Yüzgeçayaklılar: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
dz
+giriş
21. satır:
Yüzgeçayaklıların boyutları boyu 1 m. ile ağırlığı 45 kg. olan [[Baykal foku]] ile aynı zamanda etçiller takımının en iri üyesi olan 5 m. boyunda ve 3200 kg. ağırlığındaki [[Güney deniz fili]] arasında değişir. Bazı türlerinde [[eşeysel dimorfizm]] görülür. İnce uzun ve yüzmeyi kolaylaştıran gövdeleri ile birlikte el ve ayakları yüzgeç şekline dönüşmüştür. Su içinde [[Yunus (hayvan)|yunus]]lar kadar hızlı hareket edemeseler de daha esnek ve çeviktirler. Deniz aslanları ön yüzgeçlerini kullanarak kendilerini su içinde ileri iterek hareket ederken mors ve foklar arka yüzgeçlerini kullanırlar. Deniz aslanları ve morslar arka yüzgeçlerini gövdelerinin altına çekerek karada yürümek için kullanırlar. Buna karşın fokların karada hareket etmesi daha zahmetlidir. Deniz aslanlarının kulakları dışarıdan görülebilirken fok ve morsların [[dış kulak]]ları yoktur. Yüzgeçayaklıların duyuları oldukça gelişmiştir; [[görme]] ve [[işitme]] duyuları hem hava hem de su için uyum sağlamıştır. Yüzlerindeki kıllarda ileri derecede gelişmiş [[Somatosensoriyel sistem|dokunsal duyu sistemi]] bulunur. Bazı türler oldukça derine dalabilmektedir. Derilerinin altında soğuk suda kendilerini sıcak tutacak bir yağ tabakası vardır ve mors dışında tüm türleri kürk ile kaplıdır.
 
Her ne kadar yüzgeçayaklılar dünya üzerine yayılmışlarsa da türlerin çoğu Kuzey ve Güney Yarımkürenin soğuk sularını tercih eder. Yaşamlarının çoğunu su içinde geçirirler karaya yalnızca çiftleşmek, doğum yapmak ve [[köpekbalığı|köpekbalıkları]] ile [[katil balina]]lar gibi avcılardan kaçmak için çıkarlar. Çoğunluğu balık ve deniz omurgasızları ile beslenir ancak [[pars foku]] gibi çok az türü [[penguen]]ler ve diğer foklar gibi büzük omurgalılarla da beslenirler. Morslar dipte yaşayan [[yumuşakçalar]]la beslenme konusunda uzmanlaşmıştır. Erkek yüzgeçayaklılar tipik olarak birden fazla dişi ile çiftleşir ancak bu durum türden türe farklılık gösterir. Karada çiftleşen türler genellikle buzda ya da suda çiftleşen türlere göre daha fazla sayıda eş ile çiftleşirler. Erkek yüzgeçayaklıların üreme başarısı üzerine olan stratejileri dişileri savunma, dişilerin tercih ettiği bölgeyi savunma, ritüel kur davranışları ya da toplu hâlde kur davranışı gibi çeşitlilik gösterir. Yavrular genellikle ilkbahar ve yaz aylarında doğar ve yavruları büyütme sorumluluğu tamamen dişilere aittir. Bazı türlerin dişileri anne olduklarında görece kısa bir süre için yemek yemeden yavrularını büyütürlerken diğerleri yavrularına bakarken denizde besin aramak için yanlarından ayrılırlar. Morsların yavrularını denizde büyüttükleri bilinmektedir. Yüzgeçayaklılar iletişim oldukça çeşitli sesler çıkarırlar, bunların arasında [[Kaliforniya deniz aslanı]]nın köpek havlamasına benzer sesi, morsların [[gong]] sesine benzer çağrıları ve [[Weddell foku|Weddell fok]]larının karmaşık şarkıları sayılabilir.
 
Yüzgeçayaklıların eti, yağı ve kürkü geleneksel olarak [[Arktika]]'da yaşayan yerli halklar tarafından kullanılmıştır. Dünya üzerinde farklı kültürlerde fok tasvirlerine rastlanır. Yaygın olarak esâret altında tutulurlar ve hatta bazıları çeşitli oyunlar yapmaları için eğitilirler. Bir zamanlar ticari olarak ürünlerinden faydalanmak için acımasızca avlanan bu hayvanlar artık uluslararası yasalarla korunmaktadırlar. [[Japon deniz aslanı]] ile [[Karayip keşiş foku]]nun soyu geçen yüzyılda tükenmiş, [[Akdeniz foku]] ile [[Hawaii foku]] da [[Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği]] tarafından [[Kritik tehlikedeki türler|kritik tehlikedeki türler]] listesine alınmıştır. Avlanmanın yanı sıra yüzgeçayaklıların karşılaştıkları tehditler arasında balıkçı ağlarına takılma, [[deniz kirliliği]] ve yerli halklarla yaşanan çatışmalar sayılabilir.
 
== Özellikleri ==