|
== Nüfus ve sosyal yapı ==
İlçede 23 farklı etnik grup mevcuttur.Nüfus piramidi sırasıyla;
* [[Türkler]]
* [[Hemşinliler]]
* [[Çerkezler]]<ref>[http://cerkesarastirmalari.org/pdf/turkcekitap/1864%20kafkas%20tehciri.pdf 1864 Kafkas Tehciri: Kafkasya’da Rus Kolonizasyonu, Savaş ve Sürgün /Caucasian Exodus of 1864: Russian Colonization of Caucasia, War and Exodus] Gürcistan ve Dağıstan taraflarından Kars’a gelen bu Çerkes muhacirlerinin iskân taleplerinin uygun olup olmadığı incelendikten sonra 4.000 hane 20.000 nüfusun bir yerde iskân edilmesindense dağıtılması ve devleti zorlayacak bir kuvvet oluşturmalarının önlenmesi amacıyla ayrı ayrı yerlerde iskân edilmeleri uygun görüldü. Çerkes muhacirlerinden 1.000 hane Erzurum kazasıyla İspir, Bayburt, Pasin, Tortum kazalarına; 300 hane Muş; 700 hane Çıldır; 500 hane Kars ve 1500 hane Van-Hakkari sancaklarında iskân edildi.
<ref>Tortum hakkında bilgiler | YUKARI SİVRİ KÖYÜ</ref><ref>Tortum Hakkında Genel bilgi - Sitemizi Ekleyiniz</ref><ref>MEB LOGOBayrakT.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI
</ref>
ERZURUM - TORTUM İLÇE MİLLÎ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ
En son nüfus sayımına göre merkez 11.300'dür.Genel nüfus ise 45.155'dir.İlçede nüfusun etnik köken dağılımı ise şöyledir.İlçe genelinde [[Kıpçak Türkleri]])<ref>[[Akdes Nimet Kurat|Kurat ,Akdes Nimet]]-''Türk kavimleri ve Türk Devletleri'', sf. 83-84).Kırzıoğlu,kıpçaklar s.148-M.Fahrettin Kırzıoğlu.-- Çoruh boyu kıpçak Türkleri kitabı-M.Fahrettin Kırzıoğlu ,Yukarı kür ve Çoruh boylarında kıpçaklar Ankara 1992.</ref> oldukça kabarık bir nüfus oluşturur.Geri kalan nüfus ise [[Rize (il)|Rize]] ili'nin [[İkizdere]] ve [[Çamlıhemşin]] ilçelerinin dağlık kesimlerinden 1850'li ve 1920 yılları arasında,göç edip ilçenin özellikle kuzey batı kesimindeki; [[Serdarlı, Tortum|Serdarlı-Ödhük]], [[Çataldere, Tortum|Çataldere-Korker]], [[Uzunkavak, Tortum|Uzunkavak]], [[Gökdere, Tortum|Gökdere]], [[Yağcılar, Tortum|Yağcılar]], ve [[Karlı, Tortum|Karlı-Norxşen]],gibi,köylerine yerleşen,[[müslüman Ermeniler]] olarakda bilinen [[Hemşinliler]]'den oluşmaktadır.<ref>[http://hemshin.org/books/TheHemshin-Full.pdf Simonian, Hovann H. (2007). The Hemshin: S.132. 137-Notes.33] PDF</ref><ref>[http://books.google.com.tr/books?id=2IoLAAAAIAAJ&q=T%C3%BCrk+folklor+ara%C5%9Ft%C4%B1rmalar%C4%B1+Hem%C5%9Finliler+tortum&dq=T%C3%BCrk+folklor+ara%C5%9Ft%C4%B1rmalar%C4%B1+Hem%C5%9Finliler+tortum&hl=tr&sa=X&ei=YXIoUsauAczUsgbju4DwDA&ved=0CCwQ6AEwAA Türk folklor araştırmaları 10.cilt. s.n. 1966 / İhsan Hinçer] Hemşenli / Hemşinli denilen boya mensup köylülerin öz vatanı Rize ve Artvin illerimizin Karadenize bakan komşu bölgeleridir.Göçmen olarakta Erzurumun İspir ve Tortum ilçeleriyle Sakarya Adapazarı ve Kocaeli/İzmit köylerinde çiftçilik yaparlar.</ref><ref>Tortum kazasının 1847 nüfusunu da içeren Erzurum Eyaleti’nin nüfus defteri Cevdet Küçük tarafından 1977 yılında yayımlanmıştır.Defterin orijinali için bkz. BOA.,Cevdet Dahiliye, nr. 9060, Ayrıntılı bilgi için bkz. Cevdet Küçük, “Tanzimat Devrinde Erzurum’un Nüfus Durumu”, s.190–194.</ref>
Ana Sayfa > ilçemiz > İlçemiz Hakkında
İlçemiz Hakkında
facebooktwitterlinkedingoogle
Coğrafi Genel Yapı
İlçe Erzurum’un kuzeyinde Karadeniz bölgesinde 1467 Km2 lik bir alana kurulmuş olup, Erzurum ili Oltu,Pasinler,Narman,İspir,Yusufeli ve Uzundere ilçeleri ile çevrilidir.Dar ve uzun bir vadi üzerine kurulan ilçemizin arazi yapısı oldukça dağlık ve kırıktır. İlçemizin denizden yüksekliği 1450 m dir.Güney ve Batısında karasal,Kuzey ve Doğusunda nispeten Karadeniz iklimi hüküm sürmektedir.Erzurum’a 52 Km mesafededir.Dağlık bir arazi yapısına sahip olmasına rağmen Tortum çayı çevresinde kurulan köyleriyle vadi içindeki cenneti andırır. Önemli iki sıradağı vardır. Bunlardan birisi Tortum Çayı vadisinin doğusunda uzanan ortalama 3000 metre yüksekliğinde olan Akdağ ve Mescit Dağı´dır.Tortum isminin Kaynaklarda; "Tortomi", "T’orto’m", "Tortoman", "Tartum", "Torcon" benzer ama farklı yazılışlarda göze çarpmaktadır. Kelimenin kökü "Tor"’dur. Bu da Mesxiler ile birlikte Gürcü kaynakların da zikredilen Tor kabilesinden, onların yerleştikleri bölge ve kasaba / kale adı olarak günümüze kadar varlığını sürdürebilmiştir.Ayrıca "Tori", Tiflis bölgesinde "Qori" kazası’nda bir kentin adıdır.Osmanlı kaynaklarında ise "Sengistân" / dağlık- taşlık yer olarak kaydedilmiştir.
tortum
Tarih
Tarih Eski çağlarda Taokhlar ülkesi sınırlarında yer alan Tortum, tarihte önemli bir konuma sahipti. Tortum ve yöresi kesin olarak Kanuni Sultan Süleyman zamanında Osmanlı egemenliğine geçmiştir. XIX. yy´da bazen İspir kazasına bağlı bir nahiye merkezi olan Tortum, bazen de Erzurum’a bağlı bir kaza olarak kaydedilmiştir.Tortum, Karadeniz bölgesinin Doğu Karadenizbölümü sınırları içinde Tortum çayı vadisinde kurulmuş bir yerleşim alanıdır. Tortum şehrinin merkezi önceleri Tortumkale köyü olup,daha sonra (Nihağh) köyü olmuştur.Tortum,adını aynı isimle anılan çaydan almaktadır.İspir’den Erzurum’a giden yol ileNarman ve Oltu vadisini doğuya bağlayan bir kavşak konumunda olması sebebiyle önemli bir yere sahip olan Tortum’un, tarihi oldukça eskiye dayanmakta ancak yörede ilk yerleşimin ne zaman ve kimler tarafından yapıldığı hakkında kesin bilgi bulunmamaktadır. Bununla beraber Tortum yakınlarında yapılan Arkeolojik araştırmalar, yörenin Prehistorik bir yerleşme özelliği sergilediğini ve Karaz kültürüne dahil olduğunu göstermektedir. Antik kaynaklarda Tortum yöresi Taokhlar ülkesi sınırları içerisinde gösterilmektedir.Ksenophon, Taokhlar’ı tüm yiyeceklerini içine depoladıkları müstahkem mevkilerde oturan topluluk olarak tasvir etmektedir. Bizans İmparatorluğu döneminde Theodosiopolis Theması’nın kuzey kısmını oluşturan Tortum yöresi, 662 yılında Arapların Erzurum ve çevresini fethi ile gündeme gelmiştir.
Kültür,turistik yerler ve iklim
Kültür,turistik yerler ve iklim Kültürel anlamda Tortum çok renkli bir yapıya sahiptir.ilçede,Erzurum (Dadaş) kültürü,ve Doğu karadeniz (Hemşin) kültürü ve yaşam tarzı hakimdir.ilçe merkezi ve köylerindeDavul,Zurna,Tulum ve Kaval gibi yöresel enstürmanlar çalınır.Folklorik halk oyunları ise Bar oyunları ve Horon´dur.Yörede yapılan yemek kültüründe ise Kafkas ve Karadeniz kültürünün yoğun etkisinden dolayı hamur işi ön plandadır.(Tandır kete´si,Hemşin kete´si,Sini ketesi,Kuymak,Gaygana,Hıngel,Seron,Kavod),gibi.
Kültürel eğlenceler,özellikle 1980 ve 1990,lı yıllara kadar Hemşinliler´in yaşadıkları köylerde;(Bıbulik) oynatma,(Noel-Yılbaşı) kutlama ,Yayla´ya göç şenlikleri...vb,gibi yapılmıştır.Günümüzde bu eski kültürel değerler kentlere göçten sonra maalesef hepten yok olmuştur.
Her yıl ilkbahar döneminde Tortum un Pehlivanlı beldesi (Vihik)´de festival havasında yapılanTürk ata sporu Karakucak güreşi´de yöre halkından yoğun ilgi görmektedir.ve yörede yıllardır yapılan bu spor etkinliği bir çok Güreş´çi yetişmesine sebeb olmuştur.
Son yıllarda Cağ kebabı adı verilen (eski ismi Bico) keçi ve koyun etinden yapılan et yemeği ise Tortum yöresine ve Artvin/Yusufeli) Kafkas kültürüne has bir lezzettir.İlçede belli başlı mevcut tarihi eserler şunlardır;Tortum Kalesi,Hahuli Manastırı,Öşvank kilisesi,tarihi su kemerleri,ve halen daha kazı çalışması yapılmamış Neolitik döneme ait ,Höyük´ler ve yörede sıkça rastlanılanŞapel´ller ve köprüler´dir.
İlçe Karadeniz bölgesinde olması sebebiyle,Doğu karadeniz iklimi görülür.İlkbahar yağışları boldur,sıkça sel felaketi yaşanmasına sebeb olur.Ayrıca yüksek kesimlerde karasal iklimde mevcuttur.İlçedeki önemli akarsular ise şunlardır tortum çayı ve kaynağını mescid dağlarında bulunan göllerden alan (ödük) deresidir.bu iki akarsuda Çoruh-(çorohi), nehrine karışmaktadır.Vadiler boyunca yeralan köyler meyve bahçeleri ve eşsiz güzelliklere sahiptir. İlçe´nin en kuzey ucunda yeralan tortum gölü ve Tortum Şelalesi eşsiz tabii güzelliği ile yerli ve yabancı turistlerin uğrak yeridir.
cağ
Ekonomi
Ekonomi Tortum Cağ kebabı / Eski adı ile (Bico) Erzurum un en iyi yeşil ve orman´lık alanları burada yer almaktadır.Geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır,Hayvancılık başta gelir.Özellikle yaylacılık yöre halkı için önemlidir.Tarım ise meyve bahçelerinde meyve üretimi yaparak gerçekleştirilir. Vadi tabanlarında yeralan kesimlerde meyvecilik ve sebze ekimi yapılır.Son yıllarda modern usüllerle yapılan meyvecilik gelişme kaydetmiştir.Ayrıca son yıllarda seracılık´da artış göstermiştir.Arıcılıkta önemli bir paya sahiptir.Fakat ilçe son 25 yıldır yoğun bir şekilde dışarıya göç vermiştir.Arazi şartlarının uygun olmaması ilçe halkının büyük çoğunluğunu gurbetçiliğe zorlamıştır.Tortumlu´lar genelikleİstanbul,Bursa,İzmir-Kemalpaşa) ve Erzurum merkeze göç etmiştirler.Kentlerde;resmi kurumlarda memurluk ve işçilik ,esnaflık olarakda Tesisatçılık,Fırıncı´lık,Restaurant,vb.sektörlerde iş yapan tortum insanı çok çalışkandır,örneğin;Erzurum cumhuriyet caddesindeki 1920 yılından beri hizmet veren meşhur (Tufan-Restaurant) ve Kongre caddesinde bulunan meşhur (Hemşin-Karafırını) Tortumlulara aittir.Erzurum ve Türkiye deki bir çok ünlü Cağ kebabı yapan salon ve lokantalar´ın büyük bir kısmı Tortumlular´ın işletmesinde´dir.
Yayın: 16.06.2014 - Güncelleme: 20.06.2014 - 10:33 - Görüntülenme: 174</ref>
== Kültür, turizm ve iklim ==
|
