Emniyet: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Superyetkin (mesaj | katkılar) k Bgedikaslan tarafından yapılan değişiklikler geri alınarak, Superyetkin tarafından değiştirilmiş önceki sürüm geri getirildi. |
Bgedikaslan (mesaj | katkılar) Emniyet ve güvenlik Kavramları |
||
4. satır:
* [[Emniyet kemeri]], ulaşım araçlarında kullanılan güvenlik aracı
* [[Millî Emniyet Hizmeti Riyâseti]], Türk istihbarat örgütü
* Emniyet , Emniyet risk kavramında büyük sonuçlara (yıkım) karşı alınan tedbirlerin yaşam ya da ölümle ilgili olanlarıdır. Çoklukla kazalara karşı alınmış tedbirlerdir. Emniyet kelimesi güvenlik kelimesi ile karıştırılmaktadır. ''EMNİYET ve GÜVENLİK KAVRAMLARI'' 1.İngilizce’de“Safety”ve“Security” İngilizce “safety” kelimesinin anlamı İngilizce Merriam Webster sözlüğünde yaralanmaya, zarara yada ölüme sebep olabilecek durumlardan muaf olma hali olarak verilmektedir(MerriamWebster,2003).Aynıkelimeyine İngilizce-İngilizce olan Webster’s1828sözlüğünde;tehlikedenuzak,tehlikesizlik,yaralanma,zararyadaölümdenmuafiyetolaraktanımlanmaktadır(Webster’s1828, 2003) İngilizce-İngilizce The American Heritage sözlüğünde “safety”; tehlikeden, riskten ya da yaralanmadan muafolmahaliolaraktarifedilmektedir.“Safety”ninbu sözlükteki diğer bir anlamı kazaları önleyen aygıt olarakverilmektedir(TheAmericanHeritage,2003).İngilizce “safety” kelimesi için yapılan bu tanımlarda ortak olan nokta; yaralanmaya, ölüme ya da zarara yol açabilecekhertürlütehlikedenverisktenmuafolmadurumudur.İngilizce“security”kelimesiLatince“securussecuritas” kelimelerinden gelmektedir (The American Heritage,2003).Latince-Türkçesözlükte“securus”kelimesinin anlamı; sıkıntısız, kaygısız, endişesiz, keyfi yerinde olarakverilmektedir(KabaağaçveAlova,1995).İngilizceİngilizce The American Heritage sözlüğünde “security” kelimesi riskten, tehlikeden muaf olma hali olarak tarif edilmektedir.“Security”nin bu sözlükteki diğer bir anlamı şüphe, endişe yada korkudan muaf olma hali olarak verilmektedir. “Security” kelimesinin yine bu sözlüktekidikkatçekendiğerbiranlamıemniyeti(safety)sağlayan şey olmasıdır. Burada sözü edilen emniyeti sağlayacak şeyler; özel koruma görevlileri ve koruma örgütleri, sabotaj, saldırı ve casusluk gibi olayları engellemek için devletler tarafından alınan önlemler ve hırsızlık gibi suçların önlenmesine karşı alınan tedbir ve eylemlerdir(The AmericanHeritage,2003).Diğeryandan,CambridgeInternational Dictionary of English sözlüğü “security” kelimesinin anlamını farklı olarak; bir kişinin, binanın ya daörgütünsuçlarakarşı,birülkeniniseyabancıülkelerin saldırılarına karşı korunması olarak vermektedir(CambridgeUniversity,1995).Yukarıdaverilenaçıklamalarincelendiğinde,“security”kelimesinin“safety”kelimesinin anlamlarından farklı olarak dikkat çeken noktası şüphe, endişevekorkudanuzakolmahalidir.“Security”kelimesininsözkonusuanlamları“safety”kelimesininanlamlarındayerbulmamaktadır.Bunedenle,aralarındakitemel farklardan birisinin bu noktada olduğu söylenebilir. Bu anlam ile ilgili olarak; iş ile ilgili kaygı verecek, endişe yaratacak durumların engellenmiş olması anlamında “iş güvencesi” (job security) (Cambridge University 1995, 1282) ve yine sağlık ve yaşlılık ile ilgili kaygı verecek, endişeyaratacakdurumlarıengelleyenbirtakımönlemleranlamında“sosyalgüvenlik”(socialsecurity)(Cambridge University 1995, 1370) kullanımlarını örnek olarakvermekmümkündür.Herikikelimearasındakidiğer temel bir fark ise “security” kelimesinin; sabotaj, saldırı veçeşitlisuçeylemlerigibikasıtlıolarakortayaçıkarılan tehlikelerdenkorunmakileilgilifaaliyetlereişaretetmesidir. Başka bir deyişle, “security” kelimesinin işaret ettiği eylemlerin temel amacı insanları ve eşyaları; kendilerinezararverecek,yaralayacakyadaölmelerineneden olacak bilinçli olarak yaratılmış tehlikelerden korumaktır.Böyleceinsanlarınveeşyalarınemniyetlerisağlanmış olacaktır. Diğer yandan “safety” kelimesi ise, tehlikesiz verisksizbirduruma,birsonhaleişaretetmektedir. 2.Türkçe’deEmniyetveGüvenlik İngilizce’deki“safety”ve“security”kelimeleriiçinTürkçe’de “emniyet” ve “güvenlik” sözcüklerinin kullanıldığı görülmektedir. Emniyet “emn” kökünden gelen Arapça bir sözcüktür (Türk Dil Kurumu 1998, s.708. ; Devellioğlu2001,s.219).EskiyazılıbirsözlükteArapça“emn” sözcüğü korkusuzluk ve eminlik olarak verilmektedir (Muallim Naci, s.119). Ferit Devellioğlu’nu OsmanlıcaTürkçesözlüğünde“emn”;eminlik,korkusuzluk,rahatlık şeklindetarifedilmektedir.Aynısözlükte“emniyyet”kelimesi ise; yine eminlik, korkusuzluk, inanma, güvenme vepolisteşkilatıolarakverilmektedir(Devellioğlu2001, s.219).MuallimNaci’yeaitolandiğerbirsözlükte“emn” sözcüğü;korkusuzluk,eminlikolarak“emniyyet”sözcüğü ise; eminlik, korkusuzluk, güvenme ve itimat olarak tarif edilmektedir (1317, s.168). Ali Seydi’ye ait diğer birsözlükte“emniyyet”benzerbirbiçimdeaçıklanmaktadır(1330,s.65).Sözlüklerintarihlerineveaçıklamalara bakıldığında “emniyet” kelimesinin uzun yıllar öncesindeTürkçe’yegirmişolduğuanlaşılmaktadır.Osmanlıca– Türkçe diğer bir sözlükte emniyet kelimesinin Türkçe karşılığıolarak“tehlikesizlik”açıklamasınadayerverilmektedir (Yeğin, Badıllı, İsmail ve Çalım 1981, s.459). Bu açıklama İngilizce’deki “safety” kelimesinin açıklamasına daha yakın görünmektedir. Yine Arapça bir kelime olan “tehlike” kelimesinin anlamı TDK Sözlüğünde “büyük zarar veya yok olma ya yol açabilecek durum,gerçekleşmeihtimalibulunanfakatistenmeyendurum”olarak verilmektedir (Türk Dil Kurumu 1998, s.2168). İstenmeyen bir durumun gerçekleşme olasılığı ise aslında “risk” kavramına işaret etmektedir. Gerçekleşme olasılığı olan fakat istenmeyen bir durumdan uzak olunması, başka bir deyişle tehlikesizlik ise “emniyet” kavramına işaret etmektedir. Diğer yandan, Sir James W. Redhouse’un 1890 yılında yayınlanan Türkçe-İngilizce Sözlüğünde Türkçe bölümündeki “emniyet” kelimesinin İngilizcekarşılığı“safety”olarakverilmişveaçıklamada“security”kelimesikullanılmamıştır(1890,s.202).Emniyet kelimesi, tehlikesizlik anlamında kullanıldığında, büyük zarar veya yok olmaya yol açabilecek ya da gerçekleşme ihtimali bulunan fakat istenmeyen durumlardan muaf olma hali olarak açıklanabilir. Bu açıklama İngilizce “safety” kelimesinin anlamı ile örtüşmektedir. Ulaşılan sözlüklerdekiaçıklamalartamolarakgöstermesede,Osmanlıcada “emn” kökünden gelen “emniyyet” kelimesinin daha çok “safety” kelimesinin karşılığı olduğu düşünülmektedir.ÇünküOsmanlıca’da“security”kelimesininkarşılığıolarakdahaçokFarsçabirkelimeolan“asayiş”kelimesininkullanıldığıanlaşılmaktadır.Osmanlıca– TürkçeSözlükte“asayiş”kelimesininanlamısükun,sulh, nizam,kanunauygunluk,korkusuzlukveemniyetolarak açıklanmaktadır(Yeğinvediğerleri1981,s.118).FarsçaTürkçe bir sözlükte “asayiş” kelimesinin anlamı huzur, rahatlık olarak verilmektedir (Olgun ve Drahşan 1984, s.6).Buanlamlardakiağırlıklınokta,kanunlarauyulmasısayesinde,insanlarınsuçlardankorunarakhuzuriçinde yaşamalarıdır. Bu açıklamanın İngilizce’deki “security” kelimesine işaret ettiğini söylemek mümkündür. Emniyet kelimesinin Türkçe karşılığı Türk Dil Kurumu’nun (TDK) sözlüklerinde de araştırılmıştır. TDK’nın 1959 basımısözlüğündeemniyetkelimesininanlamıgüvenlik, inanma,güvenvepolisişleriolarakverilmektedir(1959, s.256).Aynısözlüğün1998basımında,sözüedilenaçıklamalara güvenlik işlerinin yürütüldüğü yer açıklaması eklenmiştir (Türk Dil Kurumu 1998, s.708). Türkçe bir kelimeolangüvenlikkelimesiTDK’nın1998basımısözlüğünde toplum yaşamında kanuni düzenin aksamadan yürütülmesi,kişilerinkorkusuzcayaşayabilmesidurumu olarakverilmektedir(1998,s.915).Buaçıklamadadagörüldüğü gibi, güvenlik kelimesinin daha çok “security” kelimesine benzer anlamları çağrıştırdığı düşünülmektedir. 3.HAVACILIKTERMİNOLOJİSİNDEEMNİYETve GÜVENLİKKAVRAMLARI Emniyetvegüvenlikkavramlarınınhavacılıkterminolojisindeki yerini açıklamadan önce havacılık ile ilgili bazı temel kavramların açıklanmasında fayda görülmektedir. Havacılık, havadan hafif ya da ağır havaaraçlarının gökyüzündeuçmasıiledoğrudanyadadolaylıolarakilgili olan faaliyetler bütünüdür. Havacılık; üretim ve bakım, eğitim, hava taşımacılığı, hava trafik kontrol, seyrüsefervegözetim,havaalanıyapımveişletim,havaalanı yer hizmetleri, meteoroloji ve iletişim gibi faaliyetlerikapsamaktadır.Sözüedilenhavacılıkfaaliyetlerininen önemlisiolanhavataşımacılığıhavacılığınodaknoktasıdır.Havataşımacılığınıise;insanların,kargonunvepostanın yer faydası sağlayacak bir biçimde ve bir havaaracıilehavadanyerdeğiştirmesiolaraktanımlamakmümkündür(Gerede2002,s.6).Emniyetvegüvenlikkavramlarıarasındakiilişkininortayakonulabilmesiiçinsivilhavacılık sektörünün sistem yaklaşımı ile incelenmesinde fayda vardır. Havacılık sistemi; insan, bilgi ve para gibi girdileri alır, onları ilgili havacılık faaliyetleri kapsamındasüreçlervehavacılıkfaaliyetlerineilişkinmamul, bilgi ve hizmet üretir. Havacılık sisteminin de, her sistem gibi, alt sistemleri vardır ve bu alt sistemler birbirleriileetkileşimhalindedir.Birisininçıktısıbirdiğerinin girdisiolabilir.Havataşımacılığıhavacılıksistemininen önemli alt sistemidir. Diğer tüm alt sistemler etkin bir havataşımacılığıhizmetininsağlanmasıiçinuğraşverirler.Gereksivilhavacılıksisteminingerekseonuntümalt sistemlerinin en temel ve ortak amacı ise hava taşımacılığı faaliyetlerinin tehlikesiz bir biçimde yapılmasıdır. Aksidurumdaetkinbirhavataşımacılığındansözedilemezvehavataşımacılığınınsağladığıfaydalareldeedilemez. 3.1. Emniyet Kavramı Havacılık emniyeti ile ilgili en önemli kavram “risk” kavramıdır. En genel şekli ile risk;belirlibirzamandilimiiçindeistenmeyen,olumsuz yadatehlikelibirdurumilekarşılaşmaolasılığıolaraktanımlanır (Janic 2000, s.43). İnsanoğlunun içinde bulunduğu tüm faaliyetlerde belirli bir miktarda tehlikeler ile karşılaşma olasılığı, ya da başka bir deyişle risk vardır. Bunedenlesadecehavataşımacılığıfaaliyetlerindedeğil, herhangi bir taşımacılık seçeneğine konu olmuş herhangibirinsanbelirlibirmiktardariskemaruzkalır.Riskin sıfırolmasımümkündeğildir(GAIN2002,s.46).Daha önce de açıklandığı gibi, emniyet (safety) kelimesi tehlikedenmuafolmayadabaşkabirdeyişlebüyükzarara veyayokolmayayolaçabilecekyadagerçekleşmeolasılığıbulunanfakatistenmeyendurumlardanmuafolmahali anlamınagelmektedir.Diğerbirdeyişleemniyet,riskten arındırılmışbirdurumaişaretetmekteveriskintersi(Quilty,2002)olarakdüşünülmektedir.Riskitamamenortadankaldırmakmümkünolmadığınagöre,havacılıkfaaliyetlerindemutlakemniyetieldeetmekdemümkündeğildir. Bu durumda havacılık terminolojisi açısından yeni bir emniyet (safety) tanımına ihtiyaç vardır. Buna göre havacılık emniyeti (aviation safety), tüm havacılık faaliyetlerinin;gerçekhayatşartlarında,bilinentümriskfaktörlerininortayakonulduğuvekaçınıldığıkabuledilebilir riskseviyesindegerçekleşmesidir(Wood1997,s.28;The EXTRA Project 2001, s.7). Sözü edilen risk; doğrudan yadadolaylıolarakhavacılıkfaaliyetlerikapsamınagiren insanların,havaaraçlarının,ilgilidonanımınvealtyapının kazayauğrayarakyadabaşkabirşekildezarargörmeolasılığıdır. Havacılık emniyetinin sağlanabilmesi için ilgili tümfaaliyetalanlarında,süreçlerdevesistemunsurlarında ortaya çıkması muhtemel risk faktörleri belirlenerek en aza indirilmeye çalışılmalıdır. Havacılık alanında yaşanangelişmelersonucundakabuledilebilirriskseviyesi giderek azalmakta ve havacılığın ilk yıllarında havacılık tutkunları tarafından kabul edilebilir risk seviyesi günümüzdeartıkkabuledilemezbulunmaktadır.Sözüedilen risklerhavacılığınfarklıfaaliyetalanıvesüreçlerindeortayaçıkabilir.Örneğin;uçuş,havaaracıbakım,havatrafik kontrol, havaalanı ve havaalanı yer hizmetleri faaliyetlerinde havacılık emniyetini tehlikeye atabilecek pek çokönemliriskbulunmaktadır.Riskleriartırarakhavacılıkemniyetinietkileyenfaktörlerisehavacılıksisteminin tüm unsurlarında aranmalıdır. Sisteme gösterilen amaçlarındoğruluğu,girdileringereklinitelikteolupolmaması, süreçlerin ve geri bildirim mekanizmasının etkin bir biçimdeişleyipişlememesivealtsistemçıktılarınınniteliği havacılık emniyetini etkileyecektir. Havacılık emniyetinietkileyenenönemlisistemunsuruinsandır.Araştırmalarhavacılıkkazalarınınenönemlinedenininyapılaninsanhatalarıolduğunugöstermektedir(Wood1997, s.21).Gerçektendesisteminheryerinde,tümfaaliyetve süreçlerde en önemli aktör insandır. Sistemi tasarlayan, yöneten,düzenlemeleriyapan,havaaraçlarınıvedonanımı tasarlayıp üreten ya da havaaraçlarını uçuranlar hep insanlardır. Sistemin herhangi bir yerinde ve sürecinde yapılaninsanhatasıhavacılıkemniyetinitehlikeyeatabilir.Bunedenlesonyıllarda,havacılıkemniyetinikıvamlı birnoktadatutabilmekiçinyapılanaraştırmaveuygulamalarinsanfaktörlerineveinsanhatasınınyönetilmesine odaklanmış durumdadır (Helmreich ve Merritt 2001, s.
{{anlam ayrımı}}
<ref>Yard.Doç.Dr.Ender GEREDE'NİN Havacılık Emniyeti ve Havacılık Güvenliği Kavramları Arasındaki İlişki ve Anlam farklarının belirlenmesi amacıyla yapılmış bir araştırması</ref>
<ref>Doç.Dr.Volkan ÇAKIR'ın Risk yönetimi ve Denetimi Ders Notu</ref>
| |||