Zülfikar: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k 88.224.157.72 tarafından yapılan değişiklikler geri alınarak, Ahmetan tarafından değiştirilmiş önceki sürüm geri getirildi. |
Değişiklik özeti yok |
||
16. satır:
[[Kategori:Kılıçlar]]
[[Kategori:Ali]]
--------------------------------------------------------------------
ZÜLFÝKAR
( ��
א���� )
Resûl-i Ekrem’in
Hz. Ali’ye verdiði
meþhur kýlýç. ˜ ™
Sözlükte “sahip” anlamýndaki zû ile
“omurga, boðum” mânasýna gelen fekar
kelimelerinden oluþan zülfekar Hz. Ali’nin
iki tarafý keskin, ortasý yivli kýlýcýnýn adýdýr.
Kelime Türkçe’ye zülfikar þeklinde geç-
miþtir. Hz. Peygamber, Bedir Gazvesi’nde
ele geçirilen ganimetleri savaþa katýlanlar
arasýnda taksim ederken uzunluðu yedi
karýþ, eni bir karýþ olduðu belirtilen (Ya‘kubî,
II, 88) boðumlu bir kýlýcý kendine ayýrmýþtý.
Kabzasýnýn ucu gümüþten, baðýnda
bir halkasý, ortasýnda da gümüþten bir süs
topuzcuðu bulunan zülfikarýn Merzûk esSakýl
adlý bir kýlýç ustasý tarafýndan yapýldýðý
rivayet edilir. Zülfikarýn Mekke’de Haccâcoðullarý’ndan
Münebbih b. Haccâc yahut
Nebîh b. Haccâc’a ait olduðu zikredilmekle
birlikte (Belâzürî, I, 144-145) genelde
kabul edilen görüþe göre kýlýç Bedir’de
öldürülen Âs b. Münebbih’e aittir. Onu öldüren
kiþi bilinmediði için umumi ganimetler
arasýna dahil edilmiþtir (a.g.e., I,
145, 294, 521). Kýlýca zülfikar adý, büyük ihtimalle
ele geçirildikten sonra yivli ve iki
tarafýnýn keskin oluþundan dolayý verilmiþ-
tir. Resûlullah zülfikarý Hz. Ali’ye verinceye
kadar kendisi kullanmýþtýr (Ýbn Seyyidünnâs,
II, 918).
Resûl-i Ekrem’in zülfikarý Hz. Ali’ye ne
zaman hediye ettiði kesin olarak bilinmemekte,
genellikle Uhud Gazvesi’nde verdiði
kabul edilmekte ve bu sýrada, “Lâ fetâ
illâ Alî, lâ seyfe illâ zülfikar” (Ali’den baþ-
ka yiðit, zülfikardan baþka kýlýç yoktur) diye
nidâ edildiði ileri sürülmektedir. Bu hususta
farklý görüþler de vardýr. Meselâ Vâ-
kýdî’nin naklettiði bir rivayete göre Resû-
lullah, 6 yýlýnýn Cemâziyelâhirinde (EkimKasým
627) Zeyd b. Hârise kumandasýndaki
Hismâ seriyyesinde ele geçirilen esir
ve ganimetlerle ilgili hüküm vermek üzere
Hz. Ali’yi görevlendirmiþ, Ali de Zeyd’in
kendisine itaat edip etmeyeceði konusunda
tereddüdünü bildirince Hz. Peygamber,
kýlýcýný (zülfikar) ona kendisi tarafýndan gö-
revlendirildiðine alâmet olmak üzere vermiþtir
(el-Me³åzî, II, 559). Resûl-i Ekrem’in
vefatýndan sonra Abbas b. Abdülmuttalib,
Halife Ebû Bekir’e miras konusunda
amcanýn mý yoksa amcazadenin mi önce
geldiðini sormuþ, amcanýn önce geldiði cevabýný
alýnca bu defa Resûlullah’ýn bineði
düldül ile zýrhý ve kýlýcý zülfikarýn niçin Ali’-
ye intikal ettiðini öðrenmek istemiþ, Ebû
Bekir de zülfikarý Ali’nin elinde gördüklerini
ve kýlýcý ondan almanýn uygun bir davranýþ
olmayacaðýný söyleyince Abbas bu isteðinden
vazgeçmiþtir (Belâzürî, I, 525).
Zülfikar Hz. Ali’den sonra Hasan ve Hü-
seyin’e, Hüseyin’den sonra Ali evlâdýna intikal
etmiþtir. Muhammed b. Abdullah elMehdî
(en-Nefsüzzekiyye), Abbâsî Halifesi
Ebû Ca‘fer el-Mansûr’a karþý Medine’de
isyan ettiðinde zülfikar onun elinde bulunuyordu.
Savaþ esnasýnda Abbâsî ordusundan
atýlan bir okla yaralanan Muhammed
b. Abdullah öleceðini anlayýnca zülfikarý
kendisine 400 dinar borçlu olduðu
tüccara vermek istemiþ, Ebû Tâlib neslinden
onunla karþýlaþacak bir kiþinin borcu
ödeyip kýlýcý geri alacaklarýný söylemiþtir.
Ca‘fer b. Süleyman b. Ali, Yemen ve Medine
valiliðine getirilince zülfikarý 400 dinar
vererek almýþtýr. Kýlýç daha sonra Abbâsî
Halifesi Mehdî-Billâh tarafýndan satýn
alýnmýþ, ardýndan Halife Hâdî-Ýlelhakk’a ve Hârûnürreþîd’e intikal etmiþtir. Þair Asmaî,
Tûs’ta bulunduðu sýrada Hârûnürre-
þîd’i zülfikarý kuþanmýþ olarak gördüðünü
belirtir. Asmaî, Hârûnürreþîd’in zülfikarý
kendisine gösterebileceðini söylediðini,
onun izniyle zülfikarý eline alýp kýnýndan
sýyýrdýðýný ve on sekiz boðumlu olduðunu
kaydeder. Hârûnürreþîd’in daha sonra zülfikarý
kumandanlarýndan Yezîd b. Mezyed’e
hediye ettiði rivayet edilir. Buhtürî’nin divanýndaki
þiirlerden zülfikarýn Abbâsîler’-
den Mu‘tez-Billâh’ýn eline geçtiði anlaþýlmaktadýr
(Dîvân, II, 239). IV. (X.) yüzyýlda
Muktedir-Billâh’ýn elinde bulunduðu bilinen
zülfikarýn daha sonra kime intikal ettiðine
dair yeterli bilgi yoktur. Bazý tarih-
çiler, kýlýcýn kýsa bir süre Fâtýmîler’e geç-
tikten sonra tekrar Abbâsîler’e intikal ettiðini
ileri sürerler. Rivayete göre Ya‘kub
b. Ýshak et-Temîmî adlý bir Fâtýmî kumandaný
Abbâsî kuvvetlerince esir alýnýp Bað-
dat’ta hapsedilmiþ, on dört yýl hapis yattýktan
sonra Abbâsî Halifesi Muktedir-Billâh’ýn
320’de (932) öldürülmesi esnasýnda
meydana gelen karýþýklýklardan faydalanýp
Mehdiye’ye kaçarken zülfikarý da beraberinde
götürmüþtür. Makrîzî zülfikarla
birlikte Amr b. Ma‘dîkerib, Hz. Hüseyin,
Hamza b. Abdülmuttalib, Ca‘fer es-Sâdýk
ve bazý Fâtýmî halifelerinin kýlýçlarýný Mý-
sýr’daki hizânetü’s-silâhta gördüðünü, fakat
bunlarýn Fâtýmî Halifesi Müstansýr-Billâh’a
karþý çýkan Hamdân ve Þâver oðullarý
gibi emîrler tarafýndan zaman içinde
yaðmalanýp paylaþýldýðýný belirtmektedir
(el-ƒý¹a¹, II, 267-268). Hâkimiyet, güç ve iktidar
sembolü olan kýlýcý Resûl-i Ekrem’in
Hz. Ali’ye hediye etmesi Þiîler tarafýndan
metafizik ve mânevî baðlamda yorumlanarak
Ali’nin zâhirî ve bâtýnî mânada Peygamber’in
tek ve hakiki vârisi olduðuna
inanýlmýþ, Mehdî’nin son savaþýnda bu ký-
lýcý kullanacaðý iddia edilmiþtir. Ýmam Alier-Rýzâ’nýn, zülfikarýn Allah’ýn emriyle Cebrâil
tarafýndan semadan indirildiðini söylediði
de rivayet edilir (Ya‘kubî, II, 88).
Ýslâm ülkelerinin edebiyat ve kültürlerinde
zülfikara geniþ yer verilmiþ, Osmanlý
sanatýnda çeþitli malzemeler üzerine zülfikar
resmedilmiþtir. Topkapý Sarayý Müzesi
Kütüphanesi’nde kayýtlý Siyer-i Nebî
(Hazine, nr. 1223) ve Falnâme (Hazine,
nr. 1703) gibi minyatürlü yazmalarda Hz.
Ali’nin zülfikarla düþmanlarýný, ejderi ve
aslaný öldürüþü tasvir edilmektedir. Barbaros
Hayreddin Paþa’nýn Ýstanbul Deniz
Müzesi’nde muhafaza edilen sancaðýnda
iri bir zülfikar motifi bulunmaktadýr. Zülfikar
bazý mezar taþlarýna da konu olmuþ-
tur. Osmanlý devrinde sevilerek giyilen týlsýmlý
gömleklerin bir kýsmýnda, Bektaþî-
lik’te ve çeþitli tarikatlarda, Hz. Ali’ye ait
hat ve levhalarda zülfikar motifi yaygýn bi-
çimde kullanýlmýþtýr. Özellikle halk sanatýnda
zülfikar motifi çokça iþlenmiþ olup
yakýn dönemde de -formlarý bozulmakla
birlikte- taký þeklinde ele alýnýp kullanýldý-
ðý görülmektedir. David Geoffrey Alexander,
New York Üniversitesi’nde zülfikarla
ilgili bir doktora tezi hazýrlamýþtýr. ( MUSTAFA ÖZ . KYNK )
| |||