Carl Friedrich Gauss: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Gerekçe: + vandalizm amaçlı değişiklik |
Arşiv bağlantısı eklendi |
||
26. satır:
}}
'''Carl Friedrich Gauss''' ya da '''Gauß''' ([[30 Nisan]] [[1777]] – [[23 Şubat]] [[1855]]), [[Alman]] kökenli [[matematik]]çi ve [[bilim insanı]]. Katkıda bulunduğu alanlardan bazıları; [[sayılar kuramı]], [[analiz]], [[diferansiyel geometri]], [[jeodezi]], [[elektrik]], [[manyetizma]], [[Gökbilim|astronomi]] ve [[optik]]tir. "Matematikçilerin prensi" ve "antik çağlardan beri yaşamış en büyük matematikçi" olarak da bilinen Gauss,<ref>"Matematikçilerin prensi" (''Mathematicorum Princeps'') lakabı ilk kez, Gauss'un öldüğü yıl [[Hannover]] Kralı tarafından bastırılan hatıra madalyonunda kullanılmıştır: {{Web kaynağı | url = http://www.math.uni-hamburg.de/spag/ign/gauss/gaussbio.html | başlık = "Carl Friedrich Gauß (1777-1855)" | erişimtarihi = 18 Temmuz | erişimyılı = 2007 | dil = Almanca | arşivurl = http://web.archive.org/web/20120723042544/http://www.math.uni-hamburg.de/spag/ign/gauss/gaussbio.html | arşivtarihi = 23 Temmuz 2012}}</ref> matematiğin ve bilimin pek çok alanına etkisini bırakmıştır ve tarihin en nüfuzlu matematikçilerinden biri olarak kabul edilir.
Gauss'un çocukluk yıllarından beri dahi olduğunu gösteren pek çok hikâye vardır, nitekim pek çok matematiksel keşfini henüz 20 yaşına gelmeden yapmıştır. [[Sayılar kuramı]]nın önemli sonuçlarını derleyip kendi katkılarını da ekleyerek yazdığı büyük eseri ''[[Disquisitiones Arithmeticae]]'''yi 21 yaşında (1798) bitirmişse de, eser ilk olarak 1801'de basılmıştır.
33. satır:
=== Çocukluğu ve gençliği ===
[[Dosya:Gauss Statue.jpg|100px|left|thumb|[[Braunschweig]]'da bir Gauss heykeli]]
Gauss, [[Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu]]'na bağlı olan Braunschweig-Lüneburg Dükalığı'ndaki [[Braunschweig]] kentinde, Gebhard Dietrich ve Dorothea Gauss çiftinin tek çocuğu olarak dünyaya geldi. Babası az eğitimli bir taş ve duvar ustasıydı, annesinin ise okuma-yazması bile yoktu. Efsaneye göre, Gauss henüz üç yaşındayken, babasının kâğıt üzerinde yaptığı hesapları kafasından kontrol edip düzelterek dehasını belli etti.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.math.rutgers.edu/~cherlin/History/Papers1999/weiss.html | başlık = Gauss and Ceres | erişimtarihi = 16 Ağustos 2007 | dil = İngilizce | arşivurl = http://web.archive.org/web/20150328122005/http://www.math.rutgers.edu:80/~cherlin/History/Papers1999/weiss.html | arşivtarihi = 28 Mart 2015}}</ref>
Bir başka meşhur hikâyeye göre, Gauss'un ilkokul öğretmeni J.G. Büttner, öğrencilerini oyalamak için 1'den 100'e kadar olan sayıları toplamalarını isteyince, Gauss cevabı birkaç saniye içinde bularak hem öğretmenini, hem de asistanı Martin Bertels'i hayrete düşürdü. Küçük Gauss, sayı listesinin iki zıt ucundan birer sayı alıp topladığında hep aynı sonucun çıktığını farketmişti: (1 + 100) = (2 + 99) = (3 + 98) = ... = (51 + 50) = 101, vs. Böylece 1'den 100'e kadar olan sayıların toplamı 50 × 101 = 5050 oluyordu.<ref>Bu hikâye, Gauss'un yakın arkadaşı Wolfgang Sartorius von Waltershausen'in anılarında anlatılmaktadır ve doğruluğu tartışmalıdır: {{Web kaynağı | url = http://www.americanscientist.org/template/AssetDetail/assetid/50686?&print=yes | başlık = "Gauss's Day of Reckoning" | erişimtarihi = 18 Temmuz | erişimyılı = 2007 | dil = İngilizce | arşivurl = http://web.archive.org/web/20150712045041/http://www.americanscientist.org/template/AssetDetail/assetid/50686?&print=yes | arşivtarihi = 12 Temmuz 2015}}</ref>
Gauss, Braunschweig [[Dük]]ü Karl Wilhelm Ferdinand'in verdiği burs sayesinde 1792-1795 arasında Collegium Carolinum'da (bugünkü adıyla Braunschweig Teknik Üniversitesi), 1795-1798 arasında da [[Göttingen Üniversitesi]]'nde öğrenim gördü. 1796'da kenar sayısı bir [[Fermat sayıları|Fermat asalı]] olan her düzgün [[çokgen]]in, sadece cetvel ve pergel kullanılarak çizilebileceğini kanıtladı. Bu tür cetvel ve pergel problemleri [[Antik Yunan]]'dan beri matematikçileri meşgul etmekteydi, dolayısıyla da Gauss'un keşfinin önemi büyüktü. Gauss bu başarısından o kadar memnun oldu ki, mezar taşına bir düzgün onyedigenin oyulmasını vasiyet etti. Ne var ki, daireye çok yakın olan bu şeklin oyulması çok zor olacağından, vasiyetini yerine getirecek bir taş ustası bulamadı.
124. satır:
| yıl = 1986
}}
** {{Web kaynağı | url = http://www.geocities.com/RainForest/Vines/2977/gauss/english.html | başlık = Carl Friedrich Gauss | erişimtarihi = 18 Temmuz 2007 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20091027155012/http://www.geocities.com/RainForest/Vines/2977/gauss/english.html | arşivtarihi = 27 Ekim 2009}}
** {{Web kaynağı | url = http://planetmath.org/?op=getobj&from=objects&id=5594 | başlık = Carl Friedrich Gauss | erişimtarihi = 18 Temmuz 2007 | arşivengelli = evet}}
** {{Dergi kaynağı
| son = Dunnington | ilk = G. Waldo
148. satır:
| tarih = 1970
}}
** {{Web kaynağı | url = http://www.gausschildren.org | başlık = Gauss and His Children | erişimtarihi = 18 Temmuz 2007 | arşivengelli = evet}}
** {{Kitap kaynağı
| son = Simmons
| |||