Seffâh: Revizyonlar arasındaki fark

Bu halk hoşnutsuzluğunun çok iyi bir göstergesi güney Irak'ta bulunan [[Kûfe]]'de [[Emevî]] [[hâlife]]si [[Hişam bin Abdülmelik|Hişâm bin Abdûlmelik]] döneminde çıkan bir büyük ayaklanma idi. 736'da bu şehrin çok büyük bir çoğunlukla Şii olan halkı Banu Haşim sülalesineden olan ve [[Muhammed]]'in torunu, ve [[Ali]]'nın da oğlu olan [[Hüseyin Seyyîd’ûs-Şuhedâ]]'nın torunu [[Zeyd bin Ali]]'nin başını çektiği bir ayaklanmaya katılmışlar ve şehri ellerine geçirerek 740'a kadar kendi idareleri altında tutmuşlardı. 740'da büyük bir [[Emevî]] ordusu [[Kûfe]] üzerine gönderilmiş; bu ordu şehri eline geçirmiş ve [[Emevîler]]'e karşı bu büyük halk ayaklanması bastırılmıştı. Bu [[Kûfe]] ayaklanması [[İslâm]] ülkelerinde gittikçe artan hoşnutsuzluğa gösterge olmakla beraber [[Emevîler]]'in de hala güçlü olduğunu da göstermişti. <ref name="muir"/>

743'de [[Emevî]] [[hâlife]]si [[Hişam bin Abdülmelik|Hişâm bin Abdûlmelik]]'in ölmesi dolayısıyla yerine gelen [[II. Velid]]'in sefih hayatı, hatalı vali tayinleri ve uyguladığı politikalar dolayısıyla ülkesinde hoşnutsuzluğu artırdı. Bir iç savaşın ortaya çıkmasına neden oldu ve bu iç savaşta [[II. Velid]] [[hâlife]]likden indirilip öldürüldü. Yerine geçen [[III. Yezid]]'in döneminde de iç savaş devam etti. [[II. Mervan]]'nın [[Emevî]] [[hâlife]]si olmasından sonra ülkede hoşnutsuzluk o dereceye gelmişti ki her zaman [[Emevî]] [[hâlife]]lerine bağlı olan Arap Kelb aşiretliler ve Suriye'daki askeri birlikler arasında bile fitne çıkmıştı. [[II. Mervan]] isyanları bastırmakla uğraşmaktayken efektif devlet merkezini [[Harran]]'a yerleştirdi.<ref name="muir"/>

Doğudaki eyaletlerde ve özellikle Horasan'da Peygamber'in ailesinden oldukları için [[hâlife]]liğe haklı olduklarını iddia eden [[Haşimoğulları|Bânû Hişâm]] sülalesinden gelen [[Abbâsîler]]'in propagandası yaygındı. [[Haşimoğulları|Bânû Hişâm Kâbilesi]]'nin başı ve [[Abbâsîler]]'in [[imami|imamı]] olan ''Muhammed "İmâm",'' Filistin'deki Al-Homeima kasabasında kardeşi ''İbrahim "İmâm"'' ile oğulları ''Ebû’l-Abbâs "Seffah"'' ve ''[[Abbâsî Hâlifesi]] [[Mansur (Abbasi)|Ebû Câʿfer Mansûr]]'' ile oturmaktaydı. [[Emevîler]] aleyhinde [[Abbâsîler]] adını alan "Banu Hişam" propagandasını ülkenin özellikle doğusuna özel yetiştirilmiş müridler göndermekle başlatmıştı. [[Abbâsî]] ve [[Haşimi]] propagandaları ve kışkırtmaları, özellikle doğuda, çok yayılmaya ve daha isyankâr bir şekle dönmeye başladı. 749'da Muhammed "İmâm" [[Abbâsî]], bir grup taraftarı ile Hac için [[Mekke]]'ye ziyaret gitti ve aynı yıl adını [[Ebû Mûslim Horasanî]]'e çevirdikleri 20 yaşlarında genç bir Türk asıllı köleyi satın aldı. [[Ebû Mûslim Horasanî]], [[Abbâsî]] müritleri arasına katılıp özellikle Horasan'a [[Abbâsî]] propagandası yapanlarla karşılıklı bağlantı sağlamak Horasan'a özellikle [[Merv]]'e, gidip gelmeye başladı. O yıl ''Muhammed "İmâm"'' öldü ve yerine vasiyetine uyularak kardeşi ''İbrahim "İmâm",'' [[Abbâsî]] [[imamet|imâmı]] seçildi. Mayıs 747'de [[Horasan]]'da [[Merv]]'de bulunan [[Abbâsî]] taraftarları [[Ebû Mûslim Horasanî]]'nin idaresi altında bir ayaklanma başlattılar ve Merv kalesini ele geçirerek orada "Siyah [[Abbâsî]] Bayrağı" dalgalandırmaya başladılar. Tam bu sırada [[Emevî]] [[hâlife]]si [[II. Mervan]]'ın adamları [[Abbâsîler]]'in imâmı İbrahim'den [[Ebû Mûslim Horasanî]]'ye gönderilen bir mektubu ellerine geçirdiler. [[Abbâsîler]]'in başı olan ''İbrahim "İmâm"'' tutuklanıp [[II. Mervan]]'ın idare merkezi olan [[Harran]]'a gönderildi ve orada idam edildi. Onun yerine imâm olan kardeşi ''Ebû’l-Abbâs "Seffah"'' ile diğer küçük kardeşi ''[[Mansur (Abbasi)|Ebû Câfer "Mansûr"]]'' Irak'a [[Kûfe]]'ye kaçarak saklandılar.<ref name="muirmuir1">Muir (1924). s.424</ref>

Merv'de Siyah Abbâsî Bayrağı açan [[Ebû Mûslim Horasanî]] doğuda gayet başarılı oldu. [[Merv]]'de [[Abbâsîler]] adına bir ''Onikiler Konseyi'' kurup eline geçirdiği toprakları, Abbâs'ın adını anarak diğer müslümanları korkutmamak ve özellikle Şiileri yanına almak için, "[[Haşimoğulları|Bânû Hâşim]]" adına idareye başladı. [[Emevîler]]'in tecrübeli [[Horasan]] valisi Nasr, Şam'dan yardım gelmeyince, güneye Sarath'a ve sonuna [[Nişabur]]'a kaçtı. 749'da [[Ebû Mûslim Horasanî]]'in topladığı [[Abbâsî]] ordusu komutanları Tai aşirettli Bin Kahtaba altında vali Nasr'ı kovalamaya başladılar. Nasr ile Bin Kahtaba'nın [[Nişabur]]'da yaptığı çatışmada Nasr yenildi ve oğlunu kaybetti. Nasr, [[Horasan]]'da bulunan Temim, Beikir ve Keiys aşiretlerinden [[Araplar]]'la [[Gürgan]]'a çekildi. Burada yapılan bir muharebede [[Ebû Mûslim Horasanî]] ordusu komutanı Bin Kahtaba gene galip gelip Nasr ordusuna büyük zayiat verdi. Nasr bu sefer [[Rey]]'e çekilmek zorunda kaldı; orada hastalandı ve [[Hamedan (şehir)|Hamedan]]'a taşınırken yolda 85 yaşında iken öldü. [[Ebû Mûslim Horasanî]]'nin ordusu Bin Kahtaba komutasında [[Kûfe]] yönünde ilerlemeye başladı. [[Nihavend]] şehri kuşatmaya alındı. [[Kerman]]'dan gelen 100.000 kişilik büyük bir [[Emevî]] ordusu bu şehir yakınlarında 20.000 kişilik Bin Kahtaba ordusunun baskına uğradı; şiddetli çarpışmalardan sonra Bin Kahtaba ordusu galip geldi ve [[Emevî]] ordusunun tüm ağırlıklarını ve karargahını eline geçirdi. Nihavend 3 ay süren bir kuşatmadan sonra teslim oldu. Kahtaba'nın [[Kûfe]]'ye yönelik yolu üzerinde [[Fırat]] geçişi olan Jalula'da Bin Hubeyra komutasında bir diğer büyük [[Emevî]] ordusu [[Kûfe]] yolunun kapatmış beklemekteydi. Bin Kahtaba önce Fırat'ı kuzeye takip etti ve sonra nehri geçip Bin Hubeyra'nın orduauna karşı geldi. [[Kûfe]]'nin 30–40&nbsp;km uzağında [[Kerbela]] yakınlarında iki ordu yeni bir muharebeye giriştiler. Her iki tarafta büyük zayiat verdi; Bin Kahtaba bu muharebe de şehit oldu ve [[Abbâsî]] ordusu komutasını oğlu Hasan bin Kahtaba aldı. Ama sonunda Bin Hubeyra yenildi ve karargahı ve ağırlıklarını bırakıp Vasit'e geri çekilmek zorunda kaldı. Eylül 749 başında [[Abbâsî]] ordusu Hasan bin Kathaba komutasında bazı [[Emevî]] direnişlerini de kırarak [[Kûfe]]'yi eline geçirdi.<ref name="muirmuir2">Muir (1924) s.427</ref>

Hasan bin Kathaba'nın ordusu [[Kûfe]]'yi ele geçirdiğinde Horasan'a gönderilmiş Banu Abbas müridlerinin başında bulunan ve bunlarin başında iyi bir idareci olan Ebu Salama [[Kûfe]] önüne geldi ve şehrin idaresini eline aldı. Ebu Salama bundan sonra "Muhammed Evinin Veziri" unvanını aldı ve eski [[Kûfe]] valisi olan ve [[Abbâsîler]]'e geçmiş bulunan Halid'in oğlu Muhammed "Emir" olarak görev aldı. Ebu Saffah ve kardeşleri [[Kûfe]]'de gizlilenmekteydiler ve Ebu Salama'nın tavsiyelerine uyarak birkaç hafta daha gizlendikleri yerden çıkmadılar. Ebu Salama bunu hala Wasıt'te kuşatma altında bulunan Bin Hubeyra'nın [[Abbâsîler]]'e karşı tehlike yarattığı nedeni ile aldığını bildirmişti, ama bazı kişiler bunun Ebu Salama'nin yeni devletin Şii hükümdarlari olmasını tercih etmesinden doğduğunu iddia etmişlerdir.<ref name="muirmuir3">Muir (1924). s.424</ref>

Son [[Abbâsî]] imâmı İbrahim'in 2-3 yıl önce annesi bir soylu olan genç Ebû’l-Abbâs Abdullâh'ı, annesi köle olan ağabeyi [[Mansur (Abbasi)|Ebû Câʿfer "Mansûr"]]'a tercih ederek [[Abbâsî]] imâmı tâyin ettiği anlaşılınca, Ebû’l-Abbâs'ın ortalığa çıkması kararlaştırıldı. [[Kûfe]]'nin [[Abbâsîler]] eline geçmesinden 3 ay sonra, Ekim 749'da vezir Ebu Salama'nın da kabul etmesinden sonra ''Ebû’l-Abbâs Abdullâh'' bir ata bindirilerek [[Kûfe]] Büyük Camii'ne götürüldü. Orada ''Ebû’l-Abbâs Abdullâh'' mimbere çıkarak [[hâlife]] olarak ilk vaizini verdi. Bu vaazi icinde kendisini "Saffah (Kan Dökücü)" olarak isimlendirdiği bildirilmektedir.<ref name="muirmuir4">Muir (1924) s.425</ref>

"Abdullâh bin Alî" bundan sonra [[II. Mervan|Mervan]]'ı kovalamak amacı ile Filistin'e geçti; ama [[II. Mervan|Mervan]]'ın Mısır'a kaçtığını öğrendi. [[Hâlife]] Ebû’l-Abbâs Abdullâh Seffah emirleri ile ordunun komutası Sâlih ile Ebû Aun'a verildi. Abdullâh bin `Alî ise [[Kûfe]]'ye geri döndü. Sâlih ve Ebû Aun komutasındaki Abbasi ordusu, [[Emevîler]]'in ordunun asker ve atlarının yolda iaşelerini önlemek için yol etrafını tahrip etmelerine rağmen, Mısır'a girdiler. Fustat'ta [[II. Mervan|Mervan]]'ın süvari güçlerine yetiştiler. Onlardan [[II. Mervan]]'ın Buşir'de bir kilisede saklandığını öğrendiler. Buraya gönderilen küçük bir birlik [[II. Mervan]]'ı buldu ve 5 Ağustas 750 günü [[II. Mervan]]'ı öldürüp [[Emevîler]]'in iktidârlarına son verdiler. [[II. Mervan|Mervan]]'ın kesilmiş kellesi ise Sâlih'e getirildi; Sâlih ise [[II. Mervan|Mervan]]'ın dilini kestirip bir kediye verdikten sonra kellesinden kalani [[Kûfe]]'deki ağabeyi [[Hâlife]] Ebû’l-Abbâs Abdullâh Seffah'a gönderdiği bildirilir.<ref name="muirmuir5">Muir (1924).s.431</ref>

== Dış bağlantılarkaynaklar ==