Britanya Mısırı: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Erasmus.new (mesaj | katkılar)
k Erasmus.new, İngiliz egemenliği (Mısır) sayfasını Britanyalı egemenliği (Mısır) sayfasına taşıdı
Erasmus.new (mesaj | katkılar)
Değişiklik özeti yok
3. satır:
[[Dosya:Fuad I..jpg|thumb|right|200px|I. Fuad (1868-1936), Mısır Kralı]]
 
[[1882]]-[[1922]] yılları arasında İngilizBritanyalı işgali altındaki [[Mısır]]'ın fiilen [[Osmanlılar]]dan kopması ve öteden beri süren [[İngilizBritanyalı]]-[[Fransız]] rekabetinin [[İngilizlerBritanyalılar]] lehine noktalanması gibi iki önemli sonuç doğurdu. İngilizlerBritanyalılar, Osmanlıların ve Avrupa devletlerinin gösterdiği tepkiyi göz önüne alarak resmi bir siyasi denetim kurmaktan kaçınmakla birlikte, stratejik çıkarlarını güvence altına almadan Mısır'dan çekilmeye niyetleri olmadıklarını da ortaya koydular.
 
İngilizBritanyalı işgal kuvvetleri iyice zayıflamış olan [[hidiv]] yönetimini güçlendirmek yerine hidivi istekleri doğrultusunda hareket edecek sembolik bir güç olarak ayakta tutma yolunu seçtiler. Aynı dönemde İstanbul'daki İngilizBritanyalı büyükelçisinin Mısır'la ilgili olarak hazırladığı raporda yönetimde köklü değişikliklerin gereğine işaret edilerek bunun ancak askeri işgal altında yürütülebileceği görüşüne yer veriliyordu. 1883'te tam yetkili temsilci ve başkonsolos olarak Mısır'a gönderilen Sir Evelyn Baring benzer görüşleri savunarak İngilizBritanyalı hükümetini ''Örtülü Protektora'' politikasını benimsemeye ikna etti.
 
İngilizlerBritanyalılar, müdahaleye uluslararası bir meşruluk kazandırmak amacıyla, Mısır'ın mali durumunu düzelterek bütçe fazlasıyla özellikle Fransa'ya olan borçlarını düzenli olarak ödemeye başlamasını ve [[Süveyş Kanalı]]nı hem barış, hem de savaş döneminde açık tutma sözü vererek uluslararası muhalefetin önemini yitirmesini sağladılar. Bu arada İngilizlerBritanyalılar, danışman sıfatı taşıyan yöneticilerini kilit noktalara yerleştirerek Mısır hükümeti üzerinde dolaylı ama son derece etkili bir denetim sistemi kurdular.
 
Babasının ölümünden sonra genç yaşta hidiv olan [[Abbas Hilmi Paşa]] ''Örtülü Protektora'' yönetimine tepki göstererek 1893'te kukla başbakan Mustafa Fehmi'yi başbakanlıktan uzaklaştırdı. İngilizler tepki olarak [[Hidiv]] [[Abbas Hilmi Paşa]]'nın yetkilerini kısıtladılar. 1890'ların sonlarında ortaya çıkan milliyetçi akımlar, özellikle yayın ve propaganda çalışmaları temelinde örgütlenmeye çalıştı. [[Abbas Hilmi Paşa]]'dan da destek alan hareket, [[Sudan]]'ın yeniden Mısır'a bağlanması için yürütülen kampanyalar sırasında (1896-98) geniş bir kitle desteği buldu. Daha sonra kâğıt üzerindeki İngilizBritanyalı-Mısır ortak yönetimine karşın Sudan'ın bir İngilizBritanyalı sömürgesine dönüştürülmesi, milliyetçi tepkilerin derinleşmesinde önemli rol oynadı.
 
Zamanla kalıcı bir nitelik kazanan İngiliz işgaline karşı duyulan tepki son derece yoğunlaştı. Haziran 1906'da bir İngilizBritanyalı subayını öldüren Denşavay köylülerinin acımasızca cezalandırılmasıyla başlayan karışıklıklar, büyük bir boyut kazanarak Sir Evelyn Baring'in görevinden ayrılmasına yol açtı. Yeni yüksek temsilci Sir Eldon Gorst İngilizBritanyalı denetimini gevşetmeye ve Mısır kurumlarının daha etkili bir konum kazanmasını sağlamaya çalıştı.
 
[[I. Dünya Savaşı]]'nda Osmanlılara savaş açtıktan hemen sonra resmen protektora yönetimini ilan eden İngilizlerBritanyalılar [[II. Abbas (Mısır)|Abbas Hilmi Paşa]]'yı [[hidiv]]likten uzaklaştırarak amcası [[Hüseyin Kamil]]'i sultan unvanıyla başa geçirdiler. Savaş'tan hemen sonra Saad Zaglul Paşa başkanlığındaki üç Mısırlı siyasetçi, İngilizBritanyalı hükümetine bağımsızlık konusunun görüşülmesini önerdiler. İngilizBritanyalı hükümetinin öneriyi reddetmesi ve [[Saad Zaglul]]'un tutuklanması ülke çapında kitle gösterilerine yol açtı. Mısır'a gönderilen Lord [[Edmund Allenby]], milliyetçilere ödün vererek bir uzlaşma politikası izledi. Saad Zaglul serbest bırakıldı ve ülke düzeyinde bir örgüte dönüşmüş olan Vafd, Mısır'ın en etkili siyasi gücü haline geldi. Lord Allenby, İngilizBritanyalı çıkarlarını koruyacak bir antlaşmayı sonraya bırakarak tek yanlı bağımsızlık ilan edilmesini (Şubat 1922) sağladı. Böylece Mısır sorunlarla dolu olarak bağımsızlığını kazanırken, Ahmed Fuad da [[I. Fuad]] adıyla kral unvanını aldı.
 
== Ayrıca bakınız ==