Fransa tarihi: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
SARP UZEL (mesaj | katkılar)
kDeğişiklik özeti yok
Erasmus.new (mesaj | katkılar)
Değişiklik özeti yok
1. satır:
{{Çeviri}}
{{Fransa tarihi}}
Taştan aletler, bundan yaklaşık 1.8 milyon yıl önce Fransa'da ilkel insanın bulunduğunu kanıtlamaktadır.<ref name="anthropology1">{{Web kaynağı | last = Jones | first = Tim | url = http://anthropology.net/2009/12/16/lithic-assemblage-dated-to-1-57-million-years-found-at-lezignan-la-cebe-southern-france/ | title = Lithic Assemblage Dated to 1.57 Million Years Found at Lézignan-la-Cébe, Southern France « | publisher = Anthropology.net | accessdate = 21 June 2012 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20150924113011/http://anthropology.net/2009/12/16/lithic-assemblage-dated-to-1-57-million-years-found-at-lezignan-la-cebe-southern-france/ | arşivtarihi = 24 Eylül 2015}}</ref> Bölgede ilk modern insan 40.000 yıl önce ortaya çıkmıştır.
'''Fransa tarihi''' için ilk yazılı kayıtlar [[Demir Çağı]]'ndan itibaren bulunmaktadır. Günümüzdeki Fransa, [[Galya]] olarak bilinen bir [[Roma İmparatorluğu]] eyaletinin üstüne kuruludur. Romalı tarihçiler, bölgede, dil farkıyla ayrılan üç büyük etnik grubun varlığını ortaya koymuşlardır: Galyalılar, [[Akuitanlar]] ve [[Belgalar]]. En büyük ve bölgeye en hakim grup olan Galyalılar, Galyaca konuşan [[Keltler]]di.
 
MÖ bin yıllık süre içerisinde, Yunanlar, Romalılar ve [[Kartaca]]lılar Akdeniz kıyılarında ve civar adalarda koloniler kurmuşlardı. Milattan önce 2. yüzyılın sonlarında [[Roma İmparatorluğu]], Galya'nın güneyini [[Galia Narbonensis|Gallia Narbonensis]]'in bir vilayeti olarak topraklarına kattıktan sonra, [[Jül Sezar]] komutasındaki Roma orduları Galya'nın geri kalanını da MÖ 58-51 yılları arasında yapılan [[Galya Savaşları]]'nda fethetmiştir. Bu olay, Galya ve Roma kültürlerini yakınlaştırmış, Galya Roma İmparatorluğu'yla bütünleşmiştir.
 
Roma İmparatorluğu'nun daha sonraki dönemlerinde Galya, muhacirlikten ve [[Barbar]] akınlarından, özellikle de [[Cermenler]]den nasibini almıştır. 5. yüzyıl sonlarında, Frank kralı [[I. Clovis]], Galya'nın büyük bir bölümünü kendi hükümdarlığı altında birleştirmiş ve bölgeyi yüzyıllar boyu sürecek olan [[Franklar]]ın hakimiyetine zemin hazırlamıştır. [[Şarlman]]'ın döneminde bölgedeki Frank egemenliği doruğa ulaşmıştır. Şarlman'ın [[Karolenj İmparatorluğu]]'nun batısında doğan ortaçağ [[Fransa Krallığı]], [[Hugh Capet]] tarafından [[987]] yılında kurulan Capet Hanedanlığı himayesinde önem kazanmıştır.
 
Son gerçek [[Capet Hanedan ailesi]] üyesinin [[1328]]'deki vefatı, [[Valois Hanedanı]] ve [[Plantagenet Hanedanı]] arasında [[Yüz Yıl Savaşı]] olarak da bilinen çatışmalara sürükleyen vekalet krizine neden oldu. Resmi olarak savaş, [[1337]]'de [[VI. Filip]]'in Akuitan Düklüğü'nü, varis olan; Fransız tahtının PlantagentPlantagenet talibi, [[III. Edward]]'dan alma çabasıyla başladı. [[II. Jean]]'ın yakalanması ve fidyeyle serbest bırakılmasını da içeren Plantagenet zaferlerine rağmen, savaşın devamında şans Valois Hanedanı'na gülmeye başladı. Bunun yanında sıradan bir Fransız genç kız olan [[Jeanne d'Arc]] Fransız güçlerini İngilizlerin üstüne sürerek kendini ulusal bir kahraman olarak benimsetip bu savaşın önem arzeden figürlerinden biri olmuştur. Savaş, 1453'te Valois zaferiyle sonlanmıştır.
 
Yüz Yıl Savaşı'nda kazanılan bu zafer, Fransız milliyetçiliğini yüceltmiş ve Fransız monarşisini güçlendirmiştir. [[Ancien Régime]] olarak bilinen dönemde, Fransa merkezi bir [[Mutlak monarşi]] ile yönetilmeye başlanmıştır. Sonraki yüzyıllarda, [[Fransa Rönesans]] ve [[Reform]] hareketlerine sahne olmuştur. Fransız Din Savaşı'nın en can alıcı noktasında, Fransa son Valois kralı olan [[III. Henri]]'nin rakip fraksiyonlar olan [[Bourbon Hanedanı]] ve [[Guise Hanedanı]] ile savaşmaya başlamasıyla yeni bir veraset krizinin içine düştü. [[IV. Henri]], Navarre Kralı, Bourbon ailesinin veliahtı, çatışmada üstün gelmiş ve Fransız Bourbon Hanedanlığı'nı güçlendirmiştir. 16. yüzyılda gelişen bir [[Fransız Sömürge İmparatorluğu]] kurulmuştu. Fransa'nın politik gücü, Versailles Sarayı'nın da yapım emrini veren, "Güneş Kral" [[XIV. Louis]]'nin hükümdarlığı döneminde doruk noktasına ulaşmıştır.
Satır 15 ⟶ 16:
Fransa, [[I. Dünya Savaşı]]'nda [[Üçlü İtilaf]]'ta yer almış; Birleşik Krallık, Rusya, İtalya, Japonya, Birleşik Devletler ve bazı küçük müttefik devletler birlikte Almanya ve [[İttifak Devletleri]]'ne karşı savaşmıştır.
 
Fransa, [[II. Dünya Savaşı]]'nda [[Müttefik Devletler]] arasında yer almasına rağmen, 1940 yılında [[Nazi Almanyası]] tarafından ele geçirilmiştir. ''Üçüncü Cumhuriyet'' tasfiye edilmiş, ülkenin büyük bir kısmı [[Mihver Devletleri]] tarafından kontrol altına alınmış, ülkenin güneyi işbirlikçi [[Vichy Hükümeti]]'ne bırakılmıştı. 1944'te kurulan [[Özgür Fransa]]'nın ardından [[Dördüncü Fransa Cumhuriyeti]] kurulmuş, ancak on beş yıldan az bir süre mevcudiyetini sürdürebilmiştir. 1958'de yaşanan ''Cezayir Krizi'' ile birlikte Dördüncü Fransa Cumhuriyeti çökmüş ve [[Charles de Gaulle]] önderliğinde [[Beşinci Fransa Cumhuriyeti]] kurulmuştur. 1960lardaki1960'lardaki [[Dekolonizasyon]] hareketiyle birlikte çoğu ''Fransız Koloni İmparatorluğu'' bağımsız hale gelmiş, daha küçük bölgeler ise denizaşırı eyaletler ve [[Denizaşırı kolektivite]]ler haline gelmişlerdir. II. Dünya Savaşı'ndan beri Fransa, BM Güvenlik Konseyi'nin ve [[NATO]]'nun kalıcı üyesidir. 1945'ten sonraki birleşmede hareketinde merkez bi rol oynamış ve [[Avrupa Birliği]]'nin oluşumuna katkıda bulunmuştur. Ekonomik büyümedeki yavaşlık ve etnik azınlıklarla yaşanılan sorunlara rağmen, 21. yüzyıldaki güçlü ekonomik, kültürel, askeri ve politik önemini korumaktadır.
 
==Tarih Öncesi==
[[Dosya:Lascaux painting.jpg|thumb|right|Mağara resmi [[Lascaux]]]]
1968'de [[Chilhac]] ve 2009'da [[Lézignon-la-Cèbe]]'de bulunan taştan aletler bundan yaklaşık 1.,8 milyon yıl önce ilkel insanın bölgede bulunduğunu kanıtlamaktadır.<ref name="anthropology1"/>
 
Avrupa'da [[Neandertal]]ler [[Anno Domini|MÖ]] 400.000 yılından itibaren varlık göstermiş,<ref>http://www.abc.net.au/science/articles/2014/06/20/4029075.htm</ref> ancak muhtemelen bir soğuk hava döneminde modern insanla yaşadıkları rekabet sonucu soyları bundan 30.000 yıl önce tükenmiştir. İlk modern insanlar - ''[[Homo Sapiens]]''- Avrupa'ya 43.000 yıl önce girmiştir ([[Üst Paleolitik Dönem]]).<ref>http://www.nytimes.com/2011/11/03/science/fossil-teeth-put-humans-in-europe-earlier-than-thought.html?scp=1&sq=kents%20cavern&st=cse</ref> [[Lascaux]] ve Gargas'taki ([[Hautes-Pyrénées]]'deki Gargas) mağara resimleri ve [[Karnak Taşları]] bölgedeki tarih öncesi dönemlerin kalıntılarıdır.
Satır 25 ⟶ 26:
==Antik Çağ==
===Yunan Kolonileri===
[[Dosya:Massalia large coin 5th 1st century BCE.jpg|thumb|350px|[[Massalia]] (modern [[Marsilya]]) Roma öncesi Galya'daki Yunanların kanıtı gümüş sikke, MÖ 5.-1 yy. yüzyıl]]
 
[[MÖ 600]] yılında [[Phokaia]]lı [[İyonya]]lı Yunanlar, Akdeniz kıyısında günümüzde Marsilya olan [[Massalia kolonisi]]ni kurarak aynı zamanda Fransa'nın en eski şehrinin de temelini atmış oldular.<ref>{{cite book|author=I. E. S. Edwards, ed. |title=The Cambridge Ancient History|url=http://books.google.com/books?id=n1TmVvMwmo4C&pg=RA1-PA754|year=1970|publisher=Cambridge U.P.|page=754|isbn=9780521086912}}</ref><ref>{{cite book|author1=Claude Orrieux|author2=Pauline Schmitt Pantel|title=A History of Ancient Greece|url=http://books.google.com/books?id=b8cA8hymTw8C&pg=PA62|year=1999|publisher=Blackwell|page=62|isbn=9780631203094}}</ref> Aynı tarihlerde, bazı Kelt kabileleri de Fransa'nın doğu bölgelerini([[Germania Superior]]) kontrol altına almaktaydı ancak bu işgal Fransa'nın geri kalanına yalnızca MÖ 5. ve 3. yüzyıllarda yayılmıştır.<ref>Carpentier et al 2000, p.29</ref>
 
===Galya===
Satır 41 ⟶ 42:
==Birinci Dünya Savaşı==
[[French Army in World War I]] and [[Home front during World War I § France]]
1911-1914 yılları boyunca içsel problemlerle uğraşan Fransa , askerlik hizmetini sosyalistlerin güçlü itirazlarına rağmen üç yıla çıkartsa da dış ilişkilere gereken önemi vermiyordu , 1914 yılında hızla tırmanan balkan krizi Fransayı hazırlıksız yakaladı ve birinci dünya savaşında küçük bir rol oynamasına neden oldu.
== Kaynakça ==
{{Kaynakça}}
Satır 48 ⟶ 49:
{{Fransa-tarih-taslak}}
 
[[Kategori:Fransa tarihi|* ]]
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Fransa_tarihi" sayfasından alınmıştır