçağı tedarik etmeyi planlıyor. Bu uçaklar, F/A-18A/B Hornet’lerin yerine geçerek F/A-18F Super Hornet uçaklarını tamamlayacaklardır.<ref>[http://www.savunmasanayi.net/avustralya-f-35%E2%80%99in-arkasinda-durdugunu-acikladi/avustralya-f-35%E2%80%99in-arkasinda-durdugunu-acikladi/ SavunmaSanayi.NET 66. Sayısı: Avustralya F-35'in arkasında durduğunu açıkladı.]</ref>
== Kullanıcılar ==
[[Dosya:
F-35`in faaliyet gösterdiği ve uçak teslim almış ülkeler:
; {{USA}}
* [[Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri]]
* [[Amerika Birleşik Devletleri Deniz Piyade Kolordusu]]
* [[Amerika Birleşik Devletleri Deniz Kuvvetleri]]
; {{UK}}
* [[Kraliyet Hava Kuvvetleri]]: Üç uçak teslim edildi ve [[Florida]]`da merkezlendirildi,<nowiki><ref>{{Web kaynağı | url = http://www.raf.mod.uk/news/archive/third-joint-strike-fighter-for-the-uk-arrives-28062013 | başlık = Third Joint Strike Fighter for the UK arrives | yayıncı = RAF | tarih = 2013-06-28 | erişimtarihi = 2013-08-2 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160101013605/http://www.raf.mod.uk/news/archive/third-joint-strike-fighter-for-the-uk-arrives-28062013 | arşivtarihi = 1 Ocak 2016}}</ref></nowiki> 2015 yılına kadar İngiltere'de merkezlendirilmesi beklenmiyor ve 2018 yılına kadar da operasyonel olması beklenmemektedir.<nowiki><ref>{{Web kaynağı | url = http://www.raf.mod.uk/equipment/f35jointstrikefighter.cfm | başlık = F-35B Lightning II | yayıncı = RAF | tarih = 26 April 2013 | erişimtarihi = 30 May 2013 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160206195738/http://www.raf.mod.uk/equipment/f35jointstrikefighter.cfm | arşivtarihi = 6 Şubat 2016}}</ref></nowiki><nowiki><ref>{{Web kaynağı | url = http://australianaviation.com.au/2013/03/uk-announces-f-35b-basing/ | başlık = UK announces F-35B basing &#124; Australian Aviation Magazine | yayıncı = Australianaviation.com.au | tarih = 2013-03-26 | erişimtarihi = 2013-05-31 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20160101013606/http://australianaviation.com.au/2013/03/uk-announces-f-35b-basing/ | arşivtarihi = 1 Ocak 2016}}</ref></nowiki>
; {{NLD}}
* [[Hollanda Kraliyet Hava Kuvvetleri]]: Bir uçak teslim edildi, ikincisi tamamlandı ve fabrika testlerinde. Her iki F-35`de test programına katılmak için Florida`da merkezlendirildi.<nowiki><ref>[http://www.f35.nl/jsf-nieuws/het_project/eerste-fabrieksvlucht-van-tweede-nederlandse-f-35/ ]</ref></nowiki>
== Genel Özellikler ==
[[Dosya:F-
* '''Mürettebat''': 1
* '''[[Uzunluk]]''': 15.67 [[Metre|m]]
Satır 118 ⟶ 116:
=== Performans ===
[[Dosya:
* '''Azami hız:''' 1,6+ [[Mach]] (1.932 [[Kilometre bölü saat|km/h]])
* '''[[Menzil]]:''' A: 2.200 km; B: 1.667 km; C: 2.593 km (Dahili yakıt ile birlikte)
* '''Servis Tavanı'''(Azami irtifa)''':''' 60,000 [[Fit (birim)|ft]] (18,288 m) <nowiki><ref>[http://www.airtoaircombat.com/detail.asp?id=19 "LockheedMartin F-35B JSF."] ''Airtoaircombat.com''. Retrieved: 15 August 2009.</ref></nowiki>
* '''Tırmanış değeri:''' 40.000 [[Fit (birim)|fit]]/dak. (200 [[Metre bölü saniye|m/sn]]). (tahmini)
* '''Muharebe yarıçapı:'''
** F-35A: 1.081 km (584 [[deniz mili]])<nowiki><ref name="asdasd">{{Web kaynağı | url = http://www.kokpit.aero/irfan-sarp-f35-en-pahali-ucak-mi | başlık = Şimdiye kadar imal edilen en pahalı 'çok uluslu' uçak: F-35 | yayımcı = KT10 Yapım Prodüksiyon Tic. Ltd. Şti., kokpit.aero | tarih = 31 Mart 2013 | erişimtarihi = 18 Nisan 2013 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20150416035435/http://kokpit.aero:80/irfan-sarp-f35-en-pahali-ucak-mi | arşivtarihi = 16 Nisan 2015}} {{tr}}</ref></nowiki>
** F-35B: 868 km (469 deniz mili)
** F-35C: 1.138 km (615 deniz mili)
Satır 131 ⟶ 129:
** '''Tam dolu yakıt ile:''' A: 0.89; B: 0.92; C: 0.81
** '''%50 Yakıt ile:''' A: 1.12; B: 1.10; C: 1.01
* '''[[
** F-35A: 9 [[
** F-35B: 9 G
** F-35C: 9 G
=== Silah Sistemleri ===
[[Dosya:
* '''Top:''' 1 × [[General Dynamics]] GAU-22/A Equalizer, 25 mm (0.984 in), 4-namlulu [[mitralyöz]] top, dahili 180 mermi ile beraber<nowiki><ref group=N>F-35B ve F-35C harici pod ile beraber 220 mermili topa sahiptir</ref></nowiki><nowiki><ref name="F-35_Stats">[http://www.jsf.mil/downloads/mediakits/7764.zip "F-35 Joint Strike Fighter Media Kit Statistics."] JSF.mil August 2004.</ref></nowiki>
* '''Silah istasyonları:''' 6 × harici silah kulesi ( 6,800 kg kapasiteli) kanatlarda<nowiki><ref name="ref4ca2z1">{{Web kaynağı | http://www.jsf.mil/downloads/documents/AFA_Conf_-_JSF_Program_Brief_-_26_Sept_06.pdf = | başlık = F-35 Program Özeti | yayımcı = Davis, Brigadier General Charles R. | tarih = 26 Eylül 2006. | erişimtarihi = 18 Nisan 2013 | arşivengelli = evet}} {{en}}</ref></nowiki><nowiki><ref name="ref4ca2z2">{{Web kaynağı | http://www.jsf.mil/downloads/mediakits/7764.zip = | başlık = F-35 Joint Strike Fighter Media Kit Statistics | yayımcı = JSF | tarih = August 2004.. | erişimtarihi = August 2004. | arşivengelli = evet}} {{en}}</ref></nowiki> ve çift silah kuleli iki adet dahili iç bölüm. Toplam 8.100 kg (18,000 lb) silah yükü<nowiki><ref name="ref4ca2z3"></nowiki>{{Web kaynağı
** '''[[Füze]]ler:'''
*** [[AAM (füze)|Havadan Havaya Füze]]:
|