İslam: Revizyonlar arasındaki fark

 

Bir diğer Şia kolu olan [[Zeydiyye]]'nin ise kurucusu ve isim babası [[Ali bin Ebu Talib]]'in oğlu, peygamberin torunu [[Hüseyin]]'in soyundan gelen ve bir fıkıh alimi olan [[Zeyd bin Ali]]'dir. Zeyd bin Zeynelabidin olarak da anılan Zeyd, ayrıca Hüseyin'den sonra, Hüseyin'in soyundan gelip de [[Emeviler]]'e karşı direniş başlatan ilk kişidir<ref name="oxfordZeyd">[http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2566 "Zayd ibn Ali" Oxford Dictionary of Islam. John L. Esposito, ed. Oxford University Press Inc. 2003. Oxford Reference Online.] Oxford University Press. <http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e2566> URL erişim tarihi: 30 Nisan 2008.</ref>. Zeydiyye mezhebi ilk Şii mezheplerindendir. Bununla birlikte görüş olarak Zeydiyye Ehl-i Sünnet'e diğer Şii mezheplerine oranla daha yakındır. Örneğin Zeydiyyede imamın Ehl-i Beyt'ten çıkması bir zorunluluk değildir, fakat Ehl-i Beyt'ten çıkan imam mutlaka desteklenir<ref name="oxfordZeyd" />. İmamette önemli olanın halk desteği olduğuna, soya bağlı bir sıralamaya inanılır.<ref name="oxfordZeyd" /> Yine İsnaaşeriyye'den farklı olarak Zeydiyye'de imamların hatasız ve günahsız olduklarına inancı bulunmaz<ref name="brillŞia" />. Ek olarak Zeyd bin Zeynelabidin Ebu Bekir ve Ömer'in imamlıklarını, Ali'ye tercih etmemekle birlikte, kabul etmiştir ve bu onun direnişine başta destek veren birçok kişinin ondan kopmasına ve Cafer es-Sadık'a yaklaşmasına da sebebiyet vermiştir.<ref name="brillŞia" /> [[Zeyd’îyye]]'nin bir önemli noktası da İsnaaşeriyye'den farklı olarak imametin sağlanmasında aktif bir yol seçilmesidir.<ref name="galeİmamet" /> Her ne kadar her zaman bir imam olacağı görüşü olmasa da bir imam olduğu takdirde imametin sağlanması için aktif bir yol seçilir ki Zeyd kendi zamanında direnişe geçmiştir. Bugün özellikle [[Yemen]]'de hâkim olan bir Şii koludur.<ref name="oxfordŞia" />

 

Bunların dışında bir diğer büyük Şiî mezhebi de [[İsmailîlik]]'tir ve bugünkü Şiî nüfusunun İsnaaşeriyye'den sonraki en büyük ve önemli bölümünü oluştururlar<ref name="galeİsmaili">Daftary, Farhad. "Shi˓a: Isma˓Ili." Encyclopedia of Islam and the Muslim World. Ed. Richard C. Martin. Vol. 2. New York: Macmillan Reference USA, 2004. 628-629. Gale Virtual Reference Library. Gale.</ref>. Diğer Şiâ ve Sünni mezheplerine oranla İslam'ın [[bâtınî]] bir yönü olduğu inancı ve bu yönünün araştırılması, tecrübe edilmesine büyük önem verirler. Bu sebeple Şiîliğin daha ezoterik bir şeklini benimsedikleri söylenebilir<ref name="oxfordŞia" />. Özellikle ilk dönem İsmailîlik'te dinî metinlerin [[zâhirî]] ve [[bâtınî]] olarak iki anlamlı sayılması ve [[bâtınî]] tarafının incelenmesi çok büyük önem arz etmiştir<ref name="galeİsmaili" />. [[İsmailîler]], adlarını [[Cafer es-Sadık]]'ın büyük oğlu [[İsmail bin Câfer el-Mûbarek]]'den alırlar.<ref name="oxfordŞia" /><ref name="galeİsmaili" /> Bazen, [[İsmailî]]liğin [[Mustâlîlik]] ve [[Nizarîlik]] kolları da yediden fazla [[imâm]]a sahip olmalarına rağmen ''"[[Yediciler]]"'' olarak adlandırılmaktadırlar.<ref name="oxfordŞia" /> [[909]] yılında kurulan ve varlığını [[1171]]'e kadar sürdüren [[Fatımi devleti]] (Fatımiler) [[İsmaililer]] tarafından kurulmuştur.<ref name="oxfordŞia" /><ref name="galeİsmaili" /> Bu dönem İsmaililerin altın çağı olarak da adlandırılmıştır<ref name="galeİsmaili" />; zira bu dönemde İsmaili kültür oldukça gelişmiş, İslam medeniyetine İsmaililerin katkısı oldukça artmıştır<ref name="oxfordİsmaili">[http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e1132 "Ismailis" Oxford Dictionary of Islam. John L. Esposito, ed. Oxford University Press Inc. 2003. Oxford Reference Online.] Oxford University Press. <http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e1132> URL erişim tarihi: 30 Nisan 2008.</ref>. [[İsmaililer]] kendi içlerinde ayrı kollara ayrılırlar.<ref name="galeİsmaili" /> Bu kollardan en büyük ikisi [[Nizari İsmaililik]] ve [[Davudi İsmaililik]]'tir<ref name="oxfordİsmaili" />. [[Nizari İsmaililik]]'te [[imamet]] hâlâ devam etmektedir ve [[2014]] yılı itibarıyla, 49. imamları olan Kerim Şah'a ([[IV. Ağa Han]]) bağlıdırlar<ref name="galeİsmaili" />. İsmaililikte dönüm noktasını oluşturan ve Nizari mezhebinin kurulmasına yol açan ayrışma [[1409]]'da Fatımi sultanı ve (onsekizinci) İsmaili imamı olan [[Mûstensir (Fatımi)|el-Mûstensir]]'ın ölümüyle başlamıştır. Tahta geçmesi düşünülen halef olan oğul [[Nizar (Fatımi)|Nizar]] yerine tahta diğer oğul [[Mustali (Fatımi)|el-Mustali]]'nin geçmesiyle birlikte İsmaililik'te ayrışma baş göstermiş, İsmaili topluluğun bir kısmı, özellikle İran bölgesinde yaşayanlar ki bunların büyük bir kısmı o zaman [[Hasan Sabbah]] yönetimindeydi, Nizar'ın imametini takip etmişlerdir<ref name="galeİsmaili" />. Diğer bölgelerde, özellikle [[Kahire]] ve [[Yemen]]'de, kalan İsmaililer ise el-Mustali'yi desteklemişlerdir<ref name="galeİsmaili" />. [[Nizari İsmaililik]] özellikle İran'da [[Hasan Sabbah]] önderliğinde yükselişe geçmiş, önce İran'da daha sonraları ise [[Hindistan]] ve [[Asya]]'nın farklı bölgelerinde yayılmış ve İsmailî halk yüzyıllarca zaman zaman isyan ederek zaman zaman mutasavvıf veya İsnaaşerî Şiiler kılığına bürünerek varlığını bugüne kadar sürdürmüştür. [[Mustalilik]] kolu ise daha sonraları [[Hâfızî]] ve [[Et-Tâyyîb Ebû’l-Kâsım|Tayyibi]] isimli iki kola ayrılmıştır. Bu ayrışmanın sebebi Fatımi sultanlarından ve İsmaili [[imâmlar]]ından olan [[Amir (Fatımi)|el-Âmir]]'in ölümü üzerine gerçekleşmiştir ki daha sonra tahta geçen sultanların [[imâmet]]ini takip eden grup olan [[Hâfızîler]], [[Fâtımîler Hâlifeliği]]'nin çöküşüyle birlikte yavaşça yok olmuşlardır.<ref name="galeİsmaili" /> Daha sonra [[Et-Tâyyîb Ebû’l-Kâsım|Tayyibi]] kolu da ''"[[Davudî İsmailîlik]]"'' ve ''"Süleymanî İsmailîlik"'' olarak ikiye ayrılmıştır.