|
=== Erken Uyarı Sistemleri Oluşturma ===
Erken uyarı sistemleri sayesinde krizin varlığı, şiddeti ve yoğunluğu tespit edilebilir ve bu sayede işletmenin varlığının istikrarla sürdürülmesi sağlanabilir. Erken uyarı sistemi; mali oranlardan hareketle işletmenin başarı durumunu tespit edebilmek için oranları tek tek dikkate almak yerine, onları başarılı-başarısız işletme grupları içinde birlikte değerlendirme sürecidir. Erken uyarı sistemi genellikle dört analiz süreci üzerine kurulmaktadır.
# Bunlardan ilki çevre analizidir. Çevre analizinde çevrede aynı faaliyet dalındaki işletmelerin bir analizi yapılır başarılı veveya başarısız olarak gruplandırılır.
# Sonraki safhada seçilen işletmelerin bilanço, kar ve kar-zarar cetvellerinden mali oranları hesaplanır vehesaplanarak mali oranlardaki gelişmelere bakarakbakılır işletmenin yakın gelecekteki durumları tahmin edilmeye çalışılır.
# Daha sonra her yıla ait başarılı ve başarısız işletmelerin oran ortalamaları bir grafik haline getirilerek, her bir oranın başarılı ve başarısız işletmeler açısından nasıl bir gelişme gösterdiği ortaya konurkonulur.
# Son olarak bu farklılıkların sebepleri ayrıntılı olarak incelenerek işletmenin ne yönde gelişme gösterdiği yorumlanır. Elde edilen geniş kapsamlı karşılaştırmalı veriler ile sektörel bazda veya işletmenin mevcut kaynak kullanımı ile ilgili yönetimde bir krizin olup olmadığı anlaşılırsonucuna varılabilir. Böylece ortaya çıkmakta olançıkabilecek bir krizikriz işletme içinaçısından bir fırsata dönüştürme şansı da ortaya çıkabilirdönüştürülebilir.
=== Krize Karşı Önleyici Planlama Yapma ===
Yöneticiler, gelecektekioluşabilecek krizler için gelecektegerçekleşebilecek oluşabilecek pazar baskısını önceden tahmin ederek dikkatlerini yöneltme eğiliminde değillerdir. BununlaGelecek birlikteiçin buradayapılacak öğretilenetkili Nuhplanlamalar peygamberinoluşabilecek yağmursorunlar başlamadanüzerinde gemiyiodaklanma inşaimkanı etmeyesağlar başlamasıve ifadehareket için bir yapı edilmektediroluşturur. BöyleKriz biryönetiminde stratejikönemli duyununnokta, kendisiişletmenin gerilimkrizle yükseldiğindekarşılaştığı büyükanda biryerine getirilmesi gereken faaliyet planlarının avantajdırvarlığıdır. EtkiliKriz planlamayönetimi yapılmasıiçin ilebaşvurulan problemplanların enhazırlanması uçbütün noktayakrizler çıktığındaiçin gerçekgenel problemolarak üzerindebenzerdir. odaklanmaYani imkanıtemel doğarolarak vekriz hareketönlemek için birgeliştirilen yapıplanlamalar teminbenzer ederaşamalar sonucu hazırlanır. KrizTutarlı yönetimindebir önemliyaklaşım nokta,potansiyel işletmeninbir krizlekrizin karşılaştığıtanımlanması andayani yerinerisklerin tanımlanması ile başlar. Bu aşamada;
getirilmesi gereken faaliyet planlarının varlığıdır. Kriz yönetimi için başvurulan planların hazırlanması bütün krizler için genel olarak
benzerdir. Plan uygulama stratejileri farklı tarzdaki krizler için çok önemli şekilde farklılık göstermemektedir. Yani temel olarak kriz önlemek için geliştirilen planlamalar benzer aşamalar sonucu hazırlanır. Tutarlı bir yaklaşım potansiyel bir krizin tanımlanması yani risklerin tanımlanması ile başlar. Bu aşamada;
* Oluşacak durumların krize dönüşebilecek bir potansiyeli var mıdır?
* Kriz şirkette benzer şekilde yaşandı mı veya aynı sektörde benzer işletmelerde yaşandı mı ve yenileyebilir mi?
* Planlanan uygulamalar çıkar grupları tarafından engelleniyor mu?
* '''Muhtemel risk alanları tanımlandıktan sonra aşağıdaki sorular sorulmalıdırsorulabilir;'''
* İşletmenin bir riski krize dönüşmesini engelleyecek politika ve prosedürleri var mıdır?
* Krizin bütün yönleriyle ilgilenebilecek planlar oluşturulabildi mi?
* Etkili bir şekilde çalışmasını sağlamak için planlar test edildi mi ?
'''''Krizi önlemek için işletmeler ;''''' potansiyel kriz durumlarını listeleyerek krizden korunmak için politikalar tasarlayabilirler. Oluşabilecek her bir krizle ilgili stratejiler ve taktikler belirlenmeye çalışılır ve krizin muhtemel etkileri belirlenir. Örgütsel uygulamalardaki zararın en aza indirilmesi için iletişim kanalları etkili bir şekilde tasarlanır ve planlama çerçevesinde her şey test edilebilir. İşletmenin her bir bölümünde görevli personele ait görüşler alınabilir. Kriz oluşmadan veya oluşum sürecine girildiğinde bu şekilde bir planlama ile muhtemel kriz unsurları doğru bir şekilde tanımlanabilir ve gerekli planlar hazırlanarak krizden avantajlı olarak çıkılabilir.
* Kısaca kriz önlemek için planlama yapılması şu şekilde özetlenebilir;
* Potansiyel kriz durumlarının listelenmesi yapılır.
* Krizden korunmak için politikalar tasarlanır.
* Potansiyel her bir krizle ilgili olarak stratejiler ve taktikler belirlenir.
* Krizden muhtemelen kimlerin etkileneceği belirlenir.
* Örgütsel uygulamalardaki zararın en aza indirilmesi için iletişim kanalları etkili bir şekilde tasarlanır.
* Yapılan planlama çerçevesinde her şey test edilir.
Bu aşamada işletmeye uygun bir kriz yönetim planı hazırlanırken, personelin ciddi bir desteğinin de sağlanması gereklidir. Her bir bölümde personel bir araya getirilerek beyin fırtınası ile görüşleri elde edilemeye çalışılır. Örneğin, depo bölümü için, depo bölüm yöneticisi, satın alma personeli ve kasiyer gibi ilgili personel bir araya getirilir. Kriz oluşmaya başlamadan veya oluşum sürecine girildiğinde bu şekilde bir planlama ile muhtemel kriz potansiyellerinin doğru bir şekilde tanımlanması ve gerekli planların hazırlanması ile krize girildiğinde avantajlı olarak çıkılabilir.
=== Planları Yazıya Dökmek ===
Kriz önleme konusunda hazırlanan planların yazıya dökülmesi çok önemlidir. Çok sıklıkla görülmektedir ki sözlerle ifade edilen planlarlar uygulama safhasına geçememekte veya bir kaç kişinin düşüncesinde ortaya çıkmamaktadır. İşletmeler “Şu iş şöyle olursa Ahmet ne yapacağını biliyor” sendromunu aşmalıdır. Ahmet tatile çıkmış olabilir. Hatta orada olmasına rağmen ve bütün isteyenlere seve seve her şeyi açıklamaya hazır olmasına
yöneticilere ortak duyuları kullanarak rahat hareket edeceği bol alan vermelidir.
Planların yazıya dökülmesi sayesinde kriz durumlarına karşı kimin ne yapacağı ve ne şekilde yapacağı gibi hususlar belirlenerek, kriz anlarında ortaya çıkan yanlış karar süreçlerine girilmesi önlenebilir. Bu sayede krizin yıkıcı etkisi de önlenebilir.
=== Fedakarlık Miktarının Belirlenmesi ===
İşletmeler yaşayabilir bir sistem olarak ayakta kalabilmek için gerektiğinde üretilen mamulden veya kullanılan teknoloji ile personelden belirli oranlarda fedakarlıklar yapabilir. İşletmeler kuruluş dönemi sonrası bir büyüme eğilimine girer ve bu aşamada çok çeşitli ürünler tasarlanarak üretim sürecine dahil edilir. Büyüme süreci içerisinde bu tür bir yaklaşım uzun dönemde krize dönüşecek potansiyel riskleri de taşıyabilmektedir. İşletmelerde büyüme sürecinde kullanılan insan kaynakları meydana gelen büyüme ve çeşitlenme nedeniyle yetersiz kalabilir. Böyle bir durumda üretilecek ürünlerin istenen kalite düzeyinde gerçekleşmemesi söz konusu olabilir. Bu sebeple büyüme sürecinde uzun dönemde üretilmesi planlanan ürünler yeterli bir fizibilite çalışması yapılarak üretim sürecine geçilmelidir. Kullanılacak hammadde temininden başlayarak satış ve pazar şartlarına kadar geniş bir yelpazede inceleme yapılması gerekebilir. Uzun dönemde krize dönüşebilecek potansiyel risklerin oluşmasının önüne geçilmeli büyüme sürecinde her şeyi üretmek ve satmak gibi bir çaba yerine uzun vadede üretimi sürdürülebilecek ürünler tasarlanarak hangi ürünlerin üretileceği belirlenmelidir. Uzun dönemde işletmeyi krize sokabilecek ürünler yerine gerekirse kısa dönemli avantajlardan fedakarlıklar yapılmalıdır.
İşletmelerin yaşayabilir bir sistem olarak ayakta kalabilmesi için yöneticiler
de gerek üretilen mamulün türü, gerek kullanılan teknoloji ve gerekse personelden
=== Kriz Önleme Takımları Oluşturulması ===
ihtiyaç duyulduğunda belirli oranlarda fedakarlıklar yapabilmelidir.
Kriz önleme takımları amacı olası bir krizin oluşması halinde krizin etkisini en az düzeyde tutmak ve krize karşı etkili bir tepki verebilmektir. İşletmedeki potansiyel kriz riskleri ve beklenmeyen durumlar için geniş şekilde işletmenin politikalarına uygun olarak bu takımlar oluşturulur. Takımların belirlediği politikaların uygulanabilmesi için işletme içerisindeki bölümlerin her biri mali ve diğer kaynaklarla desteklenebilir. Aynı zamanda bu politikaların uygulanması için her bir bölüme yetki ve sorumlulukta verilmelidir. Aşağıdaki sorulara cevap verilerek pek çok kriter geliştirilebilir:
İşletmeler kuruluş dönemi sonrası bir büyüme eğilimine girer. Bu aşamada
çok çeşitli ürünler tasarlanır ve üretim sürecine dahil edilir. Büyüme süreci içinde
pek dikkate alınmasa da bu tür bir yaklaşım aslında uzun dönemde krize
dönüşecek potansiyel riskleri de taşımaktadır.
İşletme büyüme sürecinde kullandığı kaynakları ki özellikle insan kaynakları
meydana gelen büyüme ve çeşitlenme ile yetersizleşme riski taşımaktadır. Bu
durumda büyüme oranı fazla gerçekleşirse ürünlerin istenen kalite düzeyinde
gerçekleşmesi, üretim sürecinde kullanılan kaynakların temini ve liderlikteki
tecrübesizlik gibi örgüt içi faktörlerin kullanımı ve dış faktörlerin temininde
yetersizlikler ortaya çıkabilir. (Lippitt and Schmidt, 1967:105) Bu sebeple büyüme
sürecinde uzun dönemde üretilmesi planlanan ürünler yeterli bir fizibilite çalışması
yapılarak üretim sürecine geçilmelidir. Kullanılacak hammadde temininden
başlayıp satış aşamasında pazar şartlarına kadar geniş bir yelpazede inceleme
yapılarak uzun dönemde krize dönüşebilecek potansiyel risklerin oluşmasının
önüne geçilmelidir. Kısaca büyüme sürecinde her şeyi üretmek ve satmak gibi bir
çaba yerine uzun vadede üretimi sürdürülebilecek ürünler tasarlanarak hangi
ürünlerin üretileceği belirlenmeli ve uzun dönemde işletmeyi krize sokabilecek
ürünlerden kaçınılarak gerekirse kısa dönemli avantajlardan fedakarlıklar
yapılmalıdır.
TAĞRAF ve ARSLAN
158
7-Kriz Önleme Takımları Oluşturulması
Kriz önleme takımları kriz oluştuğu anda değil de adından da anlaşılacağı
gibi, şayet kriz oluşursa etkisini en az düzeyde tutmak ve diğer takımların kriz
tekrarı anında krize karşı etkili tepki verebilecek şekilde hazırlanmasını içerir.
İşletmedeki potansiyel kriz riskleri ve beklenmeyen durumlar için geniş şekilde
işletmenin politikalarına uygun olarak bu takımlar formüle edilir ve oluşturulur.
Takımın belirlediği politikaların uygulanabilmesi için işletme içindeki bölüm
müdürlerinin her biri tarafından mali ve diğer kaynaklarla desteklenmesi gerekir.
Aynı zamanda politikaların uygulanması için yetki ve sorumlulukta verilmelidir.
İşletmenin üzerinde anlaştığı kriterlere karşı politikalar geliştirilmesi
işletmeye biçim ve derinlik vermede yardımcı olur. Aşağıdaki sorulara cevap
verilerek pek çok kriter geliştirilebilir:
* Mevcut durum gerçekten bütün hatları etkiler mi?
* Potansiyel kriz tanımlanmasında nasıl gerçekçi olunur?
* Kaynaklar harekete geçmeye yeterli mi?
* Harekete geçmemenin etkisi ne olabilir?
Kriz yönetimi için kriz önleme politikalarının uygulanması düzenli bir temel üzerinde geliştirilen ve denenen olumlu bir yaklaşımdır. Kriz önleme takımının parçalarının hafiflemesi için uygulamaları kontrol etmek üzere denetim oluşturmak zorunludur.
üzerinde geliştirilen ve denenen olumlu bir yaklaşımdır. Kriz önleme takımının
=== '''Sonuç''' ===
parçalarının hafiflemesi için uygulamaları kontrol etmek üzere denetim
Kriz durumu ortaya çıktığında genellikle beklenilmeyen bir anda ortaya çıkan ve işletmelerde önemli kayıplara sebep olan bir durum söz konusudur. Genellikle kriz meydana gelmeden önce birtakım işaretlerle kendisini belli edebilmektedir. Yöneticiler bu işaretleri gözardı edebilmekte ve işletmeler krizle karşılaşabilmektedir. Bu açıdan krizi önlemeye yönelik olarak geliştirilen teknikler işletmenin devamlılığını sağlaması açısından önemlidir. İşletmeler kuruluş sürecinden başlayarak sürekli olarak risklerle ve bu risklerin doğru olarak değerlendirilmemesi sonucu ortaya çıkan krizlerle karşı karşıyadır. Kriz dönemine girilmeden önce kriz önlemeye yönelik olarak geliştirilen proaktif teknik ve stratejiler kriz sürecine girilmesini engelleyebileceği gibi aynı zamanda girilebilecek muhtemel bir krizden de güç kazanarak çıkabilmeye imkan verebilir. Doğru kararların alınması ve uygulamaya konulması sayesinde işletme dışında herhangi bir tehdit oluşması halinde krizin doğru yönetimi sayesinde işletme açısından bu durum bir avantaja dönüştürülebilir. İşletmenin üretim yapacağı yerin doğru seçimi, pazar analizinin doğru yapılması, kullanılacak teknolojinin doğru seçimi, uygun beceriye sahip personel seçimi gibi kavramların tamamı aslında krizi önlemeye yönelik potansiyel çalışmalardır. Çünkü deprem, sel gibi doğal felaketler dışında ortaya çıkan krizlerin yönetimle ilgili olduğu söylenebilir. İşletmeler gerekli bilgi, beceriyi sağlayarak bilimsel yollarla faaliyetlerini sürdürebilir, krizi öngörebilir ve gerekli önlemleri alabilirler.
oluşturmak zorunludur. Örneğin bir üretim işletmesi politika uygulamaları
denetlenerek fiziksel bir krize karşı korunur. Her yıl denetim grubu bir denetleme
<ref>'''C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 4, Sayı 1, 2003'''</ref>
programı seçerek farklı konularda test eder- güvenlik, hava ve su kalitesi, atıklar,
mesleki hastalık ve ürün kalitesi gibi.
Denetim için seçilen yer kendi risk potansiyeli, geçmiş performansı ve son
kontrol tarihi mesafesi üzerine kuruludur. Yeni alanlardaki riski en aza
indirebilmek için kriz önleme takımı yılda iki kez rapor verebilmek için asıl kurul
üzerindeki risk denetleme tablosunun durumu ve ölçülerine sahip olmasını gerekir.
Bu denetleme süreci iyi çalışır çünkü her bir durumdan objektif bir görüntü
alıp ve uygun standartları sağlayarak bütün bölümlerde uygular. Yönetim kurulu
kriz önleme takımına yetki vererek bölümsel ve yerel yönetimi gerçekleştirerek
yetersizlikleri düzeltir. (Lipputt and Schmidt, 1967:179)
SONUÇ
Kriz durumu ortaya çıktığında genellikle beklenilmeyen bir anda ortaya
çıkan ve işletmelerde önemli kayıplara sebep olan bir durumdan bahsedilir. Aslında
durum öyle değildir. Çoğu zaman kriz ben geliyorum diye sinyaller gönderirken
yöneticiler bunu dikkate almazlar ve krize girerler. Bu açıdan krizi önlemeyeyönelik olarak geliştirilen teknikler işletmenin hayatiyetinin devamını sağlaması
için önemlidir.
İşletmeler kuruluş sürecinden başlayarak sürekli olarak risklerle ve bu
risklerin doğru olarak değerlendirilmemesi sonucu ortaya çıkan krizlerle karşı
karşıyadır. Kriz dönemine girilmeden önce kriz önlemeye yönelik olarak
geliştirilen proaktif teknik ve stratejiler kriz sürecine girilmesini engelleyebileceği
gibi aynı zamanda girilebilecek muhtemel bir krizden de güç kazanarak
çıkabilmeye imkan verir.
Aslında işletmenin temel amacı olan hayatını devam ettirme düşüncesiyle
geliştirdiği ve ortada hiç bir kriz belirtisi olmamasına karşın uyguladığı planların
tamamını krizi önlemeye karşı geliştirilen stratejiler olarak görebiliriz. Çünkü
doğru kararların alınması ve uygulamaya konulması sayesinde işletme dışında
herhangi bir tehdit dahi oluşacak olsa bunun doğru yönetim ile bir avantaja
dönüştürülmesi mümkündür. Bu açıdan her ne kadar bazı teknikler ve stratejiler
belirtilmişse de işletmenin kuruluş aşamasından başlayarak olgunluk ve gerileme
dönemlerine kadar yaptığı başarılı uygulamalar kriz önlemeye dönük faaliyetler
olarak görülebilir. Bu faaliyetler ister bilinçli olarak krizi önlemeye yönelik
çalışmalar şeklinde ortaya konulsun, isterse kriz kavramını hiç gündeme
getirilmeden gerçekleştirilen uygulamalar olsun, tamamıyla bir kriz önleme
çalışması olarak değerlendirilebilir.
İşletmenin üretim yapacağı yerin doğru seçimi, pazar analizinin doğru
yapılması, kullanılacak teknolojinin doğru seçimi, uygun beceriye sahip personel
seçimi gibi kavramların tamamı aslında krizi önlemeye yönelik potansiyel
çalışmalardır. Çünkü deprem, sel gibi doğal felaketler dışında ortaya çıkan krizlerin
tamamına yakını yönetim hatasından kaynaklandığı söylenebilir. Bu ise, krize
dönüşecek potansiyel taşıyan risklerin yönetim tarafından görülmemesi ve
önlemlerinin alınmaması, yani işletmenin kötü yönetilmesinin bir sonucudur. O
halde denebilir ki, işletmelerin krize girişi önlenebilir. Ancak bunun için gerekli
olan işletme yönetiminin gerekli bilgi ve beceri ile bilimsel yollarla faaliyetini sürdürmesidir.
== Yapılması gerekenler ==
| 