Arnavut alfabesi: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Değişiklik özeti yok |
Değişiklik özeti yok |
||
2. satır:
}}</ref>
{| class="wikitable" border="1"▼
! Büyük harf
▲{|class="wikitable"
|
|-
▲|align="right"|Harf: || '''[[A]]''' || '''[[B]]''' || '''[[C]]''' || '''[[Ç]]''' || '''[[D]]''' || '''[[Dh (digraf)|Dh]]''' || '''[[E]]''' || '''[[Ë]]''' || '''[[F]]''' || '''[[G]]''' || '''[[Gj (digraf)|Gj]]''' || '''[[H]]''' || '''[[I]]''' || '''[[J]]''' || '''[[K]]''' || '''[[L]]''' || '''[[Ll (digraf)|Ll]]''' || '''[[M]]''' || '''[[N]]''' || '''[[Nj (digraf)|Nj]]''' || '''[[O]]''' || '''[[P]]''' || '''[[Q]]''' || '''[[R]]''' || '''[[Rr (digraf)|Rr]]''' || '''[[S]]''' || '''[[Sh (digraf)|Sh]]''' || '''[[T]]''' || '''[[Th (digraf)|Th]]''' || '''[[U]]''' || '''[[V]]''' || '''[[X]]''' || '''[[Xh (digraf)|Xh]]''' || '''[[Y]]''' || '''[[Z]]''' || '''[[Zh (digraf)|Zh]]'''
! Küçük harf
|
|}
{{dinle |dosyaismi=Albanian alphabet.ogg|başlık=Arnavut alfabesi |açıklama= Arnavut alfabesi | format =[[Ogg]]}}
== Tarihçe ==
[[Resim:Elifbaja shqip.jpg|thumb|Arnavut Arap Alfabesi (Elifbaja shqip)]]▼
[[Resim:VithkuqiScript.png|thumb|Vithkuqi alfabesi]]▼
Zengin bir yazılı geleneğe sahip olmayan [[Arnavutça]], 15. yüzyıldan itibaren zaman zaman farklı alfabelerle yazıya dökülmüştü. Arnavutların bölünmüş olduğu üç dini topluluk, kendi dinine özgü sayılan alfabeyi kullanmayı tercih ediyordu. Böylece Müslüman Arnavutlar Osmanlı-Arap yazısını, güneydeki Ortodoks Tosklar Yunan alfabesini, kuzeydeki Katolik Ghegler ise Latin alfabesini kullandılar.
Satır 21 ⟶ 18:
20. yüzyıl başlarında Kuzey Arnavutluk'taki İşkodra'da doğan Bashkimi (Başkim, "Birlik") edebiyat grubu, kentteki Fransisken rahiplerinin desteğiyle Latin harfleri esasına dayanan bugünkü Arnavut alfabesini geliştirdi. [[1908 Devrimi|Meşrutiyet'in ilanından]] sonra [[Manastır]]'da toplanan Ulusal Kongre, tek Arnavut alfabesinin benimsenmesi kararını aldı. Ancak uzun tartışmalara rağmen Kongre, İstanbul alfabesi, Başkim alfabesi, ve yine Latin esaslı olan Agimi alfabesi arasında bir karar veremedi. 1909 ve 1910'da [[İttihat ve Terakki]] yönetimi Arap harflerine dayalı bir Arnavut alfabesini benimsetmeye çalıştı. 1911'de [[Ergiri]] (Gjirokastër) ve [[Görice]]'de (Korçë) Latin alfabesi lehine gösteriler yapılınca, [[Elbasan]]'da İslam uleması Latin alfabesi kullanmanın şer'an küfür olduğuna dair fetva verdi. Ancak İttihat ve Terakki'ye yakın kalemlerden [[Hüseyin Cahit]] Bey'in (Yalçın) Latin alfabesi lehine ısrarlı yayınları üzerine aynı yıl İstanbul hükümeti Latin alfabesine yönelik itirazlarından vazgeçti. [[28 Kasım]] [[1912]]'de Arnavutluk'un bağımsızlığını ilan ederek başa geçen [[İsmail Kemal]] Bey, Başkim alfabesinin savunucularından idi. Buna karşılık 1914'te askeri bir ayaklanma ile başa geçen [[Esat Paşa Toptani]], yeniden Türk-Arap alfabesini canlandırmaya çalıştı. Günümüzde Arnavutça'nın yazımı için kullanılan alfabe Başkim kökenlidir.
== Harfler ==
▲[[Resim:Elifbaja shqip.jpg|thumb|Arnavut Arap Alfabesi (Elifbaja shqip)]]
▲[[Resim:VithkuqiScript.png|thumb|Vithkuqi alfabesi]]
:{| class="wikitable"
! Harf || [[UFA]] || Yunan || Arap || Kiril || Başkim || İstanbul
|-
| A a || {{IPA|[a]}} || α || آ || а || a || a
|-
| B b || {{IPA|[b]}} || μπ, π || ب || б || b || b
|-
| C c || {{IPA|[t͡s]}} || τζ, τσ || تس || ц || ts || c
|-
| Ç ç || {{IPA|[t͡ʃ]}} || τσσ || چ || ч || ch || ç
|-
| D d || {{IPA|[d]}} || ντ, τ || د || д || d || d
|-
| Dh dh || {{IPA|[ð]}} || δ || ذ || δ || dh || δ
|-
| E e || {{IPA|[e]}} || ε || ا || е || é || ε
|-
| Ë ë || {{IPA|[ə]}} || α || - || ъ || e || e
|-
| F f || {{IPA|[f]}} || φ || ف || ф || f || f
|-
| G g || {{IPA|[ɡ]}} || γκ, γ || غ || г || g || g
|-
| Gj gj || {{IPA|[ɟ]}} || γκι, γι || ﻚ || гї, гj, ђ || γ || gh
|-
| H h || {{IPA|[h]}} || χ || ﻫ || х || h || h
|-
| I i || {{IPA|[i]}} || ι, η || ا || ї, и || i || i
|-
| J j || {{IPA|[j]}} || γ, γι, j || ى || ѣ, j || j || j
|-
| K k || {{IPA|[k]}} || κ || ڧ || к || k || k
|-
| L l || {{IPA|[l]}} || λ || لل || л, љ || l || l
|-
| Ll ll || {{IPA|[ɫ]}} || λι || || л || ll || λ
|-
| M m || {{IPA|[m]}} || μ || م || м || m || m
|-
| N n || {{IPA|[n]}} || ν || ن || н || n || n
|-
| Nj nj || {{IPA|[ɲ]}} || ννι || نى || нї, њ || gn || ŋ
|-
| O o || {{IPA|[o]}} || ο, ω || - || о || o || o
|-
| P p || {{IPA|[p]}} || π || ٻ || п || p || p
|-
| Q q || {{IPA|[c]}} || κι, κj || ﮎ || кї, ћ || c || q
|-
| R r || {{IPA|[ɾ]}} || ρ || ر || р || c || q
|-
| Rr rr || {{IPA|[r]}} || ρρ || ر || рр || ρ || rr
|-
| S s || {{IPA|[s]}} || σ, ς || س || с || s || s
|-
| Sh sh || {{IPA|[ʃ]}} || σσ || ش || ш || sh || σ
|-
| T t || {{IPA|[t]}} || τ || ت || т || t || t
|-
| Th th || {{IPA|[θ]}} || θ || ث || ѳ || th || θ
|-
| U u || {{IPA|[u]}} || ου || او || у || u || u
|-
| V v || {{IPA|[v]}} || β || و || в || v || v
|-
| X x || {{IPA|[d͡z]}} || dσ || دس || дс || z || x
|-
| Xh xh || {{IPA|[d͡ʒ]}} || dς || ج || џ || zh || x̦
|-
| Y y || {{IPA|[y]}} || ιου, υ || و || ју, ӱ || y || y
|-
| Z z || {{IPA|[z]}} || ζ || ز || з || x || z
|-
| Zh zh || {{IPA|[ʒ]}} || ζζ || ژ || ж || xh || z̧
|-
|}
== Ayrıca bakınız ==
| |||