Budapeşte: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Mirochi (mesaj | katkılar)
k kaynak gösterilmesi gerektiğini düşündüğüm yerdeki kaynağı ekledim
Kudelski (mesaj | katkılar)
Düzeltme.
63. satır:
 
=== 19. yüzyıl ===
19. yüzyılda Macaristan'ın bağımsızlık mücadelesi ve modernleşmesi dönemin karakterini oluşturmuştur. 1848'de Habsburglara karşı başkentte ayaklanma başlamış ve bir yıl sonra bastırılmıştır. Budapeşte [[1867 Avusturya-Macaristan Antlaşması]] ile doğan [[Avusturya-Macaristan İmparatorluğu]]'nun iki başkentinden birisi oldu. Bu uzlaşma Budapeşte'nin 1I. Dünya Savaşı'na kadar sürecek olan ikinci büyük kalkınma dönemini başlattı. Budin ve Peşte'yi birbirine bağlayan ilk kalıcı köprü olan [[Zincirli Köprü]] de 1849'da açıldı. Peşte ülkenin idari, siyasi, ekonomik, ticari ve kültürel merkezi haline gelmeye başladı. Şehrin gelişmesine bağlı olarak Macaristan'ın kırsal kesimlerinden artan göç Macarların şehirde çoğunluğa sahip olan etnik grup olmasını sağladı. 1851'de Macarlar Budapeşte nüfusunun %35.6'sını oluştururken bu oran 1910 itibariyle %85.9'a çıkmıştır. Buna bağlı olarak Budapeşte'de en çok kullanılan dil artık Almanca değil Macarca oldu. Diğer yandan 1900'de şehrin nüfusunun %23.6'sı Yahudiydi. Budapeşte'deki büyük Yahudi topluluğundan dolayı 20. yüzyılın başında Budapeşte sıkça "Yahudilerin Mekkesi" ya da "Yudapeşte" şeklinde anılır olmuştu.
 
=== 20. yüzyıl ===
[[1I. Dünya Savaşı]]'nın sonunda [[Avusturya-Macaristan İmparatorluğu]] yıkıldı ve Macaristan Cumhuriyeti ilan edildi. 1920'de imzalanan [[Triyanon Antlaşması]] ise ülkenin bölünmesine ve Macaristan'ın nüfusunun ve topraklarının üçte ikisini kaybetmesine yol açmıştır.
[[Dosya:Budapest jewish WWII memorial shoes on river bank.jpg|thumb|left|200px|Nehir kıyısında bulunan 2.Dünya Savaşı Yahudi anıtı]]
 
1944 yılında, [[İkinciII. Dünya Savaşı]]'nın sonlarına doğru, Budapeşte kısmen İngilizBritanya ve Amerikan hava saldırıları tarafından tahrip edildi. 24 Aralık 1944'ten 13 Şubat 1945'e kadar şehir [[Budapeşte Muharebesi]]'nde kuşatıldı. Budapeşte'ye saldıran Sovyet ve Romen askerleri, Alman ve Macar askerlerine karşı şehri savunmak büyük zarara yol açtılar. Bütün köprüler Almanlar tarafından tahrip edilmiştir. Ancak [[Zincirli Köprü]]'deki aslan heykelleri savaşın yıkımından kurtulmuşlardır. 38.000'den fazla sivil çatışma sırasında hayatını kaybetti. Budapeşte'de bulunan 250.000 [[Yahudi]] nüfusunun %20 ila %40'ı 1944 ve 1945 başlarında [[Nazi]] soykırımı yoluyla öldü. İsveçli diplomat [[Raoul Wallenberg]] yahudilere İsveç pasaportları vererek ve onları konsolosluk koruması altına alarak onbinlerce Budapeşte Yahudisinin hayatını kurtarmayı başarmıştır.
 
1949 yılında, Macaristan Komünist Halk Cumhuriyeti ilan edildi. Yeni komunist devlet [[Budin Kalesi]]'ni eski rejimin sembolü olarak görmüş ve 1950'lerde kale ciddi şekilde tahrip edilmiştir. 23 Ekim 1956'da Budapeşte'de demokratik değişiklikler talep eden barışçıl gösteriler başladı. Göstericiler Budapeşte radyo istasyonuna giderek taleplerinin yayınlanmasını istediler. Yönetimse göstericilerin vurulması emrini verdi. Macar askerlerse silahlarını göstericilere vererek binanın ele geçirilmesini sağladılar. Böylece [[Macar Devrimi]] başlamış oldu. Göstericiler Imre Nagy'nin başbakan olmasını talep ettiler ve aynı günün akşamında [[Macaristan İşçi Partisi]] Merkez Komitesi bu talebi kabul etti.
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Budapeşte" sayfasından alınmıştır