Dış kuvvetler: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Rüzgarlar kısmı için galeri eklendi. |
Akarsular eklendi. |
||
13. satır:
* [[Şahit tepe]]: Duruşu yatay şekilde olan tabakaların uzanmış olduğu düzlük bölgelerdeki rüzgar aşındırması sonucu oluşmuş parçalı biçimdeki yerşekilidir.
===
* [[Barkan]]: Rüzgarların hızlarının azaldıkları yerlerde taşıdıkları kumları biriktirmesi sonucunda oluşur. Genellikle çöllerde görülür ve hilal şeklindedir, rüzgarların etkisiyle sürekli yer değiştiren kumullar ile oluşturdukları şeklin genel adıdır.
* [[Kum|Kum yığınları]]: Rüzgarların küçük veya iri taşları biriktirmesi ile oluşur.
25. satır:
ArgentinaLoess.JPG|[[Lösler]]
</gallery>
== Akarsular ve oluşturdukları şekiller ==
Bir yatak içerisinde eğime bağlı olarak akan sulara [[akarsu]] denir. Akarsular [[Rüzgâr|rüzgarlar]] gibi dünyayı şekillendirmede etkilidir. Akarsunun doğduğu yere [[kaynak]], göle veya denize döküldüğü yere ağız, aktığı ve izlediği yola ise akarsu yatağı denir. Akarsuların kolları ile aktığı yere ise havza denir. Akarsunun bir bölümünden saniyede geçen su miktarına debi denirken yıl içindeki akım düzenine de rejim denir. Akarsuların yataklarını deniz seviyesine ulaştırsa denge profiline ulaşmış olur.
=== Akarsu aşındırması ile oluşan yerşekilleri ===
* [[V şekilli vadi|Çentik vadi]]: Akarsuların hızlı bir şekilde aktığı eğimli alanları, aşındırmaları sonucunda oluşan vadi tipidir. Akarsular, yüksek, dar ve eğimli arazilerin bulunduğu bölgelerde derine doğru aşındırma yaparlar, bunun sonucunda ise çentik vadiler oluşur. Çentik vadilerin diğer bir adı ise V şekilli vadidir.
* [[Boğaz vadi]]: Kara ve deniz seviyelerindeki değişimlere bağlı olarak akarsular tarafından açılmış derin ve boğaz görünümlü vadilerdir. Diğer bir ismi ise "yarma" vadidir.
* [[Kanyon|Kanyon vadi]]: Boğaz vadi ile aynı özellikleri taşır fakat kenarları basamak şeklindedir. Karstik bölgelerde yaygındır.
* [[Alüvyal Tabanlı vadi]]: Eğimin azaldığı yerlerde yanal aşındırma sonucu oluşmuş olan vadilerdir.
* [[Asimetrik vadi]]: Akarsuların bir vadide dirençli olan yerleri az, yumuşak olan yerleri ise daha çok aşındırması sonucu oluşmuş vadilerdir.
* [[Peribacaları|Peri bacaları]]: Volkanik ve [[Tüf|tüflü]] arazilerde cılız bitki örtüsüne paralel olarak, rüzgarında dolaylı etkisiyle akarsu ile sel sularının oluşturdukları yer şekilidir. Peri bacalarının üst kısmı "[[bazalt]]" kayacından oluşur.
* [[Şelale|Dev kazanı]]: Akarsuların şelaleler oluşturarak aktığı yerlerdeki aşındırma sonucu oluşan çukurluklardır.
* [[Menderes]]: Akarsuların, eğimin azaldığı yerlerde büklümler yapması sonucunda oluşmuş şekillerdir.
* [[Kırgıbayır]], Bitki örtüsünün cılız olduğu yerler ile kurak iklim alanlarında sel sularının etkisiyle oluşan bozuk arazi yapısına denir. Diğer bir adı Badlans!dır.
* [[Plato (coğrafya)|Plato]]: Akarsuların derin vadilerle yardığı ve çevresine göre yüksek olan düzlüklerdir.
* [[Peneplen]]: Deniz seviyesine yakın, aşındırılmış hafif dalgalı düzlüklerdir. Diğer bir adı "yontuk düz" dür.
=== Akarsu biriktirmesi ile oluşan yerşekilleri ===
* [[Delta]]: Akarsuların taşıdıkları malzemeleri deniz kıyısında biriktirmesi ile oluşan şekillerdir.
* [[Birikinti yelpazesi]]: Eğimin azaldığı yerlerdeki, yelpaze şeklinde oluşmuş olan akarsu biriktirmesidir.
* [[Birikinti konisi]]: Birikinti yelpazelerinin birleşmesiyle oluşmuş yer şekillerdir.
* [[Dağ eteği ovası]]: Birikinti konilerinin birleşmesiyle oluşmuş yer şekillerdir.
* [[Seki]]: Deniz ve karalardaki yükselmelere bağlı olarak akarsunun yatağını derine doğru aşındırması sonucunda eski yatağın basamak şeklinde ortaya çıkmasına denir
* [[Irmak adası]]: Eğimin azaldığı yerlerde akarsuların "ada" şeklinde biriktirme yapması ile oluşmuş şekildir.
| |||