Feliks Dzerjinski: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
Konu hakkında Rusça sayfadan tercüme edilerek bilgi verilmiştir. |
|||
36. satır:
}}
'''Feliks Edmundoviç Dzerjinski''' ([[Lehçe]]: '''Feliks Edmundowicz Dzierżyński''', [[Rusça]]: '''Феликс Эдмундович Дзержинский'''), (11 Eylül 1877, [[Vilna]], [[Rus Çarlığı]] ''{Bugün [[Vilnius]], [[Litvanya]]}'' - 20 Temmuz 1926, [[Moskova]], [[Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği|SSCB]]),
Dzerjinski sınıf düşmanlarına karşı uzlaşmaz tavrıyla, soylular, Kazak subaylar, din adamları, fabrikatörler ve toprak aristokratlarına karşı müsamaha göstermeden sert mücadelesiyle dikkat çekmiş ve bu sayede [[Rusya]]'da devrimci politikanın güçlenmesinde etkili olmuştur.
== Biyografi ==
[[Polonya]]lı büyük toprak sahibi soylu ve öğretmen olan Edmund Yosifoviç Dzerjinski'nin oğludur. Sekiz kardeşi olan Feliks'in 5 yaşındayken babası vefat etti. Feliks çocukluğunda bir rahip ([[Rusça]]: Ксёндз [[Lehçe]]:Ksiądz ) olmayı hedefliyordu.<ref name=":2">{{cite web
[[Polonya]]lı bir [[soylu]]nun oğlu olan Dzerjinski, [[1895]]'te [[Litvanya Sosyal Demokrat Partisi]]'nin [[Kaunas]] (Kovno) örgütüne girdi. Parti örgütçüsü olarak görevler aldı. [[1897]]-[[1908]] arasında devrimci eylemlerden dolayı Rus çarlık polisince beş kez tutuklanmasına karşın, sürgüne gönderildiği Sibirya'dan<ref name="Rus" /> her defasında kaçmayı başardı. [[1905 Devrimi]]'ne katılarak [[Polonya-Litvanya Sosyal Demokrat Partisi]]'nin önderleri arasına girdi. [[1906]]'da [[Rus Sosyal Demokrat İşçi Partisi]] (RSDRP) ile birleşmesinde önemli rol oynadı. Daha sonra devrimci çalışmalarını [[Rus Çarlığı]]'nda ve [[Batı Avrupa]]'da sürdürdü. [[1912]]'de altıncı kez tutuklandı ve [[1917]] [[Şubat Devrimi]]'ne değin hapiste kaldı.▼
| url = http://www.proza.ru/2008/08/29/15
| title = Две стороны жизни Дзержинского - аверс
| author = Елена Николаевна Егорова
| archiveurl = http://www.webcitation.org/619DK8Kx0
| archivedate = 2011-08-23
}}</ref>.
▲
1897 yılında Kovno cezaevinde bir yıl hapis yattıktan sonra 1898'de Ural Dağları'nın doğusunda Nolinsk iline sürgüne gönderildi. Orada bir fabrikaya girdi ve çalışırken işçiler arasında devrimci propaganda faaliyetlerine başladı. Ağustos 1899'da sürgün bölgesinden kaçmayı başardı.
Dzerjinski kısa sürede profesyonel bir devrimci oldu. 1900 yılında Polonya - Litvanya Sosyal-Demokratları'nın düzenlediği ilk kongreye katıldı. Şubat 1900'de tekrar tutuklandı ve [[Varşova]]'da hapsedildi. Ancak yine kaçmayı başardı ve Polonya-Litvanya Sosyal-Demokratları'nın [[Berlin]]'deki kongresinde partinin dış komite sekreteri seçildi. [[Krakov]]'da Kızıl Bayrak gazetesinin ve illegal eserlerin yayınlanmasında görev aldı.
==İlk isyan hareketleri ve [[RSDİP]] üyeliği==
Rus-Japon Savaşı sırasında 1904-1005 yıllarında fabrikalarda işçi protestolarının ve grevlerin ortaya çıkmasında etkili oldu. [[1905 Devrimi]]'ne katılarak [[Polonya-Litvanya Sosyal Demokrat Partisi]]'nin önderleri arasına girdi.
1906'da [[Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi]]'nin IV.Kongresi'ne Polonya temsilcisi olarak katıldı. 1907'de [[RSDİP]] Merkez Komite üyesi seçildi. Ancak 1909'da en soğuk bölgelerden olan Kuzeydoğu [[Sibirya]]'da Yenisey bölgesinde ağır işçilikle sürgün cezasına çarptırıldı. Kasım 1909'da [[Gorki ]]'nin de bulunduğu [[İtalya]]'nın [[Capri]] adasına kaçtı. 1910'da tekrar Polonya'ya geçerek devrimci faaliyetlerini sürdürdü. Mart ayında parti sekreteri Sofia Muşkat ile evlendi. [[Sosyal Demokrat]] adlı gazetenin yayın kurulunda görev aldıysa da gazetenin editörleri ile devrimci taktikler konusunda anlaşmazlığa düştü ve onları pasif kalmakla suçladı.
Daha sonra devrimci çalışmalarını [[Rus Çarlığı]]'nda ve [[Batı Avrupa]]'da sürdürdü. [[1912]]'de altıncı kez tutuklandı ve [[1917]] [[Şubat Devrimi]]'ne değin hapiste kaldı. Dzerjinski toplam 11 yıl hapis yattı ve pek çok kez kürek mahkumu olarak ağır işlerde çalıştırıldı. <ref>{{Cite web|url = http://russiahousenews.info/analitics-and-comments/artur-ginzburg-legendi-istini|title = Артур Гинзбург: Легенды и Истины|author = |work = |date = |publisher = }}</ref>.
==Devrim ve [[Çeka]] Başkanlığı==
{{Ana madde|Çeka}}
1917 Şubat hareketinden sonra [[RSDİP]] [[Moskova]] Komitesine seçildi. [[Moskova]]'da [[Kızıl Muhafız]]ları örgütleyerek [[Ekim Devrimi]] hazırlıklarında görev aldı. [[RSDİP]] toplantısında silahlı ayaklanma kararını destekledi. II.Sovyetler Kongresi'ne katılarak [[Petrograd]] [[Sovyet]]i Merkez Yürütme Kurulu Başkanı ve [[Petrograd]] Askeri Devrim Komitesi üyesi seçildi.<ref name="Rus" /> Devrim sırasında Posta-Telgraf bölümünde haberleşme faaliyetleriyle ilgili görev aldı.
19 Aralık 1917'de Halk Komiserleri Konseyi toplantısında devlet dairelerinde sabotaj ve karşı-devrimci faaliyetler konusunda bir rapor sundu. Bu rapor Tüm Rusya Karşı-Devrim ve Sabotajla Mücadele Olağanüstü Komisyonu'nun ( Rusça: Всероссийская чрезвычайная комиссия по борьбе с контрреволюцией и саботажем /Kısaca: Çeka) kuruluşunda bir teklif niteliği kazandı ve 6 Şubat 1922'de ilk [[Sovyet]] istihbarat ve gizli servisi [[Çeka]] kuruldu.
Dzerjinski'nin en yakınındaki çalışma arkadaşı [[Martin Latsis]] şöyle demiştir:
"Feliks Edmunoviç Çeka için seçilebilecek en uygun kişiydi".<ref name=":8" /><ref>{{Cite web|accessdate = 2015-09-30|title = Кто он, Феликс Дзержинский?|url = http://ruskline.ru/news_rl/2013/10/19/kto_on_feliks_dzerzhinskij/|publisher = ruskline.ru}}</ref>.
23 Şubat 1918'de [[Sovyetler Birliği Komünist Partisi | Komünist Parti]] Merkez Komite toplantısında [[Brest-Litovsk Antlaşması]]'nın imzalanması tartışmalarında çekimser oy kullandı. Alman Büyükelçisi [[Wilhelm von Mirbach | Mirbach]]'ın öldürülmesinden dolayı 7 Temmuz 1918'de [[Çeka]] başkanlığı görevinden istifa etti. Ancak 22 Ağustos'ta yeniden bu göreve atandı. Ülkede başlayan [[Beyaz Terör]] hareketine ve sınıf düşmanlarına karşı mücadelede acımasız tavrıyla dikkat çekti. <ref>{{Cite web|accessdate = 2015-09-30|title = Интервью Ф.Э. Дзержинского сотруднику «Укрроста»|url = http://www.alexanderyakovlev.org/fond/issues-doc/1018665|publisher = www.alexanderyakovlev.org}}</ref>. </blockquote> Dürüst, ama acımasız bir kişi olarak ün kazandı.<ref name="Spa">[http://spartacus-educational.com/RUSDzerzhinsky.htm İlgili Spartakus online makalesi] {{En}} 22 Haziran 2015 tarihinde erişilmiştir</ref>
[[Sovyet-Polonya Savaşı]] ([[1919]]-[[1920]]) sırasında [[Kızıl Ordu]], Polonya kuvvetlerinin batıya doğru sürerken Dzerjinski, Bolşevik hükümetin çekirdeği olarak kurulan Polonya Devrimci Komitesi'ne atandı. Sovyet ordusunun geri çekilmek zorunda kalmasından sonra, yeniden Rusya'daki çalışmalara ağırlık verdi. Çeka başkanlığının yanı sıra 1919'da İçişleri Komiseri, 1921'de de Ulaştırma Komiseri oldu. [[1924]]'te [[Josef Stalin|Stalin]]'i kararlılıkla destekledi. Yüksek Ekonomik Konsey başkanlığına getirildi ve [[Politbüro]] aday üyeliğine seçildi. [[1926]]'da Merkez Komite'nin tartışmalı bir oturumunda birdenbire hastalanarak öldü.<ref name="Rus" />
| |||