Roma mitolojisi: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
kDeğişiklik özeti yok |
k düzen. file→dosya |
||
1. satır:
[[
'''Roma mitolojisi''', [[Antik Roma]]'da yaşayan insanların mitolojik inançlarının bütününe verilen isimdir. Genelde iki ana bölümü olduğu düşünülür; ilk bölüm ki daha sonraları etkin olmuştur ve edebidir, genellikle [[Etrüsk mitolojisi]]ndeki öğelerin ''Romalılaştırılmış'' hallerinden meydana gelir, ikinci bölüm ise daha erken dönemlerde etkin olmuş olan ve daha çok [[kültik]] olan farklı uygulama ve inançlara sahip daha özerk bir bölümdür.
8. satır:
== Roma Dininin Bazı Özellikleri ==
Romalıların dini anlayışının gelişmişliğine rağmen cumhuriyetin sonuna kadar ''dini'' tanımlanabilecek fikirler yazına dökülmedi. Etrüsk kültürünün Roma'da yoğun biçimde etkili olmaya başlamasıyla yazar ve düşünürler dini konulardaki şahsi fikirlerini yazına dökmüşlerdir. Örnek olarak [[Cicero]] verilebilir.
Bunun nedeni dinin karakteristiki yapısı da olabilir. Her ne kadar bugün ''Roma dini'' olarak tanımlansa da o dönemdeki ''din'' tanımı bugünkü sistematik ve belirli başlıkları içinde bulunduran din tanımından çok farklıydı. Roma dini hiçbir zaman modern din anlayışına sahip olamamıştır. Gerek erken dönemlerindeki kültik yapısı gerekse sonraları yaşanan başta Etrüsk olmak üzere farklı kültür ve milletlerin dini yapılarının etkileşimi sistematik bir din oluşturamamıştır. Sınırları muğlak, kuralları esnekti. Her ne kadar bir tür ruhban sınıfı (rahip ve rahibeler), ilahilik gibi kavram ve kurumlar yer alsa da bunların hepsi sistematik bir biçimde bütün oluşturmamaktaydı. Zaten sonraki dönemlerde farklı kültürlerden gelen dini öğeler ile dini yapı çok farklı bir hâl almıştır. [[Dosya:She-wolf suckles Romulus and Remus.jpg|[[Romulus ve Remus]]'u emziren [[dişi]] [[kurt]] [[heykel]]i.|thumb|250px]]Roma [[politeizm]]i ve inanç yapısı, özellikle son zamanlarında, birçok farklı kültürü barındırsa da bunlardan en etkin olanı her zaman Etrüsk inancı olmuştur. Ayrıca, güç sembolleri ve bazı kamusal ibadetler yoğun oranda [[Etrüsk]] kültür ve inancından etkilenmiştir. Aslında Etrüskler Roma'ya MÖ 6. yüzyılda sadece kısa bir süreliğine egemen olabilmişlerdir. Büyük ihtimalle bu sembolizm ve ibadet ilhamı bizzat Romalılar tarafından yapılmıştır.
== Erken Roma Mitinin Doğası ==
[[Arkaik]] [[Romalılar]]ın bir ''mite'' sahip olmadıkları söylenebilir. Bununla kastedilen, sonraki dönemde şairlerinin [[Etrüsk mitolojisi]]nden esinlenmesine kadarki dönemde, Romalıların tanrıların kökenine dair,[[Zeus]]'un [[Hera]] tarafından baştan çıkartılması gibi, bir mit anlayışının veya sıralı bir anlatının bulunmamasıdır.
Romalıların bu erken dönemde sahip oldukları dini yapı iki ana nokta ile tanımlanabilir:
22. satır:
Romalı tanrı anlayışı, erken dönemde, Etrüsklülerinkinden çok farklı bir biçimdeydi. Örneğin, eğer bir Lidya'lıya [[Demeter]]'i soracak olsaydınız, büyük ihtimalle, ünlü mitten yani, [[Hades]]'in [[Persephone]]'yi kaçırışı üzerine Demeter'in yaşadığı acılardan bahsedecektir. Fakat bir Romalıya [[Ceres]] hakkında sorarsanız size onun resmi bir rahibinin, flameninin, olduğunu bu rahibin [[Jüpiter (mitoloji)|Jüpiter]], [[Mars (mitoloji)|Mars]] ve [[Quirinus]]'un flamenlerine karşı ast, ama [[Flora (mitoloji)|Flora]] ve [[Pomona]]'nın flamenlerine karşı üst olduğunu belirtecektir. Ayrıca onun diğer ziraat tanrıları [[Liber]] ve [[Libera]] ile birlikte bir üçlü oluşturduğunu da belirtebilir; ve hatta, ona bağlı olan belirli görevleri olan daha ast tanrıları sıralayabilir: Sarritor (yabani otları temizleme), Messor (hasat yapmak), İnsitor (tohum ekmek) vb.
Bu örnekten de anlaşılabileceği gibi, arkaik Roma mitolojisi, en azından tanrılar ve tanrı anlayışı açısından, anlatılardan değil de tanrılar arasında ve tanrılar ile insanlar arasında yer alan kenetlenmiş ve kompleks bir ilişkiler ağından oluşmaktaydı.
Erken Romalıların özgün dini, daha sonraları birçok farklı ve çelişen inancın eklenmesi ve özellikle de [[Etrüsk mitolojisi]]nin büyük bir kısmının asimile edilmesiyle, çok farklı bir hal ve yapıya dönüşmüş, farklılaşmıştır.
=== Roma ''Tarih''i Hakkında Erken Dönem Mitolojisi ===
Tanrılar hakkında bir anlatı geleneği olmasa da Romalıların kentlerinin ([[Roma]]'nın) bulunuşu, kuruluşu ve ilk dönemleri hakkında çok zengin ve yarı-tarihi yarı-efsanevi anlatı kültürleri mevcuttu. İlk krallar, [[Romulus]] ve [[Numa]] gibi, tamamen mitik bir doğaya sahipti ve bu tür efsanevi öğeler Cumhuriyetin ilk dönemlerine kadar uzanabilmekteydi.
Bugün, [[Aeneas]] ve [[Liviu]]'un ilk bir-iki kitabı bu ''insan mitolojisi''nin en önemli kaynaklarını oluşturmaktadır.
== Özgün Roma ve İtalik Tanrılar ==
Reski rahiplik, roma ayinsel ibadet ve uygulamalarını iki tanrı sınıfına ayırmaktadır: ''di indigetes'' ve ''de novensides'' veya ''novensiles''. ''İndigetes'' Roma devletinin, şehrinin, özgün tanrılarıydılar ve böyle yaklaşık 30 tanrıya adanmış özel bayramlar (festivaller) mevcuttu. ''Novensides'' ise kültleri tarihi süreçte daha sonraları şehre gelmiş tanrılardır ki bunların ortaya çıkışları genellikle belirli bir kriz veya ihtiyacın doğduğu bilinen, belirli tarihlerdir.
Erken Roma tanrılarına, ''di indigetes''`e, ilaveten çeşitli etkinlik ve eylemlerde çağırılan özelleşmiş veya uzmanlaşmış küçük tanrılar da mevcuttu. Bu tür eylemlere ayinsel bir boyut kazandırılmıştı, örneğin ekini ekerken belli bir tanrı ismiyle çağırılır, hasat ederkense bir başkası çağırıldı. Aslında bu yoğun ayin kültürünün ve ''küçük tanrı'' anlayışının temelinde politeizmden çok bir tür polidemonizm yatmaktaydı; zira bu küçük tanrıların güçleri ancak uzmanlaştıkları/özelleştikleri eyleme yetmekteydi, diğer eylemlerde herhangi bir güçleri bulunmuyor ve bu nedenle de ''tanrı''dan çok bir tür ''ilahi ruh'' kavramına yakındılar.
İlk [[panteon]]un başında [[Jüpiter (mitoloji)|Jüpiter]], [[Mars (mitoloji)|Mars]] ve [[Quirinus]] üçlemesi (ki bu üçünün rahipleri veya ''flamenleri'' en yüksek dereceye sahiptiler) ile [[Janus]] ve [[Vesta (mitoloji)|Vesta]] bulunmaktaydı. Erken dönemde bu tanrıların pek bir kişilikleri (veya şahsi özellikleri) yoktu ve kişisel tarihlerinde evlilik ve soy ağaçları bulunmuyordu.
== Yabancı Tanrılar ==
68. satır:
== Kaynakça ==
* [[:en:Roman mythology|İngilizce Vikipedi Roma mitolojisi maddesi]]
:* Alan Cameron ''Greek Mythography in the Roman World'' (2005) OUP, Oxford (reviewed by T P Wiseman in ''Times Literary Supplement'' 13 May 2005 page 29)
== Notlar ==
| |||