Çulım Tatarları: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k nüfusları |
|||
1. satır:
{{Kaynaksız}}
{{Etnik grup bilgi kutusu
'''Çulım Tatarları''' [[Rusya]]'nın [[Tomsk]] Oblastı'nda, [[Ob]] nehri ile [[Çulım]] nehirlerinin birleştiği yerin güneyinde, ve [[Krasnoyarsk]] Krayı'nda yaşayan bir [[Türk]] halkıdır. Bu bölge, [[Altay Özerk Bölgesi|Altay]] ve [[Tuva]] özerk bölgelerinin 400 km. kadar kuzeyindedir. Dilleri [[Türk dilleri]] grubuna ait Çulım Tatarcası'dır. Konuştukları dile ''Ös'' adını verirler. 2002 nüfus sayımına göre sayıları 1000'den azdır.▼
|grup= Çulımlar , Çulım Türkleri, Çulım Tatarları
|resim=
|nüfus= 355<ref>http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab5.xls</ref> (2010 yılı)
|bölge1= [[Tomsk Oblastı]]
|bölge2= [[Krasnoyarsk Krayı]]
|nüfus1= 204
|nüfus2= 145
|ref1=<ref>http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab7.xls</ref>
|ref2=<ref>http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab7.xls</ref>
|diller= [[Çulımca|Çulım Türkçesi]], Rusça
|dinler= [[Şamanizm]], [[Ortodoks Hristiyanlık]]
|ilgili gruplar= [[Sibirya Tatarları]], [[Tuvalar]], [[Hakaslar]], [[Altaylar]]
}}
▲'''Çulım Tatarları''' ([[Tatarca]]: Чулым татарлары - Çulım tatarları) [[Rusya]]'nın [[Tomsk]] Oblastı'nda, [[Ob]] nehri ile [[Çulım]] nehirlerinin birleştiği yerin güneyinde, ve [[Krasnoyarsk]] Krayı'nda yaşayan bir [[Türk]] halkıdır. Bu bölge, [[Altay Özerk Bölgesi|Altay]] ve [[Tuva]] özerk bölgelerinin 400 km. kadar kuzeyindedir. Dilleri [[Türk dilleri]] grubuna ait Çulım Tatarcası'dır. Konuştukları dile ''Ös'' adını verirler. 2002 nüfus sayımına göre sayıları 1000'den azdır.
== Yerleşim ==
Obi akarsuyu kollarından [[Çulım (Obi kolu)|Çulım]],akarsuyu boyunda yerleşimleri görülür. [[Tomsk oblastı|Tomsk oblastı]]nın [[Teguldetskiy rayonu|Tegüldet ilçesi]] ve [[Krasnoyarsk krayı|Krasnoyarsk krayı]]nın Tühtetskiy rayonunda Paseçnoye ve [[Çindat]] köylerinde ağırlıklı olmak üzere yaşamaktadırlar.
'''Çulım Türklerinin nüfus yerleşimleri (2002 y.)<!-- <ref>[http://std.gmcrosstata.ru/webapi/opendatabase?id=vpn2002_pert База микроданных Всероссийской переписи населения 2002 года]</ref> ресурс закрыт от публичного доступа-->'''
* [[Tomsk oblastı]]:
** [[Teguldet]] köyü: 250
* [[Krasnoyarsk krayı]]:
** Paseçnoye köyü: 115
== Tarihçe ==
Çulım Tatarları Çulım, Melets, Kezik, Melez gibi isimlerle de anılırlar. Haklarında en erken bilgiyi, bölgeye 16. yüzyılda gelen [[Rus]] sömürgecilerden alıyoruz. [[Çin]] ve [[Hint]] kaynaklarından elde edilen, daha erken tarihli bilgiler varsa da, doğrulukları şüphelidir.
16. yüzyılın sonlarında, [[Çar|Rus Çarlarına]] vergi ödemeye başladılar. 17. yüzyıl boyunca sayıları gitgide artan [[Rus]] yerleşimcilerin baskısı altında kaldılar. Nihayet [[1720]] yılında, zorla [[Hıristiyan]] yapıldılar. [[1822]] yılında, “Rus asıllı olmayan” statüde “vatandaş” sayıldılar.
Genellikle [[göçebe]] olan ve [[avcılık]], [[balık avcılığı]], hayvancılık ile geçinen Çulım Tatarları, Rus yöneticilerin baskıları ve koydukları ağır vergilere rağmen, [[1930]] yılına kadar eski yaşamlarını sürdürmeye devam ettiler. Bu tarihten sonra, Çulım Tatarları yerleşik hayata geçirildiler. [[Komünizm|Komünist]] yönetim tarafından bölgede kolektif çiftlik (''rusça:колхо́з; [[Kolhoz]]'') kurulmaya başlandı. Bu çiftliklere malzeme sağlamak için, çok sayıda zengin Çulım Tatarının, mallarına el kondu ve mal sahipleri de aileleri ile beraber [[idam]] edildiler.
Komünist yönetim, geleneksel yaşam tarzlarına son verdi. Özellikle dini konularda ağır baskı altında kaldılar. İbadetlerini yerine getirmelerine izin verilmedi. İşyerlerinde, okullarda, devlet dairelerinde [[Rusça]] zorunlu dil haline getirildi. Çulım Tatarları dillerini ancak köylerinde ve evde aile içinde kullanabildiler. Bu nedenle ve [[Ruslar]] ile evliliklerin artması sonucu, bilhassa genç nesil arasında günlük kullanım dili Rusçadır. Toplam nüfusun yarısından fazlası anadilini konuşamaz!
[[Baraba Tatarları]]nın, [[Altaylar|Altay Türklerinin]] ve Hakas Türklerinin lehçelerine yakın bir [[Türkçe]] kullanırlar. Dillerini [[Hakas Türkleri]] gibi konuşup yazdıkları, ikinci konuşma ve yazma dillerinin ise [[Rusça]] olduğu biliniyor.
Esmer, kısa boyludurlar. Erkekler, ortalama 160 cm. boyundadır.
[[Rus]] kaynaklarında, sayıları için [[1902]] yılında, “500” gibi bir rakam verilirken, [[1959]] yılında yapılan sayımda, “4.500” kişi oldukları yazıyor. Ancak sayılarının günümüzde, “12.000” kişiye ulaştığını gösteren kayıtlar var.
Rakamlar arasındaki büyük farkların sebebi, Diğer [[Tatarlar]] ile karıştırılmalarının yanı sıra, Ruslar ile yapılan evliliklerdir.
Satır 27 ⟶ 45:
* James Stuart Olson, Lee Brigance Pappas ve Nicholas Charles Pappas. "''An Ethnohistorical Dictionary of the Russian and Soviet Empires''". Greenwood Press, 1994. [http://books.google.com/books?id=CquTz6ps5YgC&pg=PA162&dq=Chulym+tatars&hl=tr&sig=ByK2UlBiEwp2WOKD9ApusJyfdRM ''sayfa 162''] {{en icon}}
* Greg Anderson ve David Harrison tarafından incelenen Çulım Türkleri ile ilgili bilgi ve resimler [http://www.swarthmore.edu/SocSci/dharris2/pdfs/reports/Enduring_Voices-Siberia.pdf]
== Litеrаtürel kaynaklar ==
* Türki tаyеjnоgо Priçulımya: Pоpulyatsiya i еtnоs: [Mоnоgrаfiya]/[ Е. L. Lvоvа, V. А. Drеmоv, G. А. Аksyanоvа i dr.].-Tоmsk: İzdаtеlstvо TGU,1991.-244 s.:il..-ISBN 5-7511-0499-4:106.00
* [[Lvоvа Е.L.]] Çulımskiе Türki (istоrikо-еtnоgrаfiçеskiе оçеrki). Аvtоrеf. kаnd. dis. — M., 1978.
* [[Pоtаpоv, Lеоnid Pаvlоviç|Pоtаpоv L. P.]] Prоishоjdеniе i fоrmirоvаniе hаkаsskоy nаrоdnоsti. — Аbаkаn, 1957.
* [[Bоyarşinоvа, Zоya Yakоvlеvnа|Bоyarşinоvа Z. Ya.]] Nаsеlеniе Tоmskоgо uyеzdа v pеrvоy pоlоvinе XVII v.//Trudı Tоmskоgо univеrsitеtа. — Tоmsk, 1951. — t.112
* [[Dоlgih, Bоris Оsipоviç|Dоlgih B. О.]] Rоdоvоy i plеmеnnоy sоstаv nаrоdоv Sibiri v XVII v. — M., 1969
* [[Dulzоn, Аndrеy Pеtrоviç|Dulzоn А. P.]] Çulımskiе tаtаrı i ih yazık. — Uç. zаpiski Tоmskоgо gоs.pеd. in-tа., 1952 — t.9
* Dulzоn А. P. Diаlеktı i gоvоrı tyurkоv Çulımа. .. Vоprоsı tyurkоlоgii. — Bаku, 1973 — nоmеr 5.
* [[Tоmilоv N.А.]] Çtо mı znаеm о nаrоdаh Sibiri//Kulturа Sibiri [Оmsk]. — 1995. — № 2. — S. 25-28.
* Tоmilоv N. А. Çulımskiе tyurki//Nаrоdı Sibiri i Sеvеrа Rоssii v XIX vеkе. — M., 1994. — S. 250—271.
* Tоmilоv N. А. Çulımtsı // Nаrоdı i rеligii mirа: Еntsiklоpеdiya. — M., 1998. — S. 635—636.
* Tоmilоv N. А. Çulımtsı // Nаrоdı Rоssii: Еntsiklоpеdiya. — M.: Bоlşаya Rоssiyskаya еntsiklоpеdiya, 1994. — S. 410—412.
== Dış Bağlantılar==
* [http://arc.council.gov.ru/kom_home/kom_155/nations/item39.html Çulımlar]
* [http://severcom.ru/nations/item39.html Çulımlar]
* [http://www.eurasica.ru/articles/chulym/istoricheckaya_zapiska_o_chulymtsah/ Çulımların tarihi belgelerine dair E. L. Lvovoy]
* [http://www.tv2.tomsk.ru/video/chulymtsy-malochislennyi-narod-sibiri Çulımlar - Sibirya'nın azınlıktaki toplumları] // ТВ-2. - 2014. - 23 апреля.
{{etnik grup-taslak}}
Satır 32 ⟶ 69:
[[Kategori:Tatarlar]]
[[Kategori:Türkler]]
[[Kategori:Sibirya]]
| |||