Epikür: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Erasmus.new (mesaj | katkılar) Değişiklik özeti yok |
Mutluluk, devlet, din ve episteme konularındaki görüşlerini ekledim. Birkaç yazım hatasını düzelttim. |
||
16. satır:
|etkiledikleri = Birçok kişi
}}
'''Epikuros''' (kısaca '''Epikür''') (d. MÖ 341 [[Sisam]] - ö. MÖ 270), [[Helenistik felsefe]]nin en önemli düşünürlerinden birisidir.
== Yaşamı ve düşüncelerinin gelişimi ==
Epikür, [[Septisizm]] de ve [[Stoacılık]]ta olduğu gibi, pratik felsefeye yani ahlak felsefesine yönelmiş ve bu alanda etkinlik göstermiştir. Hem ahlak felsefesinde hem de bilgiye yaklaşımında kuşkuculuğun izleri/etkileri belirgin olarak görülür.
[[Aristoteles]]'in ölümünden sonra gelişen okullardan Epikücü okulu MÖ 306 yılında Atina'da kurmuştur. Okul geniş bir bahçede kurulduğu için takipçilerine
Epikür çok uzun zaman etkili olmuş bir filozoftur, neredeyse ondan sonra 4. yüzyıla kadar etkili olmuş bir filozof ortaya çıkmamıştır.
== Felsefesi ==
Epikür bir [[ahlak felsefesi]] geliştirmiştir ve felsefenin ana düşüncesi mutluluktur (eudaimonia). Ona göre insan, tabiatı itibarıyla acıdan, üzüntüden, kaygıdan kaçıp neşe ve haz peşinde koşar. Bu yüzden bireyin temel amacı da mutluluk ve hazza ulaşmaktır. Fakat bu mutluluk ve haz materyalist özellikler taşır; maddi hazlar önemlidir. Bununla birlikte insan dinsel kaygı ve sınırlamalardan uzak durmalıdır. Felsefenin görevi de buna göre belirlenmiştir: insanın mutluluğa giden yolunu araştırmak. ▼
=== Mutluluk ===
Epikür, insan mutluluğu dışında Antik yunan felsefesinin soyut tartışmalarıyla ilgilenmemiştir.▼
▲Epikür bir [[ahlak felsefesi]] geliştirmiştir ve felsefenin ana düşüncesi mutluluktur (''eudaimonia''). Ona göre insan, tabiatı itibarıyla acıdan, üzüntüden, kaygıdan kaçıp neşe ve haz peşinde koşar. Bu yüzden bireyin temel amacı da mutluluk ve hazza ulaşmaktır. Fakat bu mutluluk ve haz materyalist özellikler taşır; maddi hazlar önemlidir. Bununla birlikte insan dinsel kaygı ve sınırlamalardan uzak durmalıdır. Felsefenin görevi de buna göre belirlenmiştir: insanın mutluluğa giden yolunu araştırmak.
▲Epikür, insan mutluluğu dışında
[[Mantık]] da, doğru yaşama ulaşmak için gerekli olan bilginin üretilmesini sağlayan bir araçtır. Doğru bilgi olmadan doğru eylemlilik olmayacaktır; doğru bilginin ölçütü ise ikili bir temele sahiptir, ilki [[duyu verileri]] ikincisi ise [[haz]] ve [[acı]] duygularıdır.▼
==== Haz ve Acı ====
Epikür, hedonizmi andıran bir biçimde, mutluluğun ve iyiliğin ölçütü olarak [[Zevk|haz]] ile [[acı]] kavramlarını temel alır. Fakat bu kavramları [[Hedonizm|Hedonistler]] ‘zevk, eğlence ve neşeye ulaşma’ hedefini açıklamakta kullanırken [[Epikürcülük|Epikürcüler]] bunu ‘beden sağlığı ile ruhsal dinginliğe ulaşmak’ hedefini açıklamakta kullanır.
Haz, basitçe acı veren şeylerden kaçıp dinginliğe ulaşmak anlamına gelir. Acı ise biyolojik açıdan açlık, susuzluk, üşümek, hastalanmak gibi durumlardır; manevî açıdan ise ruhsal gerginlikler, depresyon, korku, endişe, kaygı hâlinde bulunmak anlamına gelir.
Epikür, arzuları üçe ayırır:
* Doğal ve zorunlu: Hayatta kalacak ölçüde beslenmek, barınma, sağlıklı olmak...
* Doğal ama zorun olmayan: Fazladan beslenmek, cinsel faaliyetler…
* Ne doğal ne de zorunlu: Mal mülk edinmek, şöhret, ihtişam, lüks…<ref name=":0">Mehmet Ali Ağaoğulları - ''Sokrates'ten Jakobenlere Batı'da Siyasal Düşünceler'' (say. 156, 157), İletişim Yayınları</ref>
=== Episteme ve Din ===
▲[[
Bilgi konusunu dinle ilişkilendirerek açıklayan Epikür, materyalist bir birey olduğu için efsanelere, dinî mucizelere ve doğa olaylarının olağanüstü sebeplerle açıklanmasına karşı çıkar. İnsanın, erdemli ve dingin bir hayata ulaşabilmesi için korkularından arınması gerektiğini, bu yüzden de korkutucu ve asılsız bilgiden (dinden) kaçınıp, sarsılmaz olan hakiki bilgiye (materyalizme) erişmek gerektiğini söyler.
Epikür, bilgi konusunda [[Duyumculuk|duyumcudur]]. Yani, bilginin ancak duyular ile elde edilebileceğini düşünür. Bununla birlikte, duyulardan elde edilen bilginin ispata ihtiyacı olabileceğini de söyler. Bu doğrultuda episteme konusunda akla da önem verir. Ona göre duyuların bilgisi her zaman doğru olmayabileceği için, doğru bilgi ile yanlış bilgiyi ancak akıl ayırt edebilir. Dolayısıyla ona göre bilgi önce duyularımızla algılanmalı, ardından da akıl süzgecimizden geçmelidir.<ref name=":0" />
==== Kader ====
[[Demokritos]] ve [[Leukippos]], atomların, bir engelle karşılaşmadıkları sürece dümdüz akıp gittiğini düşünürdü. Fakat Epikür, o ikisinden farklı olarak atomların sürekli olarak farklı farklı yönlere hareket ettiğini söyler. Ve buna bağlı olarak da kaderi açıklar: ''“Bazı olaylar tanrının belirlediği değişmez yazgıyla, bazıları kontrol dışı gerçekleşen rastlantılarla, bazıları da bizim irademizle gerçekleşir.”'' Böylece insanların özgür istence sahip oluşu, doğa felsefesiyle temellendirilir.<ref>Mehmet Ali Ağaoğulları - ''Sokrates'ten Jakobenlere Batı'da Siyasal Düşünceler'' (say. 155), İletişim Yayınları</ref>
==== Ruh ve Ahiret ====
[[Demokritos]]'un atomcu teorisinden etkilenen Epikür, canlı ve cansız tüm evrenin bölünmez ve parçalanmaz [[atom]]<nowiki/>lardan oluştuğunu söyler. Doğadaki her şey atomların mekân içindeki hareketlerinden meydana gelmektedir. Ruh konusunda maddi bir açıklama öne sürer: Ona göre insan ruhu maddi bir niteliğe sahiptir, başka türlü var olabilmesi söz konusu olamaz. Canlıların ruhu bu atomların arasında buluna küçücük parçacıklardır. Ölüm gerçekleştiği zaman atomlar parçalanır; bunun ardından ruh parçacıkları da dağılıp gider. Dolayısıyla ölümsüzlük ya da [[Reenkarnasyon|ruh göçü]] diye bir şey olamaz.
Ahiret hayatının olmayacağı fikri Epikür'ü hazcılığa yönlendirmiştir. Tek ve kısa bir ömrü olan birey, hayatı boyunca mutluluk ve hazza ulaşmak için çabalamalıdır. Dolayısıyla tanrı ve ölüm korkusundan kurtulmalıdır. Kuruntulardan ve önyargılardan arınarak buna ulaşılabilir.<ref>[http://imgur.com/sAS0WMR Ayferi Göze - Siyasal Düşünceler ve Yönetimler (say. 58)]</ref>
Ölümden sonraki hayatı ve ilâhî yargılanmayı reddeder. Ruhun da tıpkı beden gibi ölümlü olduğunu düşünür. ''“Ölüm bizim için hiçbir şeydir, bu fikre alış.”'' der Epikür. Zira acılar ve hazlar ancak duyular ile algılanabilir. Öldüğümüzde ise duyularımız da yok olacağı için acı ve hazları algılayamayız. Bu nedenle ölümden kaygılanmak gereksizdir diye düşünür.
Tanrılardan korkmamak gerek çünkü tanrılar evrene müdahale etmez. Bu düşüncesiyle Epikür Tanrı kavramını dışta bırakmaya çalışır. Tanrının varlığı yokluğunu değil dünyaya karşı ilgisizliğini belirtir.
Ölüm konusunda
{{Alıntı|Ölümden korkmak bilge kişi için anlamsızdır, çünkü yaşadığımız sürece ölüm yoktur, ölüm geldiğinde ise artık biz yokuz.| Epikür<ref>''Felsefe Tarihi'', [[Macit Gökberk]], [[Remzi Kitabevi]], s.99</ref>}}
==
İnsan doğası gereği bencildir Epikür'e göre. Ve bir insanın bencilliği ancak bir başka insanın bencilliği ile dengelenebilir. Bu bakımdan bencil olmak, başkalarını dert etmemek bir yaşam biçimi hâline getirilmelidir. Fakat bu dengeyi ancak devlet koruyabilir. Bu anlayışa göre bireylerin bencilliği, diğer insanlara zarar verici bir nitelik kazanmasın diye devlet var olmalıdır. Yalnızca bu koruma vazifesini yerine getirmeli, başka bir iş yapmamalıdır.
▲Bu yönde bir ahlak felsefesi geliştirmiş olan Epikür, tek amaç olarak mutluluğa ulaşmayı hedeflemesine bağlı olarak, [[istenç özgürlüğü]] fikrinin de savunucusu olmuştur. İnsan mutlak ve kaçınılmaz bir zorunluluğun kölesi olamaz, o kendi kaderini belirleyebilir ve felsefenin görevi, insana bunun kanıtlanmasıdır. Elbette insan iradesi birçok içsel ve dışsal koşul tarafından belirlenmektedir; ancak insan bunlara rağmen kendi kararını verebilmekte, hatta içinde bulunduğu koşullar hakkında da kararlar alabilmektedir ve bu anlamda koşullarına mutlak anlamda bağlı değildir. Ayrıca Epikür yasaların bu kararları etkilemesine izin vermememiz gerektiğinide anlatır. Bunu şu sözleriyle açıkça belirtmiştir; ''"Kural insan için bir hapishanedir. Çünkü insanı hapseder ve onun özgürlüğünü elinden alır."'' Bütün bunlar Epikuros'un ana yönelimi olan ahlak felsefesinin genel yapısını gösterir.
Epikür, siyasal yaşama katılan bireylerin ruhsal dinginlikten uzak bir hayata mahkum olacağını, dolayısıyla asla tam anlamıyla mutlu olamayacağını düşünür.
Epikür'ün devletten en büyük beklentisi, bireylerin güven içinde yaşanmasının garanti altına alınmasıdır.<ref name=":1">Mehmet Ali Ağaoğulları - ''Sokrates'ten Jakobenlere Batı'da Siyasal Düşünceler'' (say. 159, 160), İletişim Yayınları</ref>
=== Dostluk ===
Epikür'e göre erdemli bir yaşam için gerekenler bir diğeri de dostluktur. Esasen toplumun genelinden uzak yaşanılmalıdır ancak bunun yanıda kişisel dostluklar da kurulmalıdır. Ona göre bilge kişi, dostu için her türlü riski ve acıyı göze alabilmelidir.
Fakat bu dostluk anlayışı bir tür elitist bilgeler cemiyetine dayanır. Yani yalnızca gerçekten bilge ve erdemli olan bireylerin, böyle sağlam dostluklar kurabileceğine inanır.<ref name=":1" />
== Etkileri ==
Öte yandan ampirist ve materyalist düşünce geleneği,
== Gözat ==
| |||