Dürzîlik: Revizyonlar arasındaki fark

'''Dürzîler'''; ([[Arapça]]: '''درزي''' veya '''موحدون دروز''' [[İbranice]]: '''דרוזי''') [[Orta Doğu]] kaynaklı [[Sâbiîlik]] ve [[Ezidilik]] gibi [[din]]lerin etkisiyle, [[11. yüzyıl]]'da [[İslâmiyet]]'in [[Şiîlik mezhebi]]nin [[İsmâîlîyye]] kolundan köken alarak ortaya çıkmış olan [[Tektanrıcılık|tektanrılı]] bir [[din]]î [[inanç]] [[Topluluk|topluluğu]]dur.<ref name="fas.org"/> Bu dine inananlara '''''Dürzî''''' denir (çoğulu '''''Durûz'''''). Kendilerine birleştiriciler, tek tanrıcılar anlamına gelen '''''[[Tevhid (din)|Muvahhidun]]''''' derler.

{{ayrıca bakınız|Tevhîd Dâvâsı}}

''[[Muhammed bin İsmâ‘il ed-Derezî|Muhammed bin İsmâ‘il Neştekin ed-Derezî]]'' tarafından, Altıncı [[Fâtımî]] [[Hâlife]]si [[EbûʿAlî el-Mansûr el-Hâkim bi-EmrʿAllâh]]'ın [[ilâh]]lığı, onun [[gayba]] halinde saklanan [[Mehdi]] olduğu ve [[tenasüh]] [[inanç]]ları üzerine kurulu olan, ayrıca ''"[[Risalet’ül-Hikmet]]" (Hikmet Mekupları),'' ve ''El-Hikmet’ül-Şerife'' adında açık, ''El-Münferid bi-Zâtihî'' ve ''El-Şeriat’ül-Ruhanîyye'' adında gizli kitapları [[itîkâd]]î [[inanç]]larının temel kaynağı olarak benimseyen dinî topluluk.<ref name="Incorporated1996"/>

 

[[Yunan felsefesi]]yle beraber ve [[Sâbiîlik]] gibi dinlerden de etkilenmişlerdir. [[Sünni mezhepler]] tarafından [[İslam]] dışı ilan edilmişlerdir. Dürzîler de kendilerini [[Müslüman]] olarak görmezler.<ref>Dana, Nissim.''The Druze in the Middle East'', Suusex Academic Press, [http://books.google.com.tr/books?id=2nCWIsyZJxUC&pg=PA17&dq=druze+islam&hl=en&sa=X&ei=P8TDT6rpItGf-waSzIyvCg&redir_esc=y#v=onepage&q=druze%20islam&f=false s. 17].</ref> Dürzî nüfusu konusunda kesin bir bilgi olmamakla birlikte değişik kaynaklara göre sayılarının 1.000.000 ile 2.500.000 arasında olduğu sanılmaktadır.

 

{{ana|Muhammed bin İsmâ‘il ed-Derezî}}

{{ayrıca bakınız|Hamza ibn Ali ibn Ahmed}}

Daha zayıf olan bir başka [[sav]]a göre ise Dürzî ismi, [[Haçlı Seferleri]] sırasında [[Lübnan dağları]]na yerleşmiş olan ''[[Kont Dreux]]'' adından gelmektedirler. Bu topluluğun torunları kendi dil ve dinlerini tümüyle yitirmişlerdir.

 

{{Etnik grup bilgi kutusu|

| resim =''' <small> [[Dürzîlik]] ile alâkalı bir dizinin parçasıdır. </small> ''' <br/> <br/> '''<u> [[İsmâ‘îlî]]-[[Dûrz’îyye]] [[İslam mezhepleri|Mezhebi]] Kurucuları</u>''' <br/><br/> '''[[Tevhîd Dâvâsı]]'nın Başı ve [[İsmâ‘îl’îyye]] [[İslam mezhepleri|Mezhebi]]'nin On Altıncı [[Dâ’î]]-i [[İmâmlar|Â’zamı]]:''' <br/> ''' {{Arap yazısı|الحاكم بأمر الله المنصور بن العزيز بالله بن المعز لدين الله معد الفاطمي|ar}}''' <br/> '''[[EbûʿAlî el-Mansûr el-Hâkim bi-EmrʿAllâh|El-Hâkim]] bi-Emr’[[Allâh]] el-Mansûr ibn-il-`Azîz bi-[[Allâh|llâh]] ibn-il-[[Muizz (Fatımi)|Mu`izz]] li-[[Dîn]]’[[Allâh]] Ma`d el-[[Fâtımî|Fâṭımîy]]''' <br/> [[Dosya:Druze star.svg|100px]] <br/> '''[[Tevhîd Dâvâsı]] Baş [[Dâ’î]]-i Evvel [[İmam]]ı:''' <br/> ''' {{Arap yazısı|حمزه بن علي بن أحمد |ar}}''' <br/> '''[[Hamza ibn Ali ibn Ahmed|Hamza ibn-i ‘Alī ibn-i Aḥmed]]''' <br/> <br/> '''[[Tevhîd Dâvâsı]] [[Dâ’î]]-i Sânî''' <br/> '''[[Fâtımîler Hâlifeliği]] - [[Epemiye, Suriye]] Valisi:'''<br/> '''[[El-Mu'tenâ Baha’ud-Dîn]] ʿAli ibn-i Ahmed ibn-i ed-Deyf es-Sâmukî ed-Tâ’i''' <br/>

[[Haçlı Seferleri]]nden sonra da bölgede varlıklarını sürdüren Dürzîler, [[Kaysîler]] ve [[Yemânîler]] diye iki kola ayrıldılar. Yemânîler, [[Mercidabık Savaşı]]nda (1516) [[Osmanlılar]]’ın, Kaysîler ise [[Memluklular]]ın safında yer aldı. Daha sonraki yıllarda sık sık çıkardıkları ayaklanmalar ve kargaşalıklarla [[Osmanlı İmparatorluğu]]'ndaki sorunlu topluluklardan biri olma özelliklerini sürdürdüler. [[Birinci Dünya Savaşı]] sırasında diğer [[Arap]] kabileleri gibi Osmanlılar’a karşı harekete geçtiler ve Fransız işgali sonucu (1918) Osmanlı yönetiminden ayrıldılar. [[Fransızlar]], Dürzîler'in yaşadıkları yörede özerk “''[[Cebel-i Durûz Emirliği]]''”ni kurdular (1921). [[Dürzî Emirliği]] 1936 yılında kaldırıldı ve Dürzîler'in bir kısmı [[Suriye]]’ye, bir kısmı da [[Lübnan]]’a bağlandı.

 

[[Dosya:French Mandate for Syria and the Lebanon map en.svg|thumb|260px|[[Fransız mandası Suriye]] {{legend|red|[[Halep]] bölgesi}}{{legend|orange|[[Şam]] bölgesi}}{{legend|#00FA9A|[[Alavi Özerk Bölgesi|Alavi]] bölgesi}}{{legend|#007FFF|[[Alexandrette]] bölgesi (sonraki [[Hatay Cumhuriyeti]])}}{{legend|yellow|[[Lübnan]] bölgesi}}{{legend|#00CCCC|[[Dürzî]] bölgesi}}]]

Dürzîlerin Dünya üzerindeki toplam sayılarının yaklaşık 1.000.000 ile 2.500.000 arasında olduğu sanılmaktadır.

Dürzîler; bugün [[Lübnan]], [[Suriye]], [[İsrail]] ve [[Ürdün]]'de dağınık topluluklar biçiminde yaşamaktadırlar. En yoğun olarak yaşadıkları bölge Lübnan’ın dağlık yöreleridir. Dürzîler uzun yıllardan beri Lübnan dağının güneyi ile [[Anti-Lübnan Dağları]]nın batısı arasında kalan; kuzeyde [[Beyrut]]’tan güneyde [[Sur]]’a ve [[Akdeniz]] kıyılarından [[Şam]]’a kadar uzanan bölgede oturmaktadırlar. Ayrıca az sayıda da olsa [[Avrupa]], [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]], [[Kanada]], [[Latin Amerika]] ülkeleri ([[Brezilya]], [[Arjantin]], [[Şili]], [[Peru]], [[Meksika]]) ve hatta [[Avustralya]]’da da Dürzî toplulukları bulunmaktadır.

 

[[Dosya:Druzewomantantur.jpg|Geleneksel (dinî) kıyafeti içerisinde Dürzî bir kadın; [[1870]]'ler, [[Lübnan]].|thumb|260px]]

Dürzîlerin ırk olarak kökenleri konusu tartışmalıdır ve oldukça farklı köken kuramları ileri sürülmüştür. Bir görüşe göre Dürzîlerin kökeni [[Hititler]]’e ya da [[Galatlar]]’a kadar geri götürülür. Bazı araştırmacılar, eski [[İran]] kavimlerinden [[Persler]]’in ve [[Medler]]’in [[inanç]]ları olan Mazdekizm ''([[Mazdekçilik]])'' ile Dürzîlik arasındaki benzerlikleri kanıt sayarak, Dürzîlerin bu kavimlerin soyundan geldiklerini ileri sürerler. Kimi [[etnograf]]lar ise Dürzîlerin [[Asurlular]] tarafından sürgün edilmiş barbar bir kavmin devamı olduklarını savunurlar.{{olgu}}

{{ayrıca bakınız|İlâhi Dâvet}}

 

Dürzîler'in [[ana dil]]i [[Arapça]]'dır. [[Suriye]] ve [[Ürdün]]'deki Dürzîler, [[Gebel]]'e bağlı [[Suriye]] [[lehçe]]sini, [[Lübnan]]'dakiler ise [[Beyrut]] [[lehçe]]sini konuşmaktadırlar. Ayrıca [[Suriye]] ve [[Lübnan]]'daki Dürzîler'in bir kısmı [[Fransız Suriye ve Lübnan Mandası|yaşadıkları bölgenin bir zamanlar Fransız hakimiyetinde olmasından]] dolayı ileri düzeyde [[Fransızca]] da bilmekte ve konuşmaktadırlar. (Andrews, 1992: 215)

 

Ayrıca Dünya'nın [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]], [[Kanada]], [[Avustralya]], [[Yeni Zelanda]] ve [[Avrupa]] ülkeleri gibi [[Ortadoğu]]'dan uzak bölgelerinde yaşayan Dürzîler [[İngilizce]] ve [[Fransızca]] gibi dilleri, [[Latin Amerika ülkeleri]]nde ([[Brezilya]], [[Arjantin]], [[Şili]], [[Peru]], [[Meksika]]) yaşayan Dürzîler ise [[İspanyolca]] ve [[Portekizce]]'yi anadilleri [[Arapça]] kadar iyi konuşmaktadırlar. (Andrews, 1992: 216)

 

{{Batıniyye}}

Dürzî inancının ana esaslarının çok az bir kısmı [[kamu]]ya açıktır, inanç esaslarının çoğu herkesten saklanır. Bu biraz da uzun süre inançlarını saklamaları yüzünden gelişmiştir.

Dürzî inancına göre [[Allah]], [[Yedi İmam]]'dan sonra [[Fatımî]] halifesi [[Hâkim Biemrillah el-Mansur İbnil Aziz Billah]]'ta ''Hâkim Biemrihi'' adıyla [[insan]] kılığında görünmüştür. Halife'nin veziri [[Hamza ibn Ali ibn Ahmed|Hamza ibn Ali]] de onun [[peygamber]]idir. Dürzîliğin dört şartı, Hâkim'in Allah olduğuna inanmak, emri tanımak, hududu bilmek ve nasihate uymaktır. Hâkim hem [[Allah]] hem de [[insan]]dır. Ancak iki türlü görünüşü vardır: ''Lâhûtî'' (Allah) ve ''Nâsûtî'' (insan). Bu iki görünüş birbirine benzemez. Akılla anlaşılamayan ''Hâkim'' birçok defa insan şeklinde görünmüş, insanlar fitne fesada başlayınca gizlenmiştir. Yeniden ortaya çıktığında Dürzîleri mükâfatlandıracak, kendine inanmayanları da cezalandıracaktır. Hâkim imamlığı, veziri Hamza'ya bırakmıştır. Hamza, insana [[hûlul]] eden bir cevher, yaratıkların en şereflisidir. [[Kâinat]] ondan doğmuştur, ilk yaratılan odur. [[Ruh]]lara hükmeden, [[günah]] ve [[sevap]]ları hesaplayan, dünya ve âhiret işlerini elinden geçiren odur. Îlahi emirleri öğreten hududların başı yine Hamza'dır. Dürzîlerin tapınaklarına ''[[halâvat]]'' adı verilir. [[Şeriat]] yolunu da [[Şiî]]-[[Bâtınî]] inanışını da reddederler. Kendi aralarında din işlerini bilenler (''ukkâl'') ve bilmeyenler (''cuhhâl'') diye ikiye ayrılırlar. Kendi [[inanış]]larına ''gerçek tevhid inanışı'', kendilerine de ''muvahhid'' derler. [[Kurban Bayramı|Kurban]] ve [[Ramazan Bayramı]]na benzeyen iki bayramları vardır.

 

Dürzîliğin temel [[inanc]]ı [[Hamza ibn Ali ibn Ahmed|Hamza ibn Ali]] tarafından oluşturulmuş olan dört temel ilkeye ''(farz)'' dayanır.

 

{{ayrıca bakınız|El-Mu'tenâ Baha’ud-Dîn}}

 

* Yalnızca tek bir [[Tanrı]] vardır. O, bilinmez ve bilinemez, tahayyül edilemez. Yalnızca O’nun varlığını, var olduğunu doğrulayabilir ya da bilebiliriz. Tanrı insan biçiminde dokuz kez görünmüştür. Bunlar, bedenleşme (incarnation) biçiminde değildir, zira Tanrı bir bedene gerek duymaz, bu belirmeler daha çok bir insanın elbise giymesi gibi Tanrı’nın beden giymesi tarzında olmuştur.

 

* Dürzî inancı beş kozmik ilke içerir ve bu ilkeler [[Dürzî yıldızı]] ile [[sembol]]ize edilir: [[Zekâ]] ([[yeşil]]), [[ruh]] ([[kırmızı]]), [[kelime]] ([[sarı]]), [[gelenek]] ([[mavi]]) ve [[içkinlik]] ([[beyaz]]). Bu erdemlerin beş farklı ruh olarak sürekli Dünya üzerinde, [[peygamber]]ler ve [[filozof]]lar olarak [[reenkarnasyon]]a uğradığına inanılır. Bu peygamber ve filozoflara, [[Âdem]], [[Pisagor]], [[Akhenaton]] da dâhildir. [[İslam]] [[Dîn]]i'nin inandığı [[İsa]] ve [[Muhammed]] gibi [[peygamberler]]e Dürzîler'in inanıp inanmadığı kesin belli değildir. Ayrıca, [[oruç]], [[namaz]] ve [[hac]] gibi [[İslamî]] [[ibâdet]]leri de yapmak zorunda değillerdir. Bu gibi sebeplerden dolayıdır ki [[Sünni mezhepler]], Dürzîliğin [[i'tikad]]en [[İslâmiyet]] ile bir alâkasının bulunmadığı görüşünde birlemektedir. Buna karşın, Dürzîler ise kendilerini [[İslam dini siyasi mezhepleri]]nden [[Şiî]]-[[İslâmiyet]]'in bir [[İslam mezhepleri|mezhebi]] olarak tanımlamaktadır.

{{ayrıca bakınız|Risalet’ül-Hikmet}}

Dürzîler'in kutsal simgesi beş köşeli bir yıldızdır. Bu yıldızın her bir köşesi ayrı renkte olup, beş hududu ve onların niteliklerini temsil eder:

 

'''Beyaz:''' “''Al-Tali''”dir. Mavi’nin gerçekleşmesi ve gücün maddeleşmesidir.

 

{{ana|Tapınak Şövalyeleri}}

[[Haçlılar]]'ın [[Kutsal Topraklar]]'da egemen oldukları dönemde, [[Tapınak Şövalyeleri]]'nin karşılaştığı Doğu'ya özgü birçok gizemci inanç akımlarından biri de Dürzîlik'tir. Dürzîler'in inanç sisteminin ve ezoterik uygulamalarının [[Tapınak Şövalyeleri]]'ni etkilediği sıkça ileri sürülen bir savdır. Bu sava göre [[Tapınak Şövalyeleri]], daha sonra [[Avrupa]]’ya aktarılan ve zamanla [[Masonluk]] sistemine yerleşen bir takım inanç ve geleneklerinin esinini Dürzîler'den almışlardır.

Bu görüşün başka yazarlarca da onaylandığı görülüyor. Ancak King'e göre, önemli ve ilginç olan nokta: “Dürzîler'in kendi önderlerinin [[İskoçya]]’da gizlendiğine inanmalarıdır.” Kuşkusuz bu, Tapınak Şövalyeleri'nin o yörede çok güçlü oldukları dönemlerden kalma bir inanıştır.

 

{{ana|İslâmiyet|İsmailîlik}}

{{İsmaililik soyağacı}}

 

{{ana|Şiilik}}

{{Şiilik mezhepleri}}

 

* [[Alevîlik]]

* [[Babâîlik]]

* [[Yezîdîlik]]

 

{{Şiilik|collapsed=1}}

{{Kaynakça}}