Kentleşme: Revizyonlar arasındaki fark

İletici faktörler, diğer etmenlerin etkilerini azaltıcı ya da çoğaltıcı bir etkiye sahiptir. Ayrıca itici ve çekici faktörler arasında bir nevi aracıdır da.

 

Gelişmiş ülkelerde meydana gelen kentleşme sürecinde, toprağa bağlı geleneksel toplumdan-yoğun iş gücüne dayalı şehir toplumuna doğru gerçekleşen bir dönüşüm söz konusu olmuştur. Kentleşme ve endüstrileşme süreçleri ya tarım reformu ile derinlemesine bir gelişim içerisinde ya da birbirleriyle eş zamanlı gerçekleşmişlerdir.

Günümüz gelişmekte olan ülkelerinde meydana gelen kentleşme süreci, 1920li yıllarda Latin Amerika’da başlamış olup, II. Dünya Savaşı sonrasında ise diğer ülkelere yayılma göstermiştir. Ancak bununla birlikte bilindiği gibi, gelişmiş ülkelerin kentleşme süreci temelinde bazı farklılıklar yatar:

* Gelişmiş ülkelerdeki şehir nüfusu, endüstrileşmiş Avrupa ülkelerinin birçoğunda ve üstelik (Max Weber’in ifadesiyle) “Batı Şehrinin” yerel politika gelenekleri olmaksızın hızla gelişmektedir. Gelişmiş ülkelerde birbiri ile uyumlu ve birbirine bağlı olarak işleyen toplumsal yaşam biçimleri, istisnalar olsa de yakın dönemde endüstrileşmiş ülkeler ile henüz endüstrileşmekte olan ülkelerde mevcut değildir. Gelişmiş ülkelerin megakentlerinde meydana gelen yıllık nüfus artışının %40-50 oranında müsebbibi olan yoğun göçler ve buna eşlik eden doğal nüfus artışı bu kentlerde katlanan sorunlara yol açmaktadırlar. Ancak altyapı gelişme çalışmaları şehirlerin hızlı büyümesine paralel hızda gelişmemiştir. Moritanya’nın başkenti Nuakşot’un nüfusu 1958 yılından 500 kişi iken 2008 yılında 800.000 kişiye ulaşmıştır. Bu sayının, çadırda ve kenar mahallelerde yaşayan nüfusun sürekli artışı ile,  % 160.000 oranında artarak iki milyona da ulaşma olasılığı bulunmaktadır. Hintli bir ekonomist ve aynı zamanda 2010 yılında Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) araştırma ödeneği alan Yayati Gosh, birçok ülkede, neoliberal reformun etkisi altında gerçekleşen şehir planlamasının çöküşünü eleştirmiş ve bunu “kalabalıkların, güvensizliklerin ve eşitsizliklerinin canavar kentlerini yaratma eğilimi olarak tanımlamıştır".

 

Farklı kentleşme türleri arasında belirli değişiklikler vardır:

 

Bir alanda, şehirde ya da ülkede yaşayan nüfusun artmakta olan oranı buna işaret eder. Kentleşme oranı demografik duruma ve sürece göre değerlendirilir. Kentlerde her şey resmi açıdan  o ülkenin kendi yasal düzenine göre yönlendirilir.

 

Şehirlerin sayısı artmaktadır, bu ödünç alınan ya da yeniden kurulan şehirler aracılığıyla gerçekleşmektedir. Yüksek Orta Çağ, Barok ve Sanayi dönemi temel aşamalara örnek olarak verilebilir.

 

Şehirlere göç etme; bina sayısında artışa neden olduğu gibi sokak ve alt yapıların da çoğalmasını hızlandırır. Ayrıca bu durum mevcut şehirlerin genişlemesini etkiler ve şehrin doğal alanlarını yok eder. Dünyada ve ülkemizde kentleşme hızlı bir gelişim göstermektedir. Bununla birlikte hızlı kentleşme beraberinde avantajlar ve dezavantajlar getirir. Bunları şu şekilde sıralamak mümkündür.

 

Daha Fazla Yaşam Alanı Sağlaması: Kentleşme yatay değil dikey gelişmeyi ifade eder. Kentleşme sonunda kentlerde yapılan yüksek katlı binalar bunun tipik örneğidir. Bu sayede canlılara daha fazla yaşam alanı sağlanmış olmaktadır.

 

Daha İyi Sosyal Olanaklar: Eğitim seviyesinin yükselmesi kentleşmenin önde gelen faydaları arasındadır. Kentsel alanlarda doğum oranları, kırsal alanlardan daha düşüktür. Bu ise nüfus artışının neden olduğu çevresel bozulmaları azaltan bir etmendir. Bireylere kentlerde sunulan aile planlaması eğitimleri, kırsal alanlardan daha fazladır. Kentleşme bireylere iş bulmada da daha iyi olanaklar sağlayabilir (özellikle ülkemizde İstanbul, Ankara gibi büyük şehirlerimizin yoğun göç almasının nedeni kırsal kesimde yaşayan ve yeterli olanaklara sahip olamayan halkın kentlerde iş bulma ümididir). Kentleşme yukarıda anılanlar yanında bireylere daha iyi sağlık hizmeti ve daha iyi bir sosyal yaşam da sağlayabilir.

 

# İklim Üzerindeki Etkiler: Kentleşme sonucu ortaya çıkan yapılanma aşırı ısınmaya neden olmaktadır. Örneğin; yollar, binalar, kaldırımlar gün boyu depoladıkları enerjisi geceleyin serbest bırakarak iklimin aşırı ısınmasına neden olmaktadır.

# Hava Kirliliği: Hava kirliliği kentlerin temel sorunlarından birisidir.