Erkek: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
İnsanperver (mesaj | katkılar)
Peykbot (mesaj | katkılar)
k düzen. file→dosya
4. satır:
|resim = [[Dosya:Men montage 2.jpg|300px]]
|başlık = Yukarıdan başlayarak soldan sağa: [[Hafez]]{{,}} [[David (Michelangelo)|David]]{{,}} [[Ban Ki-moon]]{{,}} [[Chinhua Achebe]]{{,}} [[Aryabhata]]{{,}} [[George Frideric Handel|Händel]]{{,}} [[Konfüçyus]]{{,}} [[Kofi Annan]]{{,}} [[Chief Joseph]]{{,}} [[Plato]]{{,}} [[Ronaldo]]{{,}} [[Albert Einstein]]{{,}} [[Errol Flynn]]{{,}} [[Mohandas Karamçand Gandi|Mohandas Gandhi]]{{,}} [[Ole Henrik Magga]]{{,}} [[Joel Salatin]] {{,}} [[Adam]]{{,}} [[Erik Schinegger]]{{,}} Çocuklu bir erkek{{,}} [[Herakles]]'le oğlu [[Telephus]]}}
'''Erkek''', [[eril]] [[insan]]. ''Erkek'' terimi genellikle [[yetişkin]] bir eril bireyi kastetmekte kullanılırken, [[oğlan]] terimi ise eril bir [[Çocuk|çocuk]] veya [[Ergenlik|ergeni]] tanımlamak için kullanılır. Ancak ''erkek'' terimi aynı zamanda bazen yaş gözetmeksizin bir eril insanı tanımlamak için de kullanılır; tıpkı "[[erkek basketbolu]]" ifadesinde olduğu gibi.
 
Diğer eril [[memeli]]lerde olduğu gibi, bir erkeğin [[genom]]u genellikle kalıtsal yolla annesinden bir [[X kromozomu]] ve babasından ise bir [[Y kromozomu]] alır. Eril [[fetüs]] bir [[dişi]] fetüse oranla daha az [[östrojen]] üretirken daha fazla [[androjen]] üretir. Bu [[eşey hormonu|cins (eşey) hormonlarındaki]] bu miktar farkı, erkekleri kadınlardan ayıran [[psikoloji|psikolojik]]k farkların büyük ölçüde sorumlusudur. Ergenlik sırasında, androjen üretimini uyaran hormonlar [[ikincil cinsel özellik]]lerin gelişmesi ile sonuçlanır; böylece cinsler arasındaki farklılıklar ortaya çıkar. Ancak bazı [[İnterseks|interseks]] ve [[transgender|trans erkekler]] için üzerinde istisnalar vardır.
 
== Etimoloji ==
14. satır:
== Yaş ve terminoloji ==
{{Ana|Erkeklik}}
'''''Erkeklik''''' terimi, eril bir insanın yaşamındaki dönemi anlatmak için kullanılır. Bu dönemde birey [[Çocukluk|çocukluktançocukluk]]tan çıkıp [[ergenlik]]ten geçerek genellikle eril [[ikincil cinsel özellikler]]e ulaşır. ''Erkeklik'' terimi eril nitelikler ve eril [[cinsiyet rolleri]]ni ifade eden [[erillik]] ile ilişkilidir.
 
 
== Biyoloji ve cinsiyet ==
Satır 24 ⟶ 23:
İnsanlar birçok özellikte [[cinsel dimorfizm|cinsel ikilik]] gösterir; bunlardan birçoğu üreme yeteneği ile doğrudan bağlantılı olmasa da bu özelliklerin çoğu cinsel etkileşimde rol oynar. İnsanlardaki cinsel ikiliğine dair ifadelerin çoğu boy, ağırlık ve vücut yapılarına yöneliktir; bununla beraber her zaman genel kalıba uymayan örnekler bulunur. Örneğin, erkekler kadınlara göre daha uzun olmaya yakındır, fakat her iki cinste de orta boy aralığında çok sayıda insan vardır.
 
İnsanlardaki eril bireye ait [[İkincilikincil cinsel özellik|ikincil cinsel özelliklerden]]lerden bazıları:
* daha fazla [[kasık kılı]]
* daha fazla [[yüz kılı]]
Satır 38 ⟶ 37:
 
=== Cinsel özellikler ===
İnsanoğlunda, bir bireyin cinsi genellikle [[döllenme]] sırasında [[Spermatozoon|sperm]] hücresinde taşınan genetik madde tarafından belirlenir. [[Yumurta (hücre)|Yumurtayı]], [[X kromozomu]] taşıyan bir sperm hücresi döllerse yavru dişi (XX) olacak; yumurtayı [[Y kromozomu]] taşıyan bir sperm hücresi döllerse yavru eril (XY) olacaktır. Kişilerin anatomik veya kromozomal görüntüleri ifade edilen bu kalıptan [[İnterseks|interseks]] olarak farklılık gösterebilir.
 
Bu durum, [[XY cins belirleme sistemi]] olarak ifade edilir and is typical of most mammals, but quite a few other [[sex-determination system]]s exist, including some that are non-genetic.
Satır 48 ⟶ 47:
===Üreme sistemi===
{{main|Male reproductive system (human)}}
[[FileDosya:Male_pelvic_structuresMale pelvic structures.svg|thumb|right|200px|Human male reproductive anatomy and surroundings.]]
The male [[sex organ]]s are part of the reproductive system, consisting of the [[human penis|penis]], [[testicles]], [[vas deferens]], and the [[prostate]] gland. The male reproductive system's function is to produce [[semen]] which carries [[spermatozoon|sperm]] and thus [[DNA|genetic information]] that can unite with an egg within a [[woman]]. Since sperm that enters a woman's [[uterus]] and then [[fallopian tubes]] goes on to [[Fertilization|fertilize]] an egg which develops into a [[fetus]] or child, the male reproductive system plays no necessary role during the [[gestation]]. The concept of [[father]]hood and [[family]] exists in human [[society|societies]]. The study of male reproduction and associated organs is called [[andrology]].
 
[[FileDosya:NHGRI human male karyotype.png|thumbnail|left|[[Karyogram]] of human male using [[Giemsa]] staining. Human males typically possess an [[Sex determination and differentiation (human)|XY combination]].]]
 
=== Eşey hormonları ===
Memelilerde, cinsel farklılaşmayı ve gelişimi etkileyen hormon [[Androjen|androjendirandrojen]]dir (ağırlıklı olarak [[testosteron]]); yumurtalığın daha sonraki gelişimini uyarır. Cinsel açıdan farklılaşmamış olan [[embriyo]]da, testosteron [[Wolf kanalı|Wolf kanallarının]] ve penisin gelişimini, skrotuma uzanan [[labioskrotal kıvrımlar]]ın ise kapanmasını uyarır. Cinsel farklılaşmadaki bir diğer önemli hormon ise [[Anti-müllerian hormon]]dur; bu hormon [[Müller kanalı|Müller kanallarının]] gelişimini engeller.<BR clear=all>
 
=== Hastalıklar ===
Genelde, erkekler kadınlarla çok sayıda ortak [[hastalık|hastalığa]] yakalanırlar. Eril yaşam beklentisi dişi yaşam beklentisinden biraz daha düşük olmasına karşın, son yıllarda aradaki bu fark düşmektedir.
 
Ergenlikteki eriller için, [[Hipofiz |hipofizdenhipofiz]]den salgılanan [[gonadotropinler]]le birlikte testosteron erkekleri kadınlardan ayıran cinsel ayrımları ile [[spermatogenez]]leri uyarırken, kadınlarda ise östrojen ile progesteron kendilerini erkeklerden ayıran cinsel ayrımları üretir.
 
== Ayrıca bakınız ==
"https://tr.wikipedia.org/wiki/Erkek" sayfasından alınmıştır